Νέοι και Εκκλησία

Του Νικολάου Ποθητού

Επειδή λίγο πριν κλείσω τα πρώτα «-άντα» μου, δηλαδή λίγο πριν γίνω τριάντα χρονών, μπορεί να θεωρούμαι ακόμα νέος, σκέφτηκα να αφήσω ένα σημείωμα σε όλους και όλες από τη γενιά μου και τους νεότερους, γιατί ακόμα νομίζω ότι μπορώ να τους μιλάω πρόσωπο με πρόσωπο, δίχως να υπάρχει κάποιο χάσμα και χωρίς να βρίσκομαι σε πλεονεκτική ή απολογητική θέση απέναντί τους.

Δεν έχω διάθεση ούτε σκοπό να κάνω «κήρυγμα», ούτε να συμβουλέψω κανέναν με το ύφος του «μεγάλου αδερφού». Σε έναν κόσμο όπου όλοι έχουμε άποψη για όλα, όπου υπάρχει πολλή θεωρία και λίγη έως καθόλου πράξη και βίωμα, μάλλον θα ήταν καλύτερο απλά να σιωπήσω. Ωστόσο εκτιμώ την παραχώρηση αυτού του σημαντικού βήματος και θα προσπαθήσω να ανοίξω έναν φιλικό διάλογο.

Ο Χριστός μάς αποκάλυψε τον Θεό Πατέρα και προέτρεψε και εμάς τους ίδιους να του απευθύνουμε τις προσευχές μας αποκαλώντας τον «Πάτερ ημών», δηλαδή «Πατέρα μας». Επίσης, ο Θεός μάς αποκαλύφθηκε ως πρόσωπο και μας καλεί να έχουμε μία σχέση μαζί του, κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο με τον οποίο συναναστρεφόμαστε πρόσωπα της καθημερινότητάς μας. Δεν πρόκειται λοιπόν για ένα απρόσωπο τραχύ πνεύμα, όπως περίπου παρουσιάζεται στις μη χριστιανικές θρησκείες, αλλά στον χριστιανισμό ο Θεός αντιπαραβάλλεται συνέχεια με το πρόσωπο του φυσικού μας πατέρα.

Γνωρίζοντας όλα αυτά κάποιος από εμάς θα μπορούσε να καυχηθεί ―και όχι άδικα― για την ανωτερότητα της πίστης μας και τον Θεό-πατέρα μας. Αναπάντεχα όμως σε αυτό το σημείο αρχίζει η αμφισβήτηση των νέων, από την εφηβεία ειδικά και μετά. Ακόμα και αν γνωρίζει ένας νέος ότι ο Θεός είναι πατέρας μας ―και όχι μία βροντερή φωνή από τον ουρανό όπως εμφανίζεται σε πολλές κινηματογραφικές ταινίες―, ακόμα και τότε τον συγκρίνει υποσυνείδητα με τον φυσικό του πατέρα και προσπαθεί να «απεγκλωβιστεί» από την πατρική του αγκαλιά.

Εξάλλου και τους φυσικούς μας γονείς κάποια στιγμή σύμφωνα με τα ήθη της κοινωνίας μας τους αποχωριζόμαστε, όσο κι αν τους αγαπάμε, προκειμένου να βρούμε τον δρόμο μας. Νομοτελειακά λοιπόν το ίδιο επιθυμούμε να συμβεί και με τον Θεό· να απογαλακτιστούμε από αυτόν και τα «παραμυθάκια» που μαθαίναμε στο σχολείο και να γίνουμε συναισθηματικά και υλικά αυτάρκεις.

Η αλήθεια όμως είναι ότι ο Θεός είναι άπειρος και ιδιαίτερα εμείς οι νέοι χρειάζεται να αφήσουμε στην άκρη το στερεότυπο ενός Θεού που μοιάζει με έναν επαναπαυμένο ηλικιωμένο εκτός εποχής, που δεν είναι σε θέση ή δεν θέλει να καταλάβει τα προβλήματά μας καλύτερα από ό,τι εμείς οι ίδιοι. Για να είμαστε ειλικρινείς απέναντι στον εαυτό μας και στον Θεό, οφείλουμε να τον δούμε όπως ακριβώς μας συστήθηκε: ως έναν φίλο μας (Ιωάν. 15,15). Ως κάποιον που θα βρίσκεται πάντοτε δίπλα μας (Ματθ. 28,20), για να μας συγχαρεί στη χαρά μας, να μας παρηγορήσει στη στεναχώρια μας, να μας χτυπήσει την πόρτα (Αποκ. 3,20) όταν αισθανθούμε μόνοι.

Πάντως η προσωπική σχέση του κάθε νέου και της κάθε νέας ξεχωριστά με τον Θεό είναι ακόμα και στις μέρες μας υπαρκτή και πολύ συνηθισμένη, ίσως και λόγω της ανάγκης ενός στηρίγματος της νεολαίας στο πλαίσιο μίας ζοφερής πραγματικότητας. Ο Θεός είναι η βασική πηγή ελπίδας τώρα που όλα έχουν καταρρεύσει.

Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι νέοι δεν κάνουμε αυτό το παραπάνω βήμα για να γνωρίσουμε καλύτερα τον Θεό. Εγκλωβιζόμαστε στο μοντέλο ενός «προσωπικού Θεού» ―που είναι παρεμπιπτόντως και πολύ της μόδας―, νομίζουμε ότι μόνοι μας μπορούμε να ολοκληρώσουμε τη σχέση μας μαζί του και καταλήγουμε να είμαστε «χριστιανοί του παγκαριού»: ανάβουμε ένα κεράκι και αυτοϊκανοποιούμαστε έχοντας την εντύπωση ότι εκπληρώσαμε τα θρησκευτικά μας καθήκοντα.

Όμως, όπως έγραψε ο Κωστής Παλαμάς: «ο Χριστός να καίγονται γυρεύει καρδιές, όχι κεριά» [5]. Αν δεν δούμε την Ορθοδοξία ως έναν ζωντανό οργανισμό, ως την Εκκλησία που είναι το σώμα του Χριστού, αλλά ως μία ακόμα θρησκεία ενταγμένη στις ανάγκες των ανθρώπων, την περιορίζουμε άθελά μας μέσα στον φθαρτό αυτό κόσμο που έχει ημερομηνία λήξης.

Η Εκκλησία δεν είναι κάτι φτιαγμένο από άνθρωπο· την ίδρυσε ο ίδιος ο Χριστός για να μπορέσουμε οι άνθρωποι μαζί με όλη την κτίση να σωθούμε από το προδιαγεγραμμένο τέλος μας. Επομένως, το επόμενο βήμα στη σχέση μας με τον Θεό είναι μέσα στην Εκκλησία· όχι σε κάποια φιλοσοφία, ή σε κάποια τυπική «αυτάρεσκη» τήρηση κανόνων, αλλά μέσα στην πράξη και το βίωμα, μέσα στα μυστήρια που μας παρέχονται απλόχερα από τον Χριστό, γιατί «χωρίς αυτόν δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα» (Ιωάν. 15,5). Πέρα από τον ατομισμό, τον εγωισμό και την καχυποψία που μαστίζουν την κοινωνία μας, υπάρχουν ποικίλοι λόγοι που οι νέοι διστάζουμε να προχωρήσουμε σε μία ευρύτερη συμμετοχή στην κοινή λατρευτική ζωή της Εκκλησίας. Παραθέτουμε με τυχαία σειρά κάποιες από τις απαντήσεις των νέων στο ερώτημα γιατί δεν εκκλησιάζονται [4] και τις σχολιάζουμε.

Μία απάντηση έχει να κάνει με την γλώσσα της Θείας Λειτουργίας που είναι δυσνόητη για τους νέους, οι οποίοι έχουμε γαλουχηθεί μέσα ένα εχθρικό εκπαιδευτικό σύστημα προς τα Αρχαία Ελληνικά. Έχουν γίνει κάποια δειλά βήματα για την απόδοση στα Νέα Ελληνικά, ξεκινώντας από τον μακαριστό Χριστόδουλο ο οποίος προέτρεψε να διαβάζεται δύο φορές το Ευαγγέλιο, τη μία στα Αρχαία και την άλλη στα Νέα Ελληνικά. Η απόδοση περιέχεται και στο φυλλάδιο της «Φωνής Κυρίου» [1] που μοιράζεται σε όλους κάθε Κυριακή, αλλά πολλοί ξεχνούμε να το ανοίξουμε. Εν πολλοίς πάντως επικρατεί μία αδιαφορία για το θέμα, κατ' αρχάς από τους μυημένους στη μεγαλοπρεπή πράγματι γλώσσα της Λειτουργίας που αδιαφορούν για την άγνοια του πλησίον, αλλά και από τους νέους που δεν αναζητούν έστω και στο διαδίκτυο μία μετάφραση της Θείας Λειτουργίας και αρκούνται στην παπαγαλία ακαταλαβίστικης υμνολογίας.

Μία δεύτερη απάντηση αφορά το εκπαιδευτικό σύστημα και την ασέβειά του προς τον ελεύθερο χρόνο των μαθητών και των σπουδαστών, οι οποίοι είναι περισσότερο δεσμευμένοι και από αυτούς τους εργαζόμενους. Η Κυριακή αργία αντί να αποτελεί ευκαιρία αναψυχής και διεύρυνσης των οριζόντων των νέων, υπηρετεί τη... Δευτέρα, τα διαγωνίσματα και τις εργασίες που πρέπει να παραδοθούν. Εδώ η ευθύνη βαρύνει αποκλειστικά τους μεγάλους, αφού εκείνοι (πολιτικοί, καθηγητές, γονείς κ.ά.) έχουν περάσει τη νοοτροπία ότι το φροντιστήριο την Κυριακή είναι φυσιολογικό, ενώ ο εκκλησιασμός περισσεύει.

Υπάρχουν όμως και οι νέοι που έχουν χρόνο την Κυριακή, αλλά είτε δηλώνουν ότι είναι εξαντλημένοι από την καθημερινότητα, είτε προβάλλουν ως δικαιολογία ότι δεν μπορούν να ξυπνήσουν το πρωί, την ώρα που γίνεται η Θεία Λειτουργία, ιδιαίτερα αν ξενυχτούν τα σαββατόβραδα. Άλλοι πάλι αναφέρουν ότι την Κυριακή το πρωί φεύγουν για εκδρομές.

Άλλες απαντήσεις αφορούν το κακό κήρυγμα και εδώ μπορούμε να πούμε ότι στην Εκκλησία έχουμε την τάση να κάνουμε μονόλογο και όχι διάλογο. Η κακή ενίοτε ψαλμωδία αποτελεί μία ακόμα απάντηση για τον μη εκκλησιασμό.

Μία πολύ συνηθισμένη αιτία έχει να κάνει με τους ανθρώπους που βλέπει ένας νέος ή μία νέα όταν εισέρχεται στον ναό. Κατ' αρχάς κάποιοι λένε ότι αισθάνονται μοναξιά, καθώς δεν συναντούν άλλους νέους. Και κατά δεύτερο λόγο πολλοί ενοχλούνται από το κουτσομπολιό και τα σχόλια των ηλικιωμένων πιστών. Ενώ λοιπόν η Εκκλησία διακηρύσσει ότι είναι ένα ενιαίο σώμα στο οποίο μπορούν να προσκολληθούν πρωτίστως οι νέοι, οι οποίοι παρεμπιπτόντως έχουν έντονη την ανάγκη να ανήκουν κάπου, η πραγματική εικόνα των διασκορπισμένων, υποχόνδριων και υποκριτών μερικές φορές πιστών απογοητεύει τον νεοεισερχόμενο, ο οποίος φυσικά στην αρχή δεν έχει τις άμυνες που θα έπρεπε να έχει, ώστε να μην σκανδαλίζεται (Λουκ. 6,42).

Όποιος νέος ξεπεράσει τους παραπάνω αρχικούς φραγμούς και δισταγμούς, από τη μία θα νιώσει την ανάταση και το ξεθόλωμα της ψυχής του μέσα στη λαμπρότητα της δοξολογίας και στο φως το οποίο εκπέμπει ο Θεός. Από την άλλη όμως θα έχει άλλα προβλήματα και συμπεριφορές να αντιμετωπίσει. Κάποιοι, αν είναι νεαρός, θα πουν ότι πάει ―σώνει και καλά― για καλόγερος, ενώ αν είναι κοπέλα θα πουν σκωπτικά ότι έχει γίνει «θεούσα». Όμως, για να μην λέμε συνέχεια για τους «άλλους», σε όλους μας λίγο ή πολύ έχει περάσει το στερεότυπο ότι όποιος είναι στην Εκκλησία δεν θα γλεντήσει τη ζωή του, ειδικά αν είναι νέος. Σε αυτό το κλισέ έχει συντελέσει και η μίζερη συμπεριφορά ορισμένων πιστών, λες και ο Χριστός δεν έλεγε «χαίρετε» (Ματθ. 28,9), δηλαδή «να χαίρεστε», λες και δεν έκανε το πρώτο του θαύμα σε έναν γάμο (Ιωάν. 2,1-11), γεμίζοντας τα κρασοπότηρα σε μία κατεξοχήν κοινωνική εκδήλωση γλεντιού.

Τέλος, ο μητροπολίτης Αχελώου κ. Ευθύμιος ψάχνοντας τα βαθύτερα αίτια των δυσκολιών της πνευματικής ζωής των νέων αναφέρει ανάμεσα σε άλλα τον «ογκόλιθο του σεξ» [2]. Δυστυχώς έχει χαθεί η ισορροπία πάνω στο θέμα αυτό, τόσο στον εσωτερικό όσο και στον εξωτερικό κόσμο των νέων, οι οποίοι βρισκόμαστε ανάμεσα σε μία διελκυστίνδα με τη μία πλευρά να αποθεώνει και την άλλη να δαιμονοποιεί το σεξ. Αλλά για αυτά τα αδιέξοδα και τις αμφιβολίες υπάρχει ο Θεός! Για να μας απεγκλωβίζει μέσα από τη μυστηριακή του ενέργεια και να μας δείχνει τον δρόμο, όταν έχουμε ήδη ταπεινωθεί από την ανεπάρκεια των «θεωριών» μας και την αδυναμία μας. Για να φανερωθεί, όχι η προσωπική ελάχιστη αξία μας, αλλά το μεγαλείο του Θεού και για να μπορούμε να προτρέψουμε και άλλους συνομήλικούς μας και μη: «ελάτε κι εσείς να δείτε» (Ιωάν. 1,46).

Αναφορές

[1] Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος: Φωνή Κυρίου.

[2] Ευθύμιος Στύλιος, Μητροπολίτης Αχελώου: Εκκλησία και Σύγχρονη Νεολαία, Ομιλία εκφωνηθείσα στην Εκπαιδευτική και Θεολογική Ημερίδα που διοργάνωσε η Ένωση Θεολόγων Νομού Λέσβου, 2007.

[3] Ιερά Μητρόπολη Βέροιας, Ναούσης και Καμπανίας: Την αρχαιοπρεπή θεία λειτουργία των αποστολικών διαταγών τέλεσε ο Μητροπολίτης Βεροίας για νέους και νέες, 2011 (Πηγή φωτογραφίας).

[4] Ιερός Ναός Θείας Αναλήψεως Δραπετσώνας: Γονείς και Λατρευτική Ζωή των Παιδιών, 2011.

[5] Κωστής Παλαμάς: Η Νύκτα των Χριστουγέννων.

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.