ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ – ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΤΗΝ ΣΥΝΘΕΣΗ

Ομιλία που εκφωνήθηκε στον Ναό των Αγίων Θεοδώρων Λαμίας προς τιμή των τριών Ιεραρχών

     Όταν το δάχτυλο δείχνει το φεγγάρι ο ηλίθιος κοιτάζει το δάχτυλο. Το πανέξυπνο αυτό ρητό που λέγεται πως το είπε ο Κινέζος σοφός Κομφούκιος αποδίδει ωραιότατα την αποτυχία προσήλωσης στον πραγματικά στόχο και την ενασχόληση με επουσιώδη πράγματα. Κατ’ όμοιο τρόπο και ο σημερινός ομιλητής πιστεύει πως απώλεια στόχου θα είναι, αν ο σημερινός πανηγυρικός για τους τρείς μεγάλους Ιεράρχες τον Μέγα Βασίλειο, το Γρηγόριο τον Θεολόγο και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο καταντήσει για τα πανηγύρια. Καλά και άγια τα βιογραφικά στοιχεία των τριών αυτών μεγάλων Ιεραρχών που ακούγονται κατά κόρον κάθε χρόνο, αλλά η ωφέλεια του πιστού σχεδόν μηδενική. Μόνο αν συμμετάσχει κάποιος σε κάποιο παιχνίδι γνώσεων τύπου «η εκδίκηση της ξανθιάς» ή το «Φάτους όλους», μπορεί να του φανούν χρήσιμα. Πέραν αυτού ουδέν.

    Όμως οι τρείς Ιεράρχες μαζί με τους άλλους Έλληνες Πατέρες και της Ανατολής και της Δύσης δημιούργησαν τον περίφημο Ελληνοχριστιανικό Πολιτισμό, παιδί του οποίου είναι ο σημερινός Δυτικός Πολιτισμός. Γι’ αυτό το λόγο, ο λόγος του σημερινού ομιλητή θα στραφεί στα δυο τεράστια αυτά μεγέθη του Ελληνισμού και του Χριστιανισμού και πως κατάφεραν οι σημερινοί τιμώμενοι Πατέρες να τα συνθέσουν, δυο μεγέθη τα οποία – ειρήσθω εν παρόδω – βρίσκονταν σε λυσσαλέα σύγκρουση για πάνω από τρεις αιώνες. Μ’ αυτόν τον τρόπο πιστεύει ο σημερινός ομιλητής θα αποδοθεί πραγματική τιμή στους σημερινούς εορτάζοντες αγίους.

    Κατ’ αρχάς θα δούμε τι έδωσε ο Ελληνισμός στον Χριστιανισμό. Πρώτον και κύριον του έδωσε τον τρόπο να εκφράσει τον λόγο του Ευαγγελίου. Και αυτός δεν ήταν άλλος από την απαράμιλλη και μοναδική Ελληνική γλώσσα. Είναι πράγματι συγκλονιστικό να σκέπτεσαι ως Έλληνας αλλά και ως μετέχων της Ελληνικής παιδείας, πως ο Κύριος διάλεξε την γλώσσα σου για να μεταδώσει το σωτηριώδες μήνυμά του. Τι είναι όμως εκείνο που καθιστά την Ελληνική γλώσσα μοναδική; Αυτό δεν είναι άλλο από την περίφημη πλαστικότητά της. Να δανείζεται δηλαδή λέξεις, όρους, φιλοσοφικές έννοιες άλλων γλωσσών και να τις προσαρμόζει όπως επιθυμεί αυτή. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα για να γίνουμε κατανοητοί. Η αγγλική λέξη computer είναι η αντίστοιχη της ελληνικής λέξης υπολογιστής. Όταν λοιπόν θέλουμε να ορίσουμε πως δεν μιλάμε για τον Η/Υ αλλά για αυτό το μικρό που μας βοηθάει στις μαθηματικές πράξεις, λέμε κομπιουτεράκι. Να λοιπόν η πλαστικότητά της. Πήρε μια ξένη λέξη και με την κατάλληλη κατάληξη την μετέτρεψε σε Ελληνική, με αποτέλεσμα πολλοί συμπατριώτες μας, αγνοώντας την προέλευσή της  να την θεωρούν γνήσια Ελληνική.

    Εκτός από την Ελληνική γλώσσα στην ανάπτυξη του Χριστιανισμού συμβάλλει και η Ελληνική Φιλοσοφία. Όροι όπως ουσία, πρόσωπο, υπόσταση κλ.π. παίρνουν καινούργιο νόημα και βοηθούν τους Πατέρες όχι μόνο να πολεμήσουν τις αιρέσεις, που αλλοίωναν το Χριστιανικό μήνυμα αλλά και να ορίσουν το μήνυμα αυτό στο Σύμβολο της Πίστης μας, το γνωστό μας «Πιστεύω».

   Δανείζεται επίσης ο Χριστιανισμός από τον Ελληνισμό την αρχιτεκτονική του για να υψώσει τους Ναούς του, με αποκορύφωμα ένα καινούργιο Παρθενώνα, την Αγία Σοφία, αλλά κυρίως δανείζεται την δισδιάστατη αντίληψη της Ελληνικής εικονογραφίας, για να δημιουργήσει την απαράμιλλη και μοναδική ανά τους αιώνες Βυζαντινή εικονογραφία, όπου κατά την απεικόνιση των γεγονότων καταργείται ο χρόνος και τα γεγονότα που απεικονίζονται μιλούν για ένα διαρκές παρόν, με αποτέλεσμα να ηττάται η φθορά και ο θάνατος.

    Το αρχαίο Θέατρο και η Ελληνική τραγωδία δεν μένουν αμέτοχα στην επίδραση επί του Χριστιανισμού. Όσο και να φανεί παράξενο και πιθανόν σκανδαλιστικό για ορισμένους πιστούς, η Θεία Λειτουργία πήρε τη δομή της και την μορφή της από την αρχαία τραγωδία.

     Τέλος πολλά αρχαιοελληνικά ήθη και έθιμα που αφορούσαν την ιδιωτική και κοινωνική ζωή τα προσέλαβε ο Χριστιανισμός, τους έδωσε καινούργιο νόημα και τα ενέταξε στο σωτηριώδες μήνυμά του, αφού η πρόσληψή τους δεν συνιστούσε κίνδυνο για την αλλοίωση της ουσίας του. Έτσι τα στέφανα στο γάμο που φορούν οι νεόνυμφοι ή οι βέρες που τοποθετούνται στο δάχτυλό τους είναι αρχαιοελληνικής προέλευσης. Ομοίως αρχαιοελληνικής προέλευσης είναι και τα στεφάνια και τα κόλλυβα κατά την νεκρώσιμη ακολουθία και τα μνημόσυνα ή τα διάφορα ήθη και έθιμα κατά την ονοματοδοσία  του νηπίου.

       

     Ας δούμε τώρα τι προσέδωσε ο Χριστιανισμός στον Ελληνισμό και τον οδήγησε σε καινούργια μονοπάτια σκέψης, φιλοσοφίας και υψηλής πνευματικότητας.

     Κατ’ αρχάς τον βοηθάει να ξεπεράσει τον ανθρωπομορφισμό των Θεών ή την απρόσωπη αντίληψη της Ελληνικής φιλοσοφίας για το Θεό. Ο Θεός είναι πάνω και πέρα από τον άνθρωπο, είναι κάτι το μεγαλειώδες και ύψιστο δεν έχει τα πάθη του ανθρώπου ώστε να κυνηγάει όχι μόνο όμορφα κορίτσια αλλά και αγόρια, καλή ώρα όπως έκανε ο Δίας. Παρόλο όμως που ο Χριστιανικός Θεός είναι πάνω και πέρα από τον άνθρωπο, ταυτόχρονα είναι και μαζί του γιατί σαρκώνεται, συναναστρέφεται μαζί του πάσχει, πεθαίνει και ανασταίνεται για χάρη του. Όλα αυτά δείχνουν πως είναι φίλος του ανθρώπου, ενδιαφέρεται γι’ αυτόν και δεν μένει απαθής στα γήινα δρώμενα όπως πίστευε η Ελληνική φιλοσοφία. Ταυτόχρονα δεν χρειάζεται θυσίες από τον άνθρωπο για να εξευμενιστεί η οργή του, αλλά το μόνο που ζητάει είναι, η ανταπόδοσης της αγάπης του αυτής όχι μόνο προς τον ίδιο αλλά και στον συνάνθρωπό του.

    Εκεί βέβαια που γίνεται πραγματική επανάσταση στην Ελληνική σκέψη από τον Χριστιανισμό είναι η θέαση του κόσμου και της Ιστορίας. Για τους Έλληνες, ο κόσμος που σημαίνει στολίδι, κόσμημα προϋπήρχε και θα υπάρχει πάντοτε. Γι’ αυτό άλλωστε ελέχθη και το ανάλογο ρητό: «Ουδέν καινόν υπό τον ήλιον». Δηλαδή δεν υπάρχει κάτι καινούργιο στον κόσμο που να μην έχει ξαναγίνει. Μεγάλο ρόλο στον κόσμο αυτό των Ελλήνων παίζει η μοίρα που καθορίζεται είτε από την φύση είτε από τους Θεούς, οδηγώντας έτσι τον άνθρωπο στον εγκλωβισμό και το αδιέξοδο αφού τα πάντα είναι προδιαγεγραμμένα. Σ’ αυτό λοιπόν τον κόσμο των Ελλήνων έρχεται ο Χριστιανισμός δίνοντας νόημα και στον κόσμο και τον άνθρωπο. Ο κόσμος πλέον και ο άνθρωπος είναι ελεύθερα δημιουργήματα της αγάπης του Θεού και πορεύονται σε κάποιο σκοπό που δεν είναι άλλος από τη συνάντηση με το Θεό. Ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του και είναι ελεύθερος να οικοδομήσει τη ζωή του και να επικοινωνήσει με την θέλησή του με το Θεό.  Στην δε Ιστορία εισάγεται η ευθύγραμμη πορεία και όχι η κυκλική που ίσχυε μέχρι τότε. Επειδή οι Έλληνες πίστευαν πως σε τακτά χρονικά διαστήματα το σύμπαν καταστρέφεται και αναγεννιέται πάλι. Αντίθετα στην ευθύγραμμη πορεία που εισάγει ο Χριστιανισμός ο κάθε άνθρωπος είναι μια μοναδική προσωπικότητα που πορεύεται προς τον καινούργιο κόσμο, την Βασιλεία του Θεού.

    Σπουδαία τομή κάνει ο Χριστιανισμός και στην αντίληψη περί ανθρώπου ως ενιαίας ψυχοσωματικής ενότητας. Το σώμα δεν θεωρείται φυλακή της ψυχής όπως πρέσβευε ο Πλάτωνας και ο μαθητής του Πλωτίνος, για τον οποίο λέγεται πως ντρεπόταν όταν ήταν αναγκασμένος να εκτελέσει τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος, αλλά ναός της ψυχής, αφού όχι μόνο έχει γίνει κατ’ εικόνα του Θεού αλλά το αγίασε με την ενανθρώπησή του και ο Κύριος. Η υποτίμηση του σώματος προς χάριν της ψυχής έχει επηρεάσει και αρκετούς Χριστιανούς οι οποίοι χωρίς να το γνωρίζουν έχουν πέσει στην παγίδα της αίρεσης του μονοφυσιτισμού.

     Τέλος με την διδασκαλία της οικουμενικότητας του Χριστιανισμού ξεπερνιούνται τα γεωγραφικά και πολιτιστικά όρια του Ελληνισμού. Το «πας μη Έλλην βάρβαρος» δεν ισχύει πλέον. Όλοι μας είμαστε αδέλφια αφού έχουμε κοινό Πατέρα τον Θεό. Δεν υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες φυλές, γυναίκες ή άνδρες, δούλοι ή ελεύθεροι. Αν παρόλα αυτά Χριστιανικά έθνη, φυλές ή άνθρωποι εξακολουθούν να πιστεύουν στην ανωτερότητά τους, τότε έχουμε διαστροφή του Χριστιανισμού και όχι γνήσιο Χριστιανισμό.

    Έχοντας όλα αυτά κατά νου, με τέτοιους άξιους προγόνους, είναι απορίας άξιο, πως καταντήσαμε έτσι, εμείς οι τραγικοί απόγονοί τους. Ανέβηκε το βιοτικό μας επίπεδο χωρίς να ανέβει αντίστοιχο το πολιτιστικό μας, με αποτέλεσμα να υποστούμε ότι υποστήκανε οι σύντροφοι του Οδυσσέα. Να μεταμορφωθούμε σε χοίρους, να μας ενδιαφέρουν δηλαδή τα υλικά μόνο πράγματα, περιφρονώντας τελείως τα πνευματικά. Και αν οι σύντροφοι του Οδυσσέα έχουν δικαιολογία πως τους μεταμόρφωσε η μάγισσα Κίρκη, εμείς ποια δικαιολογία έχουμε; Την κοιλιά μας;  Η διαφθορά έχει περάσει σ’ όλα τα στρώματα της Ελληνικής κοινωνίας, με αποτέλεσμα όταν ακούγεται κάποια υγιής φωνή, που επιθυμεί να μας βγάλει από το βόρβορο, είτε να περιφρονείται είτε να θεωρείται ως γραφική. Ας ελπίσουμε όμως, πως πιθανόν να έχουμε φτάσει στον πάτο και ίσως να αρχίσει επιτέλους η ανόρθωσή μας και η ανάστασή μας ώστε να αποκτήσουμε πάλι την ανθρωπινότητά μας. 

     Η χάρις των σημερινών εορταζόντων αγίων και οι πρεσβείες τους προς τον Θεό είθε να βοηθήσουν στην ανάσταση αυτή. 

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.