Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΘΕΟΔΩΡΩΝ ΛΑΜΙΑΣ

Ο Ναός των Αγίων Θεοδώρων είναι κτισμένος σε οικόπεδο επιφανείας 260 τετραγωνικών μέτρων περίπου. Η επιφάνεια που καλύπτει το κτίσμα του Ιερού Ναού είναι 150 τετραγωνικά μέτρα.

Η αρχιτεκτονική του Ναού είναι ρυθμού Βασιλικής, ένας ρυθμός ο οποίος υπήρξε και ο αρχαιότερος της Χριστιανικής ναοδομίας. Πιο συγκεκριμένα είναι τρίκλιτος Βασιλική. Εσωτερικά δηλαδή, κίονες (κολόνες) χωρίζουν το Ναό σε τρία κλίτη (μέρη), με το μεσαίο κλίτος να είναι διπλάσιο των άλλων δύο. Τη σημερινή εποχή, πολύ σπάνια πλέον, χτίζονται Ναοί σε ρυθμό βασιλικής. Ο πλέον αγαπητός ρυθμός με τον οποίο χτίζονται σήμερα οι Ναοί, είναι ο σταυροειδής με τρούλο. Τέτοιου ρυθμού είναι π.χ. ο Ναός της Αγίας Βαρβάρας Λαμίας, του Αγίου Δημητρίου Λαμίας κ.λ.π...

Η στέγη του είναι δίρρυτη, έχει δηλαδή μορφή σαμαριού, και είναι σκεπασμένη με κεραμίδια. Μια στέγη η οποία πλήρωσε και αυτή το τίμημα της βαρβαρότητας και της μανίας του καταστροφικού Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου. Γιατί όπως μαθαίνουμε από τα πρακτικά του Ναού, το 1941 είχε πάθει σοβαρές ζημιές στο βομβαρδισμό που είχε συμβεί στη πόλη της Λαμίας στις 18 Απριλίου 1941, που έτυχε να είναι μάλιστα και Μεγάλη Παρασκευή. Έτσι υπήρχε μεγάλη ανάγκη άμεσης επισκευής της, γιατί αλλιώς θα έμπαιναν τα νερά της βροχής στο ναό κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου, όπως σημειώνεται εύγλωττα στα πρακτικά.

Εξωτερικά οι τοίχοι του Ναού είναι διακοσμημένοι με ορθογώνια παραλληλόγραμμα σχήματα βαμμένα στο χρώμα της ώχρας, με τις γραμμές όμως των παραλληλόγραμμων να έχουν χρώμα κεραμιδί. Τα παλιότερα χρόνια δεν υπήρχαν τα σχήματα αυτά και οι εξωτερικοί τοίχοι του Ναού ήταν σοβατισμένοι, χρώματος λευκού.

Στον νότιο εξωτερικό τοίχο, που βλέπει στην οδό Εκκλησιών, και λίγο δεξιά της κυρίας εισόδου υπάρχει σε τζαμένια προθήκη η εικόνα των Αγίων Θεοδώρων με σκοπό να ενημερώνει τον ξένο επισκέπτη σε ποιους αγίους είναι αφιερωμένος ο Ναός. Επίσης στον ίδιο τοίχο, περίπου στο κέντρο του, είναι σκαλισμένος ένας τεράστιος δικέφαλος αϊτός για να θυμίζει τις ένδοξες ημέρες της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. 

Στο Ναό μπορεί να μπει και να βγει κανείς από τέσσερις διαφορετικές εισόδους – εξόδους.

Η κυρία είσοδος – η οποία αποτελείται από δύο πορτόφυλλα που κοσμούνται από δύο ψευτοκολώνες ενωμένες με τόξο – βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του Ναού. Η πόρτα της κυρίας εισόδου είναι κατασκευασμένη από μασίφ (συμπαγές) σίδηρο και πάνω της υπάρχουν παραστάσεις με σταυρούς και δάφνες. Τρία μαρμάρινα σκαλοπάτια βρίσκονται μπροστά, της κυρίας εισόδου.

Στην νότια επίσης πλευρά του Ναού αλλά προς την ανατολή αυτή τη φορά, υπάρχει μια απλή σιδερένια πόρτα που οδηγεί στο Ιερό. Έξω από τη πόρτα του Ιερού υπάρχει ένα μικρό μπαλκόνι με σκάλα που καταλήγει στην οδό Εκκλησιών.

Η τρίτη είσοδος – έξοδος του Ναού βρίσκεται στη δυτική πλευρά του. Αποτελείται και αυτή, όπως και η κυρία είσοδος, από δύο συμπαγή σιδερένια πορτόφυλλα, τα οποία είναι διακοσμημένα με διάφορα καλλιτεχνήματα.

Τη τελευταία είσοδο – έξοδο του Ναού τη συναντάμε στη βορειοδυτική πλευρά του. Είναι απλά μια μικρούλα σιδερένια πόρτα, που οδηγεί στην αυλή του ναού όπου και βρίσκεται το πνευματικό κέντρο του Ναού.

Ο φωτισμός του Ναού, εκτός από τη βοήθεια του ηλεκτρικού ρεύματος, γίνεται και με τη βοήθεια του φυσικού ηλιακού φωτός μέσω των υπαρχόντων παραθύρων του Ναού. Αυτά κατανέμονται ως εξής.

Από τέσσερα παράθυρα στη βόρεια και νότια πλευρά του Ναού. Τρία στη δυτική πλευρά του, με το μεσαίο διπλάσιο των άλλων και ένα μικρό παραθυράκι στην ανατολική πλευρά του για να φωτίζει κάπως το Ιερό.   

Η είσοδος στο ναό δεν γίνεται απευθείας αλλά υπάρχει ένα μικρότατο δωματιάκι ο και νάρθηκας καλούμενος. Περνώντας το νάρθηκα αν κάνουμε δεξιά οδηγούμαστε στον κυρίως ναό, αλλιώς αν συνεχίσουμε ευθεία οδηγούμαστε σε μια μικρή σκάλα που μας βγάζει στο υπερώο (γυναικωνίτη) του ναού.

Στο υπερώο (γυναικωνίτη) υπάρχει μια μικρή πόρτα που οδηγεί στο κωδωνοστάσιο (καμπαναριό) του ναού. Το κωδωνοστάσιο ευρισκόμενο στη νοτιοδυτική πλευρά της στέγης ξεχωρίζει και γίνεται αμέσως αντιληπτό με την επιβλητικότητά του,  θυμίζοντας μοναχικό κυπαρίσσι, που όχι μόνο στέκεται αγέρωχα κόντρα στον άνεμο αλλά και προσπαθεί με την κορυφή του, να τρυπήσει τον ουρανό. Η εντυπωσιακή πράγματι όψη του κωδωνοστασίου που τραβάει αμέσως το βλέμμα του επισκέπτη, οφείλεται εκτός των άλλων και στην έλλειψη τρούλου στη στέγη του Ναού και είναι ένα από τα πλεονεκτήματα που χαρακτηρίζει τον ρυθμό της Βασιλικής. Το κωδωνοστάσιο είναι κτιστό με πέτρα και τα τελευταία χρόνια έχει επενδυθεί με ορθογώνιες παραλληλόγραμμες πέτρες από πωρόλιθο χρώματος λευκού. Έχει τρεις ορόφους που συνδέονται εσωτερικά μεταξύ τους με μια απλή σιδερένια σκάλα. Ο κάθε όροφός του έχει τέσσερα τοξοειδή ανοίγματα, τα οποία στο μέσον τους έχουν σιδερένια καγκελάκια, που παρέχουν προστασία σε όποιον θα επιθυμούσε να το επισκεφτεί. Στην οροφή του κωδωνοστασίου η οποία είναι ένα ημιθόλιο χρώματος γκρι, υπάρχει το σήμα κατατεθέν του Χριστιανισμού. Ένας ολόλευκος μαρμάρινος σταυρός. Επίσης είναι το μοναδικό από τα υπόλοιπα κωδωνοστάσια των άλλων δύο Ναών που ευρίσκονται στην οδό Εκκλησιών δηλαδή της Παναγίας Δέσποινας και του Αγίου Νικολάου που διαθέτει ωρολόγιο.

Στο γυναικωνίτη κάτω ακριβώς από το κωδωνοστάσιο υπάρχει και μια πρόχειρη κατασκευή που χρησιμεύει για αποθηκευτικός χώρος για διάφορα πράγματα του Ναού και κυρίως για τη συλλογή του χρησιμοποιηθέντος κεριού. Κατασκευή υπάρχει και στη βόρεια πλευρά του γυναικωνίτη. Έγινε τη δεκαετία του ’90  είναι κατασκευασμένη από σίδερο και έχει μορφή ντουλάπας με βιτρίνα. Η σιδεροκατασκευή αυτή περιέχει – υπό  μορφή έκθεσης – δεκάδες  παλιές εικόνες του Ναού, καλλιτεχνικά αξιόλογες ή μη. Οι εικόνες αυτές προηγουμένως ή ήταν διασκορπισμένες ή ήταν κρυμμένες σε διάφορα μέρη του.

Μετά τον κυρίως ναό υψώνεται το Ιερό Βήμα με το τέμπλο του, το οποίο για να είμαστε ειλικρινείς δεν είναι και δεν έχει κάτι το ιδιαίτερο σημαντικό, από άποψης καλλιτεχνικής βέβαια, άξιο σχολιασμού. Είναι μια απλή λευκή κατασκευή, μάλλον από γύψο.

 Όμως παρά την απουσία καλλιτεχνικής αξίας του τέμπλου, υπάρχει κάτι πάνω του που προσελκύει τη προσοχή του πιστού ή του επισκέπτη του ναού. Πρόκειται για τρία ξυλόγλυπτα αριστουργήματα και αυτά δεν είναι άλλα, από την Ωραία Πύλη και τη βόρεια και νότια θύρα του Ιερού Βήματος. Συμπλέγματα από κλαδιά δέντρων φορτωμένα με καρπούς και διάφορες περικοκλάδες – δουλεμένα  όλα αυτά με πολύ μεράκι – απεικονίζονται πάνω τους, δημιουργώντας μια ευχάριστη οπτική αίσθηση.

Αξίζει όμως να αναφέρουμε, ότι οι τρεις αυτές θύρες του Ιερού Βήματος δεν είχαν από παλιά, τη ξυλόγλυπτη σημερινή μορφή τους. Ήταν τρεις απλές ξύλινες θύρες χωρίς κάτι το ιδιαίτερο. Επειδή όμως ο πανδαμάτωρ χρόνος δεν επιδρά μόνο στα έμψυχα αλλά και στα άψυχα, οι θύρες αυτές είχαν φθαρεί από το πέρασμα του, και έτσι αποφασίστηκε η αντικατάστασή τους, γεγονός που λαμβάνει χώρα στις αρχές της δεκαετίας του ’70.

Με την πράξη 128 του 1973, το τότε εκκλησιαστικό συμβούλιο αποτελούμενο από τον Ιερέα Λάμπρο Παππά και τα μέλη Δημήτριο Ζιόγκο, Φώτιο Ντούβα, Παναγιώτη Ευαγγελίου και Νικόλαο Γιαβριδέλη αποφασίζει κατά πρώτον την αντικατάσταση της Ωραίας Πύλης του Ιερού. Έτσι η Ωραία Πύλη αποκτά τη σημερινή ξυλόγλυπτη μορφή της, με μία όμως σημαντική διαφορά. Αλλάζει η παράσταση της, και εκεί που εικονίζονταν ο Χριστός ως Μέγας Αρχιερέας – καλύπτοντας  όλη την επιφάνειά της – τώρα πλέον εικονίζονται οι μορφές του Χριστού, της Παναγίας, των τεσσάρων Ευαγγελιστών και των Αγίων Θεοδώρων, σε μικρό όμως μέγεθος και μέσα σε κύκλους.

Ομοίως με την πράξη 132 του 1973, το ίδιο εκκλησιαστικό συμβούλιο, αποφασίζει την ξυλόγλυπτη κατασκευή της βόρειας και νότιας θύρας του Ιερού. Η κατασκευή των θυρών αυτών, ανατίθεται στους ξυλογλύπτες Κυριάκο Κιουφετζόγλου και Χρήστο Φραγκούλη που διατηρούσαν εργαστήριο ξυλογλυπτικής, στην πόλη του Βόλου. Τα έξοδα της κατασκευής τους προθυμοποιούνται να αναλάβουν οι Δημήτριος Ζιόγκος και Παναγιώτης Καλαμάτας.       

Την ίδια χρονιά επίσης, με την πράξη 135, αποφασίζεται ν’ αντικατασταθούν με άλλα ξυλόγλυπτα, τα αναλόγια των ιεροψαλτών. Η κατασκευή τους ανατίθεται στον ξυλογλύπτη Χρήστο Καραμάλη με έδρα την πόλη των Τρικάλων. Το ποσό της κατασκευής τους που ανερχόταν στις 50.000 δραχμές (σεβαστό ποσό για την εποχή εκείνη) αναλαμβάνουν να καλύψουν οι παρακάτω δωρητές: Ηρακλής Καρμίρης, Γεώργιος Πρέτζας, Βασίλειος Σταθόπουλος, Παρασκευάς Κακανάς, Δημήτριος Βασιλείου και Γεώργιος Τσαμαντάνης. Τα δε παλιά αναλόγια με τη πράξη 172 του 1977, δωρίζονται σε φτωχούς ναούς της Φθιώτιδας που τα είχαν ανάγκη.

Και η ανακαίνιση των ειδών του Ναού ολοκληρώνεται με τη πράξη 136 πάλι του έτους 1973 – ένα έτος το οποίο αποδείχτηκε πολύ παραγωγικό – όπου αποφασίζεται η ξυλόγλυπτη κατασκευή του παγκαριού των επιτρόπων και ενός κουτιού φιλόπτωχου ταμείου. Η κατασκευή και αυτών ανατίθεται στον ξυλογλύπτη Χρήστο Καραμάλη, οι δε Ιωάννης Γιαννάκας, Κων/νος Πολυζωΐδης, Δημήτριος Κακόγιαννος, Δημήτριος Σουλιώτης και Παναγιώτης Χριστοδούλου αναλαμβάνουν να καλύψουν το ποσό της δαπάνης που ανερχόταν στις 55.000 δραχμές. Όπως δε συνέβη και με τα παλιά αναλόγια, το ίδιο συμβαίνει και με το παγκάρι και το κουτί του φιλόπτωχου ταμείου. Αποφασίζεται δηλαδή να δωριστούν σε οποιοδήποτε φτωχό ναό τα έχει ανάγκη, όχι μόνο της Φθιώτιδας αλλά και της Ευρυτανίας.

         

Σε αντίθεση με το τέμπλο του Ιερού που όπως είπαμε δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο στον κυρίως Ναό υπάρχει ένα πραγματικό κόσμημα που δεν είναι άλλο από τον άμβωνα του Ναού. Σε σχήμα επιτοίχιου ανθοδοχείου που νομίζεις ότι ανά πάσα στιγμή θα ξεπεταχτούν λουλούδια από μέσα του βρίσκεται στο κέντρο του Ναού. Μια μικρή ξύλινη σκάλα οδηγεί στην κορυφή του την οποία ανεβαίνει μερικές φορές ο εκάστοτε διάκονος για να αναγνώσει το Ευαγγέλιο και την οποία πρέπει μάλλον να ανέβηκε στα 1892 για να εκφωνήσει κάποιο κήρυγμά του στη σύντομη παρουσία του, μόλις έξι μηνών, στη Μητρόπολη μας, ο Ιεροκήρυκας Νεκτάριος Κεφαλάς. Πρόκειται για τον γνωστό σε όλους μας Άγιο Νεκτάριο Αιγίνης. Οι εικόνες του Χριστού που βρίσκεται στο κέντρο έχοντας δεξιά του και αριστερά ανά δύο τους τέσσερις Ευαγγελιστές συμπληρώνουν την ομορφιά του μοναδικού αυτού στολιδιού του Ναού.

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.