ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Της Tatiani Melidoni

Τον τελευταίο καιρό ακούμε όλο και πιο συχνά ανθρώπους να λένε: «Δεν πιστεύω σε καμία θρησκεία. Αυτά τα έκαναν οι παλιοί που δεν ήξεραν. Εμείς έχουμε την επιστήμη που μας εξηγεί τις απορίες μας και δεν χρειαζόμαστε ένα φανταστικό Θεό». Μπορεί όμως κάτι τέτοιο να ισχύει;

Για να το απαντήσουμε αυτό, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι θα πει πίστη και τι επιστήμη. Κατά τον απόστολο Παύλο, «Έστιν δε πίστις ελπιζομένων υπόστασις, πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων». Η πίστη δεν βλέπεται, αλλά βιώνεται. Επίσης προϋποθέτει εμπιστοσύνη σε κάποιον που γνωρίζει καλύτερα από εμάς, ο οποίος θα μας οδηγήσει στο σωστό...

Αντίθετα η επιστήμη – ή πιο σωστά η επιστημονική διαδικασία, διότι αυτό εννοούν όσοι αντιπαραβάλλουν πίστη και επιστήμη – είναι η συστηματική έρευνα της νέας γνώσης σε ένα σύστημα. Εδώ έχουμε ένα ήδη αντιληπτό σύστημα, το οποίο επεξεργαζόμαστε για να βρούμε πως λειτουργεί. Επίσης η έρευνα δεν σταματά ποτέ, καθώς η νέα γνώση έρχεται να προστεθεί πάνω στην παλιά και συχνά αλλάζει εντελώς τα όσα πιστεύαμε μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Γίνεται ήδη αντιληπτό το βασικό πρόβλημα της άποψης που αναφέραμε: η επιστήμη δεν είναι αλάθητη. Τα νέα δεδομένα μπορεί να ανατρέψουν θεωρίες που έμειναν αναλλοίωτες για αιώνες. Δεν μπορεί λοιπόν κάποιος να τα χρησιμοποιήσει ως ασφαλή βάση για να στηρίξει την άποψη αυτή.

Δεύτερο ζήτημα είναι το εξής: μπορεί η επιστήμη να προσεγγίσει το Θεό; Η απάντηση είναι όχι, καθώς η επιστήμη ασχολείται με όσα ο άνθρωπος μπορεί να αντιληφθεί με τις αισθήσεις του, και ο Θεός δεν ανήκει σ’ αυτά. Ακόμα και στις περιπτώσεις θαυμάτων, όπου έχουμε παραβίαση των φυσικών νόμων, το μόνο που η επιστήμη μπορεί να πει είναι ότι έχει στα χέρια της ένα ανεξήγητο φαινόμενο.

Είναι λοιπόν μεγάλο λάθος να προσπαθεί κανείς να αποδείξει επιστημονικά τόσο την ύπαρξη όσο και την μη ύπαρξη του Θεού. Ο πιστός αντιλαμβάνεται στα γεγονότα της ζωής του τη χάρη του Θεού, ενώ ο άπιστος αποδίδει τα ίδια γεγονότα σε τυχαίους παράγοντες. Το πρόβλημα για τον άπιστο, που θα προσπαθήσει να δώσει στην απιστία του επιστημονική χροιά, είναι ότι η επιστήμη δεν αποδέχεται την τύχη. Για την επιστήμη υπάρχει μόνο η παρατήρηση και το πείραμα, το οποίο πρέπει να δίνει σε κάθε επανάληψη τα ίδια αποτελέσματα. Η μόνη απάντηση της επιστήμης σε κάτι που ξεπερνά τις γνώσεις της είναι «δεν ξέρω μέχρι να βρεθούν – εάν βρεθούν – νέα στοιχεία».

Το ίδιο όμως ισχύει για όσους χρησιμοποιούν τα θαύματα ως μία μορφή επιστήμης, προσπαθώντας να αποδείξουν μέσω αυτών την ύπαρξη του Θεού. Είναι σαν λένε ότι χωρίς τα θαύματα δεν υπάρχει πίστη. Επαναλαμβάνω τα λόγια του απόστολου Παύλου, ότι η πίστη είναι «πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων». Τα θαύματα επαληθεύουν την πίστη, δεν την αποδεικνύουν. Αν αποτελούσαν από μόνα τους απόδειξη τότε δεν έπρεπε να υπάρχει άπιστοι.

Και περνάμε στο τρίτο και τελευταίο ζήτημα: ο άπιστος είναι πραγματικά άπιστος; Το θέμα αυτό χρίζει μελέτης, καθώς βασικό επιχείρημα των ποικίλων αθέων είναι ότι η πίστη είναι περιττή σε έναν ορθολογιστή και σκεπτόμενο άνθρωπο.

Εδώ θα θυμηθώ ένα ανέκδοτο, το οποίο απαντά στο θέμα: Κάποτε ένας καθηγητής ειρωνεύτηκε έναν πιστό μαθητή του, λέγοντας: «Αφού δεν μπορείς να δεις τον Θεό, πως πιστεύεις ότι υπάρχει;» Ο μαθητής του τότε απάντησε: «Αν πραγματικά πιστεύετε αυτό που είπατε, τότε πρέπει να σας πληροφορήσω ότι είστε ανεγκέφαλος». Ο καθηγητής έξαλλος ζήτησε εξηγήσεις από το μαθητή του, ο οποίος του απάντησε: «Έχετε μήπως δει ποτέ τον εγκέφαλος σας; Πως ξέρετε λοιπόν ότι υπάρχει;»

Αλλά, θα πει κανείς, δεν είναι το ίδιο. Έχουμε δει εγκεφάλους ανθρώπων, έχουμε ακτινογραφίες που το αποδεικνύουν. Σωστό, αλλά για σκεφτείτε καλύτερα … έχετε εσείς προσωπικά γνώσεις ανατομίας για να είστε σίγουροι αυτό που παρουσιάζουν ως εγκέφαλο οι επιστήμονες είναι όντως εγκέφαλος; Έχετε τις κατάλληλες γνώσεις για να βεβαιώσετε ότι οι ακτινογραφίες είναι πραγματικές; Και το βασικότερο, κάνατε εσείς οι ίδιοι προσωπικά την έρευνα, ώστε να ξέρετε ότι δεν έγινε κανένα λάθος;

Αν και κάπως τραβηγμένο, το παράδειγμά μας αποδεικνύει κάτι που πολλοί δεν συνειδητοποιούν: όλοι μας πιστεύουμε σε κάτι που κάποιος άλλος μας έχουν πει. Κανείς δεν ανακάλυψε μόνος του όσα γνωρίζει, αλλά στηρίχθηκε σε γνώσεις τρίτων τους οποίους δεν αμφισβήτησε. Είναι λοιπόν υποκρισία να χαρακτηρίζει τους άλλους ανόητους επειδή πιστεύουν, καθώς και ο ίδιος πιστεύει τα περισσότερα από όσα θα του πουν στη ζωή του, αμφισβητώντας μόνο όσα θα νιώσει ότι τον δυσκολεύουν.

Μια σύγχρονη «μόδα» είναι ορισμένα δύσπιστα πρόσωπα να προσπαθούν να αποδείξουν ότι όσα πιστεύαμε μέχρι στιγμής είναι λάθος. Αυτό ποικίλει από κλασσικές θεωρίες συνωμοσίας – όπως η ύπαρξη εξωγήινων και η συγκάλυψη του γεγονότος από τις κυβερνήσεις – έως το δήθεν «ψέμα της θρησκείας» που εύκολα ανατρέπει η επιστήμη και ο ορθολογισμός. Το πρόβλημα είναι ότι τα πρόσωπα αυτά, αν και υποτίθεται ότι έχουν κάνει σοβαρή επιστημονική έρευνα, ξεχνούν ότι η επιστήμη παραδέχεται, η ίδια, ότι δεν είναι αλάθητη, όπως και το ότι δεν μπορεί να δώσει απαντήσεις σε θέματα έξω από τον αντιληπτό κόσμο. Τελικά αποδεικνύεται εύκολα ότι τα πρόσωπα αυτά, το μόνο που έχουν κάνει είναι να αντιγράψουν – χωρίς να ερευνήσουν – τις προσωπικές απόψεις των επιστημόνων που, επικαλούμενοι τον τίτλο τους, παρουσιάζονται ως αυθεντίες σε όλα τα θέματα χωρίς να έχουν στοιχεία. Είναι πραγματικά ανόητο να πιστεύει κανείς ότι κάποιος που ισχυρίζεται ότι είναι επιστήμονας, αλλά συμπεριφέρεται αντίθετα από ότι η επιστήμη του ορίζει, είναι αξιόπιστος, αλλά αυτό επιλέγουν πολλοί να κάνουν.

Κλείνοντας τονίζουμε μία ακόμη φορά ότι πίστη και επιστήμη ακολουθούν παράλληλους δρόμους. Η επιστήμη εξηγεί το πώς συμβαίνει κάτι και η πίστη το γιατί. Το να προσπαθούμε να χρησιμοποιήσουμε τη μία για να εξηγήσουμε την άλλη έχει συχνά ολέθρια αποτελέσματα.

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.