Απάντηση του Ιουστίνου του φιλόσοφου και μάρτυρα, σε δύο σαρκαστικά ερωτήματα των Εθνικών (ειδωλολατρών)

Οι Χριστιανοί κατά την διάρκεια των πρώτων αιώνων δεν είχαν μόνο να αντιμετωπίσουν τους διωγμούς της Ρωμαϊκής εξουσίας αλλά και τις συκοφαντίες των Εθνικών (ειδωλολατρών), αφού τους κατηγορούσαν για αθεΐα, οιδιπόδεια συμπλέγματα δηλαδή αιμομιξίες, θυέστια δείπνα δηλαδή πως τις συνάξεις τους έτρωγαν ανθρώπους και ειδικότερα μωρά και πολλά άλλα. Εκτός των παραπάνω είχαν επίσης να αντιμετωπίσουν τον χλευασμό των μορφωμένων Εθνικών και φιλοσόφων που θεωρούσαν την πίστη τους μια πρωτόγονη δεισιδαιμονία...

Τις κατηγορίες αυτές ανέλαβαν να αντιμετωπίσουν οι καλούμενοι απολογητές οι οποίοι εμφανίστηκαν από τον 2^ο μ.Χ. αιώνα και εφεξής, οι οποίοι διά λόγου και διά συγγραφών ανέδειξαν την αλήθεια του Χριστιανισμού σε αντίθεση με την πλάνη της ειδωλολατρίας και την ατέλεια του Ιουδαϊσμού. Θεωρούνται ως οι πρώτοι θεμελιωτές και διαμορφωτές της χριστιανικής θεολογίας. Κυριότεροι από αυτούς είναι οι εξής: Κοδράτος Αριστείδης ο Αθηναίος φιλόσοφος, Αρίστων ο Πέλλης, Τατιανός ο Σύρος, Αθηναγόρας φιλόσοφος ο Αθηναίος, Μιλτιάδης ο ρήτορας, Απολλινάριος ο Ιεραπόλεως, Θεόφιλος Αντιοχείας, Μελίτων ο Σάρδεων, Ερμείας, ο συγγραφέας τής προς Διόγνητον επιστολής και πιθανόν ο εξοχότερος όλων ο Ιουστίνος 110 – 165 μ.Χ. φιλόσοφος και μάρτυρας.

Στην 2^η Απολογία του εκτός των άλλων ασχολείται με δύο σαρκαστικά ερωτήματα των Εθνικών (ειδωλολατρών), που ετίθοντο στους Χριστιανούς.

1. Γιατί οι Χριστιανοί, αφού ενθουσιάζονται τόσο πολύ με το μαρτύριο, δεν αυτοκτονούν;

2. Γιατί ο Θεός δεν επεμβαίνει για να βοηθήσει τους διωκόμενους Χριστιανούς; 

Την απάντησή του Ιουστίνου στα σαρκαστικά αυτά ερωτήματα θα τη δούμε ευθύς αμέσως.

Η απάντηση του Ιουστίνου

Για να μην πει κανείς, «φονεύσετε λοιπόν όλοι τους εαυτούς σας, για να μεταβείτε γρήγορα πλησίον του Θεού, και μην μας δημιουργείτε ζητήματα», θα σας πω για ποια αιτία δεν το κάνουμε αυτό και για ποια αιτία εξεταζόμενοι ομολογούμε χωρίς φόβο.

Σχόλιο: Ο ανθύπατος της Ασίας, Άρειος Αντώνιος φώναξε στους Χριστιανούς που τους είχαν συλλάβει και τους είχαν φέρει μπροστά του για να απολογηθούν, «ω, δειλοί, αν θέλετε να πεθάνετε, γκρεμούς και κρεμάλες έχετε», Τερτυλλιανού Ad Scapulam 4. Ο Ιουστίνος απαντά στο ερώτημα αυτό, πως δεν αυτοκτονούν γιατί η πράξη τους αυτή θα αποτελούσε αντενέργεια στο θέλημα του Θεού.

Έχουμε διδαχτεί ότι δεν δημιούργησε τυχαία τον κόσμο ο Θεός, αλλά για χάρη του ανθρωπίνου γένους· έχουμε πει δε προηγουμένως, ότι χαίρεται γι’ αυτούς που μιμούνται τις ιδιότητές του, δυσαρεστείται δε γι’ αυτούς που δέχονται τα ανήθικα ή με τον λόγο ή με την πράξη. Αν λοιπόν φονεύσουμε όλοι τον εαυτό μας, θα γίνουμε υπαίτιοι, όσο εξαρτάται από μας, ώστε ούτε να γεννηθεί κανένας ούτε να μαθητεύσει στα θεία διδάγματα, ή και να μην υπάρχει το ανθρώπινο γένος, ενεργούντες και εμείς ενάντια στη θέληση του Θεού, αν το κάνουμε αυτό. Εξεταζόμενοι δε, δεν αρνούμαστε την πίστη, διότι δεν έχουμε την συνείδηση ότι υπάρχει σε μας κάτι κακό, θεωρούμε δε ασεβές να μη λέμε σε όλα την αλήθεια, πράγμα που γνωρίζουμε πως είναι αγαπητό στο Θεό, και ερχόμαστε τώρα να απαλλάξουμε και εσάς από αυτή την άδικη αντίληψη.

Εάν δε γεννηθεί σε κάποιον η σκέψη αυτή, πως εάν κατά την ομολογία μας είχαμε τον Θεό βοηθό, δεν θα εξουσιαζόμασταν και δεν θα τιμωρούμασταν από αδίκους, θα την διαλύσω και αυτή. Ο Θεός, δημιουργώντας όλο τον κόσμο, υπέταξε τα επίγεια στους ανθρώπους, διακόσμησε τα ουράνια στοιχεία για αύξηση των καρπών και για μεταβολή των καιρών και όρισε τον θείο νόμο σ’ αυτά, πράγματα τα οποία φαίνεται πως έκαμε επίσης για τους ανθρώπους, την μεν πρόνοια για τους ανθρώπους και όσα βρίσκονται κάτω από τον ουρανό τα παρέδωσε στους αγγέλους, τους οποίους έταξε γι’ αυτό το σκοπό.

Οι δε άγγελοι, αφού παραβίασαν την τάξη αυτή νικήθηκαν από μίξεις γυναικών και γέννησαν παιδιά, τα οποία είναι οι λεγόμενοι δαίμονες. Έπειτα υποδούλωσαν στον εαυτό τους το ανθρώπινο γένος, αφ’ ενός μεν με μαγικές γραφές, αφ’ ετέρου δε με φόβους και τιμωρίες τις οποίες επέβαλαν, και τέλος με τη διδασκαλία περί θυσιών, θυμιαμάτων και σπονδών, τις οποίες χρειάζονταν, αφού υποδουλώθηκαν στα πάθη των επιθυμιών τους· και έσπειραν στους ανθρώπους φόνους, πολέμους, μοιχείες, ακολασίες και κάθε είδους κακία. Οπότε οι ποιητές και οι μυθολόγοι, αγνοώντας πως αυτά τα έκαναν οι άγγελοι και οι εξ αυτών γεννηθέντες δαίμονες αρσενικοί και θηλυκοί, σε πόλεις και έθνη, όσα έγραψαν, τα απέδωσαν σ’ αυτόν τον ίδιο το Θεό και στους δήθεν διά σποράς γεννηθέντες υιούς απ’ αυτόν και από τους λεγόμενους αδελφούς εκείνου και ομοίως από τα παιδιά εκείνων, του Ποσειδώνα και του Πλούτωνα. Διότι ονόμασαν καθένα με ιδιαίτερο όνομα, το οποίο ο καθένας από τους αγγέλους έβαλε στον εαυτό του και τα παιδιά του.

Δεν υπάρχει δε καθορισμένο όνομα εις τον Πατέρα του σύμπαντος, ο οποίος είναι αγέννητος∙ διότι εκείνος εις τον οποίο αποδίδεται κάποιο όνομα έχει για μεγαλύτερό του τον ονοματοθέτη. Το δε Πατέρας και θεός και δημιουργός και κύριος και δεσπότης δεν είναι ονόματα, αλλά προσωνύμια από τις ευεργεσίες και τα έργα.

Σχόλιο: Δηλαδή ο Θεός είναι ανώνυμος ως αγέννητος και υπερβατικός, τα δε ονόματα που του αποδίδουμε αναφέρονται στις ενέργειές του.

Ο δε Υιός εκείνου, ο μόνος λεγόμενος κυρίως Υιός, ο Λόγος, ο οποίος συνυπήρχε και γεννηθείς πριν από τα δημιουργήματα, όταν στην αρχή ο Θεός δημιούργησε και κόσμησε δι’ αυτού τα πάντα, λέγεται Χριστός από το ότι ο Θεός έχρισε και κόσμησε δι’ αυτού τα πάντα, όνομα το οποίο περιέχει και αυτό ερμηνεία αγνώστου πράγματος, κατά παρόμοιο τρόπο που η προσωνυμία Θεός δεν είναι όνομα, αλλά έμφυτος στη φύση των ανθρώπων γνώμη περί δυσεξήγητου πράγματος. Ο δε Ιησούς έχει όνομα και σημασία ανθρώπου και σωτήρος. Διότι και άνθρωπος έγινε, όπως είπαμε προηγουμένως, γεννηθείς κατά τη θέληση του Θεού και Πατέρα υπέρ των πιστευόντων ανθρώπων και προς κατάλυση των δαιμόνων∙ αυτό μπορείτε να το μάθετε από αυτά που γίνονται ενώπιόν σας. Διότι τόσο σε όλο τον κόσμο όσο και στην πόλη σας πολλοί από τους δικούς μας ανθρώπους, τους Χριστιανούς, εξορκίζοντας πολλούς δαιμονιόπληκτους με το όνομα του Ιησού Χριστού, που σταυρώθηκε επί Ποντίου Πιλάτου, αν και δεν θεραπεύτηκαν από όλους τους άλλους εξορκιστές, γόητες και φαρμακευτές, θεράπευσαν και θεραπεύουν ακόμη και τώρα, καταργώντας και εκδιώκοντας τους δαίμονες που κατείχαν αυτούς τους ανθρώπους.

Γι’ αυτό ο Θεός επιμένει να μην πραγματοποιήσει την ανατροπή και κατάλυση του κόσμου, οπότε δεν θα υπήρχαν πλέον ούτε ανήθικοι άγγελοι ούτε δαίμονες ούτε άνθρωποι, χάρη του γένους των Χριστιανών, το οποίο γνωρίζει πως είναι η αιτία της φύσης.

Σχόλιο: Δηλαδή χάρη της Χριστιανικής πίστης συντηρείται όλη η κτίση.

Επειδή, αν δεν υπήρχε αυτό, δεν θα ήταν δυνατόν ούτε εις σε σας να κάνετε ακόμη αυτά και να ενεργείτε υπό (σ.σ. την επήρεια) των ανήθικων δαιμόνων, αλλά η φωτιά της κρίσης θα κατέβαινε άφθονη και θα διέλυε τα πάντα, όπως και παλιότερα ο κατακλυσμός, ο οποίος δεν άφησε κανέναν παρά μόνο αυτόν που ονομάζεται σε εμάς Νώε και σε σας Δευκαλίωνας μαζί με τους δικούς του, από τον οποίον πάλι προήλθαν τόσοι πολλοί, άλλοι μεν ανήθικοι άλλοι δε αγαθοί.

Διότι μ’ αυτόν τον τρόπο λέμε εμείς πως θα γίνει η εκπύρωση, αλλά όχι όπως οι Στωικοί, κατά τον νόμο περί μεταβολής των πάντων σε άλληλα, πράγμα το οποίο φαίνεται άτοπο.

Σχόλιο: Κατά τη στωική διδασκαλία, η οποία έχει τη ρίζα της στον Ηράκλειτο, ο κόσμος προέρχεται και καταστρέφεται από τη φωτιά∙ με την αραίωση της φωτιάς καταστρέφεται, με την πύκνωση δημιουργείται. Η καταστροφή λέγεται εκπύρωση, μετά δε από αυτή θα δημιουργηθεί ο κόσμος εκ νέου όπως ήταν προηγουμένως.

Αλλά επίσης δεν λέμε πως οι άνθρωποι πράττουν και πάσχουν για όσα γίνονται σύμφωνα με τη μοίρα, αλλά ότι ο καθένας κατορθώνει ή αμαρτάνει κατά την επιθυμία του και πως οι αγαθοί, όπως ο Σωκράτης και οι όμοιοί του, διώκονται και οδηγούνται στα δεσμά από την ενέργεια των ανήθικων δαιμόνων, ενώ ο Σαρδανάπαλος και ο Επίκουρος και οι όμοιοί τους φαίνεται ότι καλοπερνούν με άνεση και δόξα.

Αυτό επειδή δεν το κατάλαβαν οι Στωικοί διακήρυξαν ότι τα πάντα γίνονται σύμφωνα με τη μοίρα. Αλλά επειδή ο Θεός από την αρχή έπλασε αυτεξούσιο το γένος και των αγγέλων και των ανθρώπων, δικαίως θα αποκομίσουν την τιμωρία στην αιώνια φωτιά για όσα εγκλήματα διέπραξαν. Κάθε δημιούργημα έχει αυτό το φυσικό χαρακτηριστικό, το να είναι δεκτικό και της κακίας και της αρετής∙ διότι κανένα από αυτά τα όντα δεν θα ήταν επαινετό, αν δεν ήταν καμωμένο και δεν είχε τη δύναμη να στρέφεται και προς τα δύο. Το αποδεικνύουν δε αυτό οι άνθρωποι, οι οποίοι παντού νομοθέτησαν και φιλοσόφησαν σύμφωνα με την ορθή λογική, με τα να υπαγορεύουν να πράττουμε μεν αυτά, εκείνα δε να τα αποφεύγουμε. Και οι Στωικοί φιλόσοφοι στην ηθική τους υποστηρίζουν επίμονα τα ίδια, καθόσον δεν τους ήταν βολικό να δηλώσουν αυτά εις την περί αρχών και ασωμάτων διδασκαλία τους.

Σχόλιο: Στην θεολογία τους (τον λόγο περί αρχών και ασωμάτων) οι Στωικοί δίδασκαν, πως τα πάντα γίνονται σύμφωνα με τη μοίρα, στην ηθική τους όμως δέχονταν ελευθερία εκλογής καλού ή κακού.

Γιατί, αν πουν πως αυτά που γίνονται από τους ανθρώπους γίνονται σύμφωνα με τη μοίρα, δέχονται ή ότι ο Θεός δεν είναι τίποτε πλησίον πραγμάτων τα οποία μετατρέπονται και αλλοιώνονται και διαλύονται, θα φανούν ότι μόνο των φθαρτών έχουν κατανόηση, και ότι ο ίδιος ο Θεός διά των μερών και διά του όλου οδηγείται σε κάθε κακία, ή ότι η κακία και η αρετή δεν είναι τίποτε∙ κάτι το οποίο είναι έξω από κάθε σώφρονα έννοια και λογική και νου.

Γνωρίζουμε δε, ότι και οι υποστηρικτές των στωικών δογμάτων, επειδή τουλάχιστον εις την ηθική διδασκαλία είναι σοβαροί, όπως σε μερικά σημεία και οι ποιητές, εξ αιτίας του έμφυτου σε όλο το ανθρώπινο γένος σπέρματος του Λόγου, έχουν μισηθεί και φονευθεί∙

Σχόλιο: Σπέρμα του Λόγου είναι το απόσπασμα δύναμης του Λόγου, το οποίο εμφύτως ενεργεί σε όλους τους ανθρώπους.

γνωρίζομε αφ’ ενός μεν τον Ηράκλειτο, όπως είπαμε προηγουμένως, αφ’ ετέρου δε τον Μουσώνιο στην εποχή μας και άλλους. Διότι, όπως επισημάναμε, οι δαίμονες ενεργούν ώστε όλοι οι οπωσδήποτε προσπαθούντες να ζουν σύμφωνα με τον Λόγο και να αποφεύγουν την κακία μισούνται πάντοτε. Δεν είναι λοιπόν καθόλου άξιο απορίας, εάν οι δαίμονες, ελεγχόμενοι, ενεργούν ώστε εκείνοι οι οποίοι ζουν όχι κατά το μόριο του σπερματικού Λόγου, αλλά κατά τη γνώση και θεωρία ολόκληρου του Λόγου, δηλαδή του Χριστού, να μισούνται πολύ περισσότερο. Αυτοί οι δαίμονες θα λάβουν αντάξια κόλαση και τιμωρία αφού θα φυλακιστούν σε αιώνια φωτιά. Διότι, αν τώρα ηττώνται από τους ανθρώπους διά του ονόματος του Ιησού Χριστού, αυτό είναι δείγμα της μελλοντικής κόλασης η οποία θα επιβληθεί σε αυτούς και στους λάτρεις αυτών στην αιώνια φωτιά. Έτσι πράγματι και όλοι οι προφήτες προκήρυξαν πως θα γίνει αλλά και ο δικός μας δάσκαλος ο Ιησούς δίδαξε.

Για να μην πει κανείς από τους θεωρούμενους φιλοσόφους, πως τα λεγόμενά μας, ότι δηλαδή τιμωρούνται σε αιώνια φωτιά είναι φλυαρίες και φόβητρα, και πως ζητούμε να ζουν οι άνθρωποι ενάρετα από φόβο, και όχι γιατί αυτό είναι καλό και αρεστό, θα απαντήσω σύντομα σε αυτό, ότι, εάν δεν ισχύει αυτό, δεν υπάρχει Θεός, ή, αν υπάρχει, δεν ενδιαφέρεται για τους ανθρώπους και τίποτα δεν είναι η αρετή και η κακία, και όπως είπαμε προηγουμένως, αδίκως τιμωρούν οι νομοθέτες αυτούς που παραβαίνουν τα σύμφωνα με τους νόμους καλά. Αλλά επειδή δεν είναι άδικοι εκείνοι και ο Πατέρας τους, τους διδάσκει να πράττουν τα ίδια με αυτόν, δεν είναι άδικοι και όσοι συμφωνούν με αυτούς.

Εάν δε κάποιος προβάλλει τη διαφορά των νόμων, λέγοντας πως σε άλλους μεν ανθρώπους αυτά θεωρούνται καλά και τα άλλα αισχρά, σε άλλους δε τα εις εκείνους αισχρά θεωρούνται καλά και τα καλά αισχρά, ας ακούσει και τα λεγόμενα σε αυτό. Γνωρίζομε πως οι πονηροί δαίμονες συνέταξαν και νόμους οι οποίοι είναι σύμφωνοι με την κακία τους, με τους οποίους ευχαριστούνται οι άνθρωποι οι οποίοι έγιναν όμοιοι με αυτούς∙ αλλά η ορθή λογική υπεισερχόμενη, αποδεικνύει ότι δεν είναι όλες οι δοξασίες και όλα τα δόγματα καλά, αλλά, άλλα μεν είναι ανήθικα, άλλα δε αγαθά∙ ώστε και προς αυτούς θα ειπωθούν τα ίδια και όμοια, και μάλιστα σε μεγαλύτερη έκταση, αν υπάρξει ανάγκη∙ τώρα δε επανέρχομαι στο προκείμενο. 2^η Απολογία του Ιουστίνου 4 – 9

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας, Απολογηταί 1, Ιουστίνος, Πατερικές Εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς», Θεσσαλονίκη 1985

2. Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος – Λαρούς», λήμμα Απολογηταί

 

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.