ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Για τη συγγραφή του άρθρου μας, μεγάλη βοήθεια λάβαμε, από τη διπλωματική εργασία του αγαπητού φίλου και συναδέλφου κ. Ιωάννη Ζαχαράκη, που έχει τον τίτλο «Το ήθος της ευχαριστίας και ο σύγχρονος άνθρωπος. Θεολογικές προσεγγίσεις στη σχέση ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος».

Οι φονικές πυρκαγιές τον Αύγουστο του 2007, που τόσο πόνο και καταστροφή προκάλεσαν στην πατρίδα μας, απέδειξαν για μια ακόμη φορά την περιφρόνηση του ανθρώπου προς τη φύση και το περιβάλλον.

Έτσι σκεφτήκαμε, με αφορμή την εορτή των Τριών Ιεραρχών στις 30 Ιανουαρίου, να δούμε αν η σκέψη και η διδασκαλία του Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Ιωάννη του Χρυσοστόμου μπορούν να συμβάλουν έστω και ελάχιστα σε μια διαφορετική θέαση της φύσης και του περιβάλλοντος, και πιθανόν σε βάθος χρόνου – ποιος ξέρει άραγε – στην λύση του οικολογικού προβλήματος.

ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Πρώτα όμως καλό είναι να δούμε πως φτάσαμε στην οικολογική κρίση και την καταστροφή του περιβάλλοντος.

Μια κρίση στην οποία, μερίδιο ευθύνης φέρει και ο Χριστιανισμός. Ήδη από τα πρώτα χρόνια της εμφάνισής του, παρουσιάζονται φιλοσοφικά ρεύματα και αιρέσεις, που υπό την επίδραση του Πλάτωνα και του μαθητή του Πλωτίνου υποτιμούν την ύλη σε σχέση με το πνεύμα. Ειδικότερα η αίρεση του Γνωστικισμού, θεωρεί τον κόσμο και την φύση ως δημιούργημα ενός κατώτερου και κακού Θεού. Ένα παρακλάδι του Γνωστικισμού, ο Μανιχαϊσμός επιδρά στην σκέψη του μεγαλύτερου Θεολόγου της Δύσης του Ιερού Αυγουστίνου. Και μέσω αυτού επηρεάζεται όλη η μετέπειτα θεολογία και φιλοσοφία της Δύσης με αποτέλεσμα να βρουν πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθούν όλες εκείνες οι σκέψεις και πρακτικές που υποτιμούν την υλική δημιουργία και επιτρέπουν το ξέσχισμά της και την λεηλασία της.

Έτσι ο θεολόγος, φιλόσοφος και μαθηματικός Καρτέσιος, ο οποίος θεωρείται ο εισηγητής του ορθολογισμού δέχεται πλέον το υλικό σύμπαν ως μια τέλεια μηχανή, η οποία πρέπει να υπηρετεί τον άνθρωπο. Μετά δε τις ανακαλύψεις του Νεύτωνα, μεθυσμένος ο άνθρωπος της Δύσης, από τα τεχνολογικά επιτεύγματα, αντιλαμβάνεται πλέον το φυσικό περιβάλλον, ως res, πράγμα δηλαδή, το οποίο θα γίνει το πειραματόζωό του στις καταναλωτικές και ευδαιμονιστικές ανάγκες του.

Η σχέση του Θεού με τον άνθρωπο διακόπτεται, ο Θεός μέσω της θεωρίας του Δεϊσμού εξοβελίζεται από τη ζωή του ανθρώπου, και κατανοείται πλέον, ως μέγας ωρολογοποιός, ο οποίος αφού δημιούργησε τον κόσμο, τον άφησε μετά να δουλεύει μόνος του σαν το ρολόι στην τύχη.

Ταυτόχρονα στις προηγμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπως και εκείνης των ΗΠΑ, άνθρωποι εμφορούμενοι από την προτεσταντική ηθική του Καλβίνου θα στήσουν ένα από τα πιο απάνθρωπα οικονομικά συστήματα εκμετάλλευσης του ανθρώπου και του κόσμου, τον Καπιταλισμό. Όσο και αν ακούγεται παράξενο η βάση του καπιταλιστικού συστήματος είναι θρησκευτική. Βασίζεται στον απόλυτο προορισμό του Αυγουστίνου που ασπάστηκαν οι ιδρυτές του Προτεσταντισμού, Λούθηρος και Καλβίνος. Ο απόλυτος προορισμός αναφέρεται σε μια αριστοκρατία εκλεκτών πιστών που έχουν διαλεχτεί από πριν από το Θεό για να σωθούν. Ορατό σημάδι της εύνοιας του Θεού, άρα και της σωτηρίας τους, είναι ο πλούτος που κατέχουν. Ποτέ άλλοτε στη ιστορία της ανθρωπότητας το κέρδος δεν έφτασε στις θεϊκές διαστάσεις που γνώρισε και γνωρίζει στον καπιταλισμό, άσχετα αν αυτό επιτυγχάνεται είτε με το δουλεμπόριο, είτε με τον βιασμό της φύσης ή τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας των ανθρώπων, στις χώρες του λεγόμενου τρίτου κόσμου.

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ - ΦΥΣΗΣ

Αντίθετα με ότι συμβαίνει στην Δύση, εις την καθ’ ημάς Ανατολή, οι τρεις Ιεράρχες όταν καλούνται να σχολιάσουν το βιβλίο της Αγίας Γραφής, Γένεση, κάνουν μια μεγάλη τομή στην σχέση ανθρώπου – φύσης, που στην ουσία είναι η λύση του οικολογικού προβλήματος. Δέχονται την δημιουργία κόσμου και ανθρώπου, ως αποτέλεσμα της ελεύθερης αγαπητικής ενέργειας του Τριαδικού Θεού. Έτσι όταν ο άνθρωπος κοιτάζει γύρω του, οφείλει να βλέπει παντού την αγαπητική ενέργεια του Θεού, ακόμα και στα πιο μικρά πράγματα, έστω και αν αυτά είναι άψυχα. Άρα δεν μπορεί να κακοποιεί τη φύση, γιατί τότε αρνείται αυτή την αγάπη του Θεού. Στο σημείο αυτό για να γίνουμε πιο κατανοητοί ας μας επιτραπεί να αναφέρουμε μια επιστολή που έστειλε ο γέρων Ιωσήφ ο Ησυχαστής σε ένα πνευματικό του παιδί : « Να ακούσεις τα άγρια βράχια, τους μυστικούς θεολόγους να σου αναπτύσσουν βαθιά νοήματα και νου προς τον Κτίστη. Θεολογούν οι άφωνοι θεολόγοι, τα ωραία βραχάκια και όλη η φύση. Το καθένα με τη φωνή ή την αφωνία του. Εάν αγγίξεις με το χέρι ένα μικρό χορταράκι ευθύς φωνάζει πολύ δυνατά με την φυσική ευωδιά του. ωχ ! Δεν με βλέπεις, αλλά με κτύπησες! Και όλα έχουν την φωνή τους, όταν με το φύσημα του αέρα κινούμενα, γίνονται αρμονική μουσική δοξολογία προς τον Θεό. Τι να πούμε δε περισσότερο για τα ερπετά και τα πουλιά. Όταν ο άγιος έστειλε το μαθητή του να πει στους βατράχους να σωπάσουν για να διαβάσουν το Μεσονυκτικό, εκείνοι του απάντησαν: Κάντε υπομονή να τελειώσουμε τον όρθρο!» Η αρμονική σχέση ανθρώπου – περιβάλλοντος φαίνεται επίσης, όταν ο Θεός ορίζει τον Αδάμ ως εργάτη και φύλακα του Παραδείσου. Και το αποκορύφωμα της σχέσης αυτής μας παραδίδεται γλαφυρά, όταν όλα τα έμβια όντα από πουλιά μέχρι ερπετά και θηρία οδηγούνται μπροστά του για να τους δώσει όνομα.

Το ρήμα γιγνώσκω δηλ. γνωρίζω που τόσα δεινά προκάλεσε στην φύση αφού η δυτική διανόηση το ερμήνευσε ως κατοχή και ξέσχισμα του ερευνούντος αντικειμένου για να μας αποκαλύψει τα μυστικά του, στην Πατερική Ορθόδοξη σκέψη ερμηνεύεται ως σχέση και μάλιστα από τις κορυφαίες αφού ταυτίζεται με την ερωτική αγαπητική σχέση και συνεύρεση. "Και γνώρισε ο Αδάμ την Εύα την γυναίκα του – μας διηγείται η Γένεσις – και γέννησε τον Κάϊν." Στην καθ’ ημάς Ορθόδοξη Ανατολή δεν χρειαζόμαστε την καθιέρωση Παγκόσμιας ημέρας προστασίας του Περιβάλλοντος, για την υπενθύμιση του σεβασμού μας προς το Περιβάλλον, επειδή κάθε Κυριακή και γιορτή όταν ο πιστός μετέχει στην Θεία Λειτουργία του Ιωάννη Χρυσοστόμου ή του Μεγάλου Βασιλείου, καλείται να βιώσει τη σχέση με το Θεό, τον συνάνθρωπο και το περιβάλλον. Η ευχαριστιακή αυτή κίνηση του πιστού σημαίνει αναγνώριση του υλικού κόσμου ως δώρο και ευλογία της αγάπης του Θεού και όχι ως ένα ουδέτερο αντικείμενο προς κτήση και κατάκτηση, προς χρήση και κατάχρηση. Γι’ αυτό και οι Θείες λειτουργίες των δύο ανωτέρω Ιεραρχών είναι γεμάτες από παρακλήσεις και ευχές προς τον Θεό για την ακεραιότητα και την σωτηρία ολόκληρης της υλικής δημιουργίας. «Επισκέψου μας Κύριε με τη καλοσύνη σου, λέει ο Μέγας Βασίλειος. Χάρισε μας ούριους και ωφέλιμους ανέμους. Ειρηνικές βροχές για την καρποφορία της γης δώρισέ μας. Ευλόγησε με την καλοσύνη σου όλο το έτος που διανύουμε». Ας μας επιτραπεί ακόμα μια ευχή από τη Θεία Λειτουργία του αποστόλου Μάρκου: « Προσευχηθείτε για καλούς ανέμους και καρπούς της γης. Υπέρ της συμμέτρου ανόδου των ποταμίσιων νερών. Υπέρ των καλών βροχών και των σπόρων της γης. Τις καλές βροχές στείλε, στους τόπους που τις έχουν ανάγκη. Τα ποταμίσια νερά ανύψωσε με μέτρο σύμφωνα με τη χάρη σου. Τους καρπούς της γης αύξησε για σπορά και θερισμό».

ΟΧΙ ΕΥΚΟΛΗ Η ΛΥΣΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

Βέβαια, δεν τρέφουμε αυταπάτες πως η λύση του οικολογικού προβλήματος είναι εύκολη. Τεράστια οικονομικά συμφέροντα διακυβεύονται καθημερινά που δεν επιτρέπουν την λύση του. Ο πολιτισμός και η οικονομία σήμερα βασίζονται όχι στην κατανάλωση αλλά στην υπερκατανάλωση των προϊόντων. Για να καλυφθεί λοιπόν αυτή η υπερκατανάλωση λεηλατείται και καταξεσχίζεται ο πλανήτης μας. Όλοι είμαστε υπεύθυνοι για αυτή τη κατάντια πιστοί ή όχι.

Δυστυχώς σχεδόν όλοι μας με ημίμετρα και με τουφεκιές στον αέρα προσπαθούμε να ξορκίσουμε το κακό. Άλλοτε εμπιστευόμενοι τις κυβερνήσεις μας, οι οποίες όμως, το μόνο που κάνουν είναι να εξυπηρετούν τα συμφέροντα αυτών που χρηματοδότησαν τις προεκλογικές τους εκστρατείες αποχαρακτηρίζοντας με νόμους δασικές εκτάσεις, και δίνοντάς τες για οικοδόμηση. Έτσι εκεί που παλιά βλέπαμε τα δέντρα του δάσος σήμερα βλέπουμε δάσος από μεζονέτες και βίλες των μεγαλογιατρών, μεγαλοδικηγόρων, εφοπλιστών, ανώτατων δικαστικών και όλων αυτών που καλούνται άρχουσα τάξη. Άλλοτε εμπιστευόμενοι άτομα που δήλωσαν οικολόγοι για να εκλεγούν βουλευτές και να ικανοποιήσουν την ματαιοδοξία τους, με αποτέλεσμα να συκοφαντούνται άτομα και οργανώσεις με αγνά οικολογικά αισθήματα. Ποιος μπορεί άραγε να ξεχάσει την αλγεινή εντύπωση που είχε προκαλέσει στο πανελλήνιο πριν μερικά χρόνια οικολόγος βουλευτίνα, όταν πεισματικά αρνούνταν να παραιτηθεί από το αξίωμά της για να το καταλάβει κάποια άλλη, μιας και αυτό είχε συμφωνηθεί μεταξύ των συνεργαζόμενων οικολογικών κομμάτων. Ή πως ξεκίνησαν και πως κατάντησαν ένα από τα μεγαλύτερα οικολογικά κινήματα στην Ευρώπη οι Πράσινοι της Γερμανίας.

Τέτοια βέβαια νοσηρά φαινόμενα εμφανίζονται και στους κόλπους της Εκκλησίας. Ο ηγούμενος της μονής Πεντέλης κατήγγειλε προ ετών, τον επικεφαλής μιας μη κερδοσκοπικής εκκλησιαστικής οργάνωσης, πως επιθυμεί να πάρει τα κτήματα της μονής, και εκεί που σήμερα είναι πνεύμονας πρασίνου να υψώσει ξενοδοχεία και άλλα τσιμεντένια καταλύματα. Έτσι έχουμε καταντήσει. Τσιμέντο παντού τσιμέντο.

Εάν πράγματι επιθυμούμε να σωθεί ο πανέμορφος αυτός πλανήτης που ζούμε, οφείλουμε να ακολουθήσουμε το δρόμο που μας δείχνουν ο Μ. Β., ο Μ. Γρ. και ο Ιω. ο Χρυσ. Και αυτός είναι, η θέαση του κόσμου ως δημιουργίας της ελεύθερης αγαπητικής ενέργειας του Τριαδικού Θεού. Αν το πιστέψει αυτό ο άνθρωπος θα υποχρεώσει τον εαυτό του πρώτα και μετά τους κρατούντες να ενεργήσουν έτσι, ώστε να σωθεί αυτό το στολίδι που λέγεται γη.

Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΕΝΟΣ ΙΝΔΙΑΝΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΣΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΩΝ ΗΠΑ

Θα επιθυμούσαμε να ολοκληρώσουμε το σημερινό άρθρο μας προς τιμήν των Τριών Ιεραρχών, με το απόσπασμα επιστολής που έστειλε ο αρχηγός της ινδιάνικης φυλής Σουάμι το 1855 ονόματι Σηάτλ, στον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Φράνκλιν Πηρς, ο οποίος του είχε ζητήσει να πουλήσει τη γη του: «Πως μπορείτε ν’ αγοράζετε ή να πουλάτε τον ουρανό ή τη θέρμη της γης; Τούτη η ιδέα είναι παράξενη για μας. Μα η φρεσκάδα του αέρα και το σπινθηροβόλημα του νερού δεν είναι ιδιοκτησία μας. Πως μπορείτε σεις να τ’ αγοράσετε από εμάς; Κάθε κομμάτι τούτης της γης είναι ιερό για το λαό μου. Κάθε πευκοβελόνα που τη χτυπάνε οι ακτίνες του ήλιου, κάθε αμμουδερή όχθη, το πούσι στα σκοτεινά δάση, κάθε ξέφωτο, κάθε έντομο που βουίζει, είναι άγιο στη μνήμη και την εμπειρία του λαού μας. Ξέρουμε ότι ο λευκός άνθρωπος δεν καταλαβαίνει τα φερσίματά μας. Την μια μεριά της γης την βλέπει ίδια με την άλλη, γιατί είναι ένας ξένος που’ ρχεται τη νύχτα και αρπάζει από τη γη ότι έχει ανάγκη. Η γη δεν είναι αδέρφι του, είναι εχθρός του, και αφού την κατακτήσει, την αφήνει πίσω και προχωράει. Η αχορτασιά του θα καταβροχθίσει τη γη και θ’ αφήσει πίσω μονάχα μια έρημο. Η θέα των πόλεών σας πονάει τα μάτια του κόκκινου ανθρώπου. Όμως μπορεί να φταίει που ο κόκκινος άνθρωπος είναι ένας άγριος και δεν καταλαβαίνει».

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.