Το βιβλίο τής Π.Δ. «Εσθήρ». Ονομασία, περιεχόμενο, άποψη των ερευνητών κ.λ.π.

 

Το βιβλίο αυτό πήρε την ονομασία του, από την ηρωίδα που πρωταγωνιστεί σ’ αυτό, την Ιουδαία Εσθήρ (εβραϊκά רחםא)[1]. Αποτελείται από δέκα (10) κεφάλαια. Συγκαταλέγεται μεταξύ των ιστορικών βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης (Π.Δ.) όσον αφορά τη μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο΄)[2] και μεταξύ των αγιογράφων όσον αφορά το Μασοριτικό Κείμενο (ΜΚ)[3], συναριθμούμενο στην ομάδα των πέντε μεγιλλώθ (= κυλίνδρων) και αναγιγνώσκεται κατά την Εβραϊκή γιορτή των πουρείμ (= κλήρων). Άξιο προσοχής είναι και το γεγονός πως στην μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο΄) το κείμενο του βιβλίου τής Εσθήρ είναι εκτενέστερο από το πρωτότυπο εξαιτίας της προσθήκης και δευτεροκανονικών αποσπασμάτων σ’ αυτό...

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Το βιβλίο τής Εσθήρ αφηγείται κάποιο δραματικό επεισόδιο της ιστορίας των εν τη διασπορά της ανατολής ευρισκομένων Ιουδαίων, οι οποίοι είχαν περιέλθει πλέον στην κυριαρχία των Περσών. Το επεισόδιο αυτό συνοπτικά έχει ως εξής· μετά την αποπομπή της απείθαρχης συζύγου του Αστίν, ο Πέρσης βασιλιάς Ξέρξης Α΄– Αρταξέρξης κατά τους Εβδομήκοντα (Ο΄) – εκλέγει την όμορφη Ιουδαία Εσθήρ ως βασίλισσα, η οποία εγκαθίσταται στα ευρισκόμενα εις τα Σούσα ανάκτορα μαζί με τον συγγενή της Μαρδοχαίο που ήταν κηδεμόνας της. Μαθαίνοντας η Εσθήρ από τον Μαρδοχαίο πως σχεδιάζεται συνωμοσία εναντίον του βασιλιά, από τον πρωθυπουργό Αμάν, ενημερώνει τον άντρα της.

Εν τω μεταξύ ο Αμάν εξοργισμένος από την άρνηση του Μαρδοχαίου να τον προσκυνήσει, αποφασίζει την εξόντωση όλων των Ιουδαίων που βρίσκονταν διασκορπισμένοι σε όλη την επικράτεια της Περσίας. Ως ημερομηνία του διωγμού ορίζεται με κλήρο (πουρ) η 13^η του δωδέκατου Εβραϊκού μήνα Αδάρ (= αντιστοιχεί με τον δικό μας μισό Φεβρουάριο και μισό Μάρτιο).  Το σχέδιο όμως του Αμάν, που με τη συγκατάθεση του βασιλιά περιλάμβανε την θανάτωση με απαγχονισμό του Μαρδοχαίου και τον πλήρη αφανισμό του ιουδαϊκού λαού, αποτυγχάνει τελικά και αντ’ αυτού με την μεσολάβηση τής Εσθήρ θανατώνεται ο Αμάν· εκδίδεται νέο διάταγμα, το οποίο δίνει την δυνατότητα στους Ιουδαίους να υπερασπίσουν τον εαυτό τους, με αποτέλεσμα να εξοντωθούν πολλοί από τους εχθρούς τους. Ο δε Μαρδοχαίος ανυψώνεται στο αξίωμα του πρωθυπουργού το οποίο κατείχε πριν ο θανατωθείς Αμάν. Από τότε οι Ιουδαίοι σε ανάμνηση της σωτηρίας τους γιορτάζουν την 14^η και 15^η ημέρα του μήνα Αδάρ τη γιορτή των πουρείμ (= κλήρων).

Οι Εβδομήκοντα (Ο΄) έχοντας διασώσει εκτενέστερο κείμενο προβαίνουν στις εξής προσθήκες:

1. Τις προσευχές του Μαρδοχαίου (4,17α – 17ι) και τής Εσθήρ (4,17κ – ζ)

2. Τα βασιλικά διατάγματα περί εξοντώσεως των Ιουδαίων (3,13α – 13g) και υπέρ των Ιουδαίων (8,12α – 12χ)

3. Άλλες αφηγήσεις, όπως το όνειρο του Μαρδοχαίου (1,1α – 1r), την υποδοχή από τον βασιλιά τής Εσθήρ (5,1α – 1f και 5,2α – 2β) και την εξήγηση του ονείρου του Μαρδοχαίου (10,3α – 3ι)

 

Αν οι προσθήκες αυτές, οι οποίες τέθηκαν για να πλουτίσουν το κείμενο ή να τονίσουν τον θρησκευτικό του χαρακτήρα ή να το καταστήσουν περισσότερο αξιόπιστο, γράφτηκαν πρωτότυπα στα εβραϊκά δεν είμαστε σε θέση να το γνωρίζουμε.

 

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ – ΣΥΝΘΕΣΗ

Το βιβλίο τής Εσθήρ είναι έργο της ιουδαϊκής διασποράς της ανατολής, διότι το περιβάλλον των επεισοδίων που λαμβάνουν χώρα στη διήγηση είναι ξένο προς αυτό της Παλαιστίνης και η Ιερουσαλήμ δεν αναφέρεται καθόλου. Κάποιοι από τους ερευνητές υποθέτουν πως το βιβλίο περιέχει μυθολογικά στοιχεία π.χ. ονόματα, πλοκή, αλλά η συντριπτική πλειονότητα των ειδικών το θεωρεί ως εποικοδομητικού χαρακτήρα έργο με ιστορική βάση. Πλαίσιό του είναι, η λαμπρή σταδιοδρομία ορισμένων Ιουδαίων (π.χ. Δανιήλ) στην Περσική αυλή, και η αντιπάθεια που γεννιέται λόγω αυτού του γεγονότος στους Εθνικούς (= ειδωλολάτρες). Αφηγούμενος λοιπόν ο συγγραφέας με ποιο τρόπο ο Θεός δια μέσου τής Εσθήρ έσωσε τους ευρισκομένους στην Περσία Ιουδαίους από την επιβουλή του Αμάν, εδραιώνει την προς Αυτόν εμπιστοσύνη, παρέχοντας επίσης και το ιστορικό τής γέννησης τής εορτής των κλήρων.

Όσον αφορά τώρα την ιστορικότητα του έργου οι δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει η έρευνα δεν είναι και λίγες. Παρόλα αυτά όμως, εντύπωση κάνει, ότι ο συγγραφέας είναι πλήρως κατατοπισμένος για τις συνθήκες της ζωής και των εθίμων των Περσών, γνωρίζει επίσης επαρκώς τα της διοικήσεως του Περσικού κράτους και τις συνθήκες που επικρατούσαν στα βασιλικά ανάκτορα της Σούσας και απεικονίζει με ζωηρά χρώματα την ένταση των σχέσεων μεταξύ Ιουδαίων και Εθνικών, η οποία μας είναι γνωστή και από άλλα κείμενα.

Η ιστορική βάση του βιβλίου και ο εποικοδομητικός χαρακτήρας της διήγησης πλουτίζονται από την θρησκευτική πνοή, την οποία προσλαμβάνει το έργο διά μέσου της σειράς των προσθηκών στο κείμενο των Ο΄. Η απλή ιστορία των διώξεων καθίσταται λόγω της παρουσίας θρησκευτικών στοιχείων, όπως της προσευχής, των ονείρων κ.λ.π., ιερή ιστορία με έντονη συγκίνηση και πάθος.

Αν κρίνουμε από το περιεχόμενο του βιβλίου, το έργο γράφτηκε κατά πάσα πιθανότητα κατά την ελληνιστική περίοδο με βάση παράδοση που είχε διαμορφωθεί κατά περσική εποχή. Σύμφωνα με την ιουδαϊκή παράδοση (Μπαμπά Μπαθρά 15α) τον κύλινδρο τής Εσθήρ έγραψαν οι άνδρες της Μεγάλης Συναγωγής.

 

ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ – ΠΑΤΕΡΕΣ

Λόγια ή αποσπάσματα του βιβλίου τής Εσθήρ αναφέρονται μόνο μία φορά στη Καινή Διαθήκη. Πρόκειται για τα λόγια του Ηρώδη προς την θυγατέρα της Ηρωδιάδας «ότι και αν ζητήσεις θα σου το δώσω, μέχρι και το μισό μου βασίλειο» Κατά Μάρκο 6:23, οι οποίοι ανακαλούν στη μνήμη μας τα λόγια του βιβλίου τής Εσθήρ 5,3,6 και 7,2 που είπε ο Πέρσης βασιλιάς σ’ αυτή.

Οι Πατέρες της εκκλησίας αλλά και οι εν γένει εκκλησιαστικοί συγγραφείς δεν σχολιάζουν το βιβλίο τής Εσθήρ.

 

Παρατηρήσεις

[1] Τα εβραϊκά αντίθετα με τα ελληνικά διαβάζονται από δεξιά προς τα αριστερά.

[2] Μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο΄): Με το όνομα Μετάφραση των Εβδομήκοντα ή Μετάφραση των Ο΄ονομάζεται η πρώτη σωζόμενη ελληνική μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης διότι κατά τον θρύλο, τα βιβλία που την αποτελούν μεταφράσθηκαν είτε εν μέρει, είτε στο σύνολο, από 72 (ΟΒ') ελληνιστές ιουδαίους ερμηνευτές (το Ο' αποτελεί στρογγυλοποίηση του αριθμού ΟΒ').

Αποτελεί την αρχαιότερη και σπουδαιότερη από όλες τις μεταφράσεις του πρωτοτύπου εβραϊκού κειμένου της Π. Διαθήκης, που επίσης ονομάζεται και Αλεξανδρινή μετάφραση από τον τόπο τής πραγματοποίησής της. Η διεθνώς γνωστή ονομασία της είναι Septuaginta ή LXX (από την αριθμητική ένδειξη 70, στα λατινικά).

Η Μετάφραση των Ο΄ απετέλεσε και αποτελεί την επίσημη και αυθεντική Βίβλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

[3] Μασοριτικό Κείμενο (ΜΚ): Μασοριτικό ονομάζεται το πρωτότυπο κείμενο της εβραϊκής βίβλου (που οι χριστιανοί ονόμασαν Παλαιά Διαθήκη) έτσι όπως εμφανίζεται μετά την κριτική εργασία των Μασοριτών, δηλ. των Ιουδαίων λογίων που προσπάθησαν να διαφυλάξουν το κείμενο αυτό από τις παραφθορές και επιμελήθηκαν την παράδοση του.

Από το αραμαϊκό ρήμα μασάρ = παραδίδω προέρχεται ο όρος μασορά ή μασόρεθ που χρησιμοποιείται σε σχέση με την παράδοση της εξωτερικής μορφής του κειμένου (ενώ για την παράδοση του περιεχομένου χρησιμοποιείται ο όρος χαλαχά).

Το μνημειώδες αυτό έργο άρχισε τον 6ο μ.Χ. αιώνα και ολοκληρώθηκε τον 10ο αιώνα από λογίους των ταλμουδικών ακαδημιών της Βαβυλωνίας και της Παλαιστίνης με στόχο όχι την ερμηνεία, αλλά τη μετάδοση στις μέλλουσες γενεές του αυθεντικού Λόγου του Θεού.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Δαμιανός Αθ. Δόικος: Εισαγωγή εις την Παλαιάν Διαθήκην, Μέρος Β΄, Ειδική Εισαγωγή, Τεύχος Α΄, Ιστορικά Βιβλία, Θεσσαλονίκη 1975.

2. https://el.orthodoxwiki.org/: Μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο΄) και Μασοριτικό Κείμενο (ΜΚ).

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.