Η ΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ

Κάρολος Μεσσηνέζης

    Η αναζήτηση του Θεού απασχόλησε κι απασχολεί ιδιαίτερα τον ανθρώπινο νου. Είτε καταφατικές είτε αρνητικές προκύπτουν οι απαντήσεις στο έσχατο ερώτημα της δημιουργίας και φυσικά του θείου ζητήματος, ένα είναι αδιαμφισβήτητο: Όλες ανεξαιρέτως έπονται μιας φιλοσοφικής περιδιάβασης του τεράστιου ζητήματος της  δημιουργίας του σύμπαντος, της μετά θάνατον ζωής, της αέναης πάλης ανάμεσα στο καλό και το κακό: Το δίκαιο και το άδικο, το ηθικό και το ανήθικο, το ενάρετο και το  αμαρτωλό.

  Μες στα πεδία τέτοιων αναζητήσεων τα έλλογα όντα, οι άνθρωποι δηλαδή, επιστρατεύουν τα όπλα που έχουν στη διάθεσή τους και δεν είναι άλλα από τον λόγο, πεζό και ποιητικό...

    Με την  πρώτη μορφή του λόγου επιχειρείται δια της βαθιάς λογικής η συλλογή επιχειρημάτων που θα στηρίξουν την θετική ή την αρνητική εκδοχή της θεϊκής ύπαρξης. Μέσα από δαιδαλώδεις νοητικές διαδρομές συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες γύρω από τα σχετικά αίτια κι αιτιατά, γίνονται οι συγκρίσεις, οι συσχετίσεις, οι συνδέσεις, οι συγκλίσεις, οι αποκλίσεις, οι επαλληλίες, με δυο λόγια η σύνθεσή τους, και με την τελική σύμπραξη  του ανθρώπινου θυμικού προκύπτει κάθε φορά το αποτέλεσμα,  η συνισταμένη δηλαδή όλων των ανωτέρω στοιχείων. Όμως σε καμιά περίπτωση τέτοιων στοχαστικών ενατενίσεων δεν υπεισέρχεται ο παράγοντας πίστη. Δεν έχει δηλαδή εδώ θέση ο παράγοντας  τούτος, είτε με την θετική είτε με την αρνητική του εκδοχή, ο οποίος ως γνωστόν αποκλείει  την επιστράτευση κάθε άλλου παράγοντα, αρκούμενος μόνο στις δικές του δυνάμεις, στα δικά του ερείσματα. Βέβαια σ’ αυτή τη μορφή του λόγου η συμμετοχή του θυμικού, τουτέστιν της συναισθηματικής διαδικασίας, είναι ασυγκρίτως μικρότερη εκείνης του λογικού, τουτέστιν της διανοητικής επιστράτευσης. Χαρακτηριστική, χτυπητή περίπτωση χριστιανού φιλοσόφου είναι ο Kίκεργκορ, ενώ άθεου ο Σαρτρ—κι οι δυο εκπροσωπούν την περίφημη υπαρξιστική φιλοσοφική σχολή.

    Η δεύτερη μορφή του λόγου, η ποίηση δηλαδή,  χρησιμοποιεί σαν πρωταρχική προσλαμβάνουσα, μα και σαν τελικό εργαλείο  επεξεργασίας, το θυμικό που σε κάθε περίπτωσή της έπεται της έμπνευσης. Η τελευταία, εκ του ορισμού του ποιητικού λόγου, συλλαμβάνει κάθε φορά εκείνα τα στοιχεία με τα οποία ο δεύτερος θα κινηθεί προς τον σχετικό συμπερασμό. Εδώ ισχύει το ανάλογο, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε, προς τον πεζό λόγο, δηλαδή η συμμετοχή του λογικού παράγοντα είναι ασυγκρίτως μικρότερη εκείνης του θυμικού. Πιο συγκεκριμένα, η ουσιαστική μεσολάβησή του αποσκοπεί  στην τελική διαμόρφωση του εξωτερικού ποιητικού κάλλους. Εδώ πρέπει να πούμε πως η μορφή τούτη του λόγου εννοείται με την ευρεία θρησκευτική της έννοια και δεν πρέπει να συγχέεται με την καθαρά θρησκευτική ποίηση. Επί παραδείγματι η ποίηση του Γερμανού Ρίλκε ασχολείται με το Θείον Ζήτημα και μόνο θρησκευτικό χαρακτήρα δεν έχει.

    Παράδειγμα τέτοιων εγχειρημάτων, προσέγγισης δηλαδή του Θείου Ζητήματος μέσα από τον ποιητικό λόγο, αποτελούν τα παρακάτω ποιήματα :

Πέρα απ' την αρχή

Από μιαν έκρηξη, λένε, κατάγομαι
ίδια ο χρόνος
του ήλιου το φως
ο ουρανός
η άβυσσος

Όλα πριν δεν υπήρχανε
Όμως εγώ δεν μπορώ
το τίποτα να νιώσω
Των αισθημάτων, της δικαιοσύνης τ' αρχέτυπα
ν' αγνοήσω

Θέλω έναν τόπο να φαντάζομαι
όπου το μηδέν δεν θα χωράει
δεν θα' χει χρώματα η αλήθεια

Μέσα απ' τα παράθυρα της γνώσης
τη ζωή θ' ατενίζω
Τη σοφία θα πολιορκώ
Θα ζω με την ελπίδα
κάθε στιγμή να ξεπερνώ τον εαυτό μου
Πάνω απ' του χάους, απ' της τύχης
τα συντρίμμια για να περπατήσω
Μέχρι ένα νόημα να βρω για τον κόσμο τούτο.

Στο ίδιο τέλος

Μες στον παραλογισμό μου το μεγάλο
τη σκέψη να κάνω θα μπορούσα:
«Πριν απ' τη γένεση
η ιδέα της υπόστασης
αδιανόητη θα ήταν
Όπως κι ο κόσμος, με τους γαλαξίες των άστρων
όταν ένα τίποτα θα γίνονταν
Δίχως τις ουράνιες νύχτες
των αιώνων το χειροκρότημα
για το θαύμα της ζωής

Τότε οι αμαρτωλοί δεν θα' χαν αμαρτήσει
οι δοξασμένοι δεν θα' χαν δοξαστεί» οι αδικημένοι
δεν θα' χαν αδικηθεί, αφού οι νεκροί
δεν θα' χαν γεννηθεί
Μια δικαιοσύνη θα βασίλευε
Δεν θα' χαν νόημα η ανάμνηση
η απαντοχή

Να λέμε πως ένας νους
που σ' ένα κόσμο μελλοντικό θα ξαναζήσει
Ίσως, αν δεν δικαιώθηκε, να δικαιωθεί
Κι αν δεν τιμωρήθηκε
να τιμωρηθεί».

Κορύφωση

Αν στη σωτηρία της ψυχής
φτάνεις με την αγάπη στο θεό
την ερωτική
Κι αλλιώς θα πρέπει να μπορείς
δική σου να την κάνεις
Της επιλογής η ελευθερία
για να υπάρχει

Φαντάζομαι το θάνατο
γεμάτο από ιριδισμούς μελαγχολίας
κι από εφήμερη ομορφιά
που από μέσα της
απουσιάζει η ελπίδα

Και πιστεύω
Στ' ανήλεα χτυπήματά του
για ν' αντέξεις
Στις ηδονές
πρέπει να ξέρεις ν' αντιστέκεσαι

Τον νικάς
Αν θα τον παλέψεις
με τον τρόπο που εμπιστεύεται η ψυχή...

Λατρεία και προσευχή

Οι τελετές, οι λιβανωτοί, τα τροπάρια
αν δεν χρειάζονταν τα πρώτα χρόνια
Που η πίστη στο Χριστό την ψυχή
πλημμύριζε
Και λόγο δεν είχε ο νους στο στοχασμό
ν' ακουμπάει

βοηθούν, όπως κι η φιλοσοφία
που τις εποχές αφουγκράζεται
Δίχως την ουσία της
ν' αλλάζει

Με μια αγάπη ο νους
να εξωραΐζεται
Την άλλη του λάμψη
να σκορπάει
Με το δικό του κρασί
τη λύπη να ξεχνάει
Με τη δική του παρηγοριά
τον πόνο να γλυκαίνει

Να φέρνει την υπόσταση
πάνω απ' τον εαυτό της
Έξω απ' το χρόνο, έξω απ' τη γνώση
στην υπέρβαση, εκεί που μιλάς για το θεό
και στο βωμό της απεραντοσύνης
τον εαυτό σου θυσιάζεις.

Η δικαιοσύνη ζει και βασιλεύει

Η δικαιοσύνη ζει και βασιλεύει
Η φωνή της ακούγεται πριν απ' τη γέννηση
σαν οδηγός, σαν ευεργέτης
Μετά απ' το θάνατο, σαν μια υπόσχεση
για την ανάσταση
Μετά απ' το τέλος, πριν απ' τη νέα αρχή

Τους ήρωες εμψυχώνει, τους αδυνάτους
παρηγορεί
Για την ομορφιά σιωπάει, την τύχη αγνοεί
Ακροβατεί πάνω στης αγάπης το σκοινί, την πίστη
μες στης ψυχής τα έγκατα απιθώνει

Η δικαιοσύνη ζει και βασιλεύει
Ηφαίστειο γίνεται, όταν στεγνώσουν
στου χρόνου το πρόσωπο
των αιώνων τα δάκρυα
Φως που τους ουρανούς καταυγάζει, του κόσμου
το νόημα για ν' αποκαλυφθεί
πάνω απ' του πνεύματος τα όρη
Στεφανώνει τον ανδριάντα
του μέλλοντος

Χαράζει στην άβυσσο τις τροχιές
των νικηφόρων ελπίδων
Τις προδομένες χαρές αποχαιρετάει, όταν δύει
της δόξας ο ήλιος

Λούζεται στις πηγές της αλήθειας
προτού φορέσει την ολόχρυση στολή της ιστορίας
Στην υπέρβαση φτάνει μέσ' απ' την κυανή διαύγεια
της απεραντοσύνης
Για να μάθει τα μυστικά του παραδείσου.

Σημείωση «Αντιαιρετικού»: Τα παραπάνω ποιήματα περιλαμβάνονται στην ποιητική συλλογή του Κάρολου Μεσσηνέζη «Ανθοφορία». Περισσότερα ποιητικά έργα του, μπορεί να βρει ο αναγνώστης στην παρακάτω διεύθυνση http://kmessinezis.0fees.net/

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.