ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ, Ο ΜΗΝΑΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΡΟΖΑΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Του Ιάκωβου Σανταμούρη

 

Η Παναγία η  Ναυπακτιώτισσα (Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ναυπάκτου)

Στη λειτουργική ζωή της Καθολικής Εκκλησίας και στις καθημερινές ζωές των Χριστιανών, ξεχωριστή σημασία έχουν δύο μήνες: ο Μάιος και ο Οκτώβριος. Ο μήνας Μάιος, όπως εξήγησα σε ανάρτηση που είχε την ευγένεια να φιλοξενήσει ο «Αντιαιρετικός» (ΜΑΪΟΣ, Ο ΜΗΝΑΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ), είναι αφιερωμένος στην Παναγία μας. Σε αυτό το κείμενό μου, θα προσπαθήσω να παρουσιάσω το μήνα Οκτώβριο, που είναι αφιερωμένος στο Άγιο Ροδάριο (ή Άγιο Ροζάριο)...

 

Λίγο από την Εκκλησιαστική μας Παράδοση

Σύμφωνα με την ιερή παράδοση της Εκκλησίας μας, το ροδάριο, το οποίο σημαίνει «στέμμα από τριαντάφυλλα[1]»,  δόθηκε από την Παναγία στον Άγιο Δομίνικο το 13ο αιώνα. Ο άγιος προσευχόταν ένθερμα και έκανε ακατάπαυστα μετάνοιες, ζητώντας από την Αγία Παρθένο να τον στηρίξει στη μάχη με την αίρεση των Αλβιγηνών. Τότε, σε ένα θαυμαστό όραμα, η Παναγία εμφανίστηκε στον Άγιο Δομίνικο και του έδωσε το Άγιο Ροδάριο ως όπλο ανίκητο, που θα τον δυναμώσει στην αντιμετώπιση των αιρέσεων.Του δίδαξε πώς να προσεύχεται χρησιμοποιώντας το Άγιο Ροδάριο και του έδωσε την εντολή να διδάξει την προσευχή του Ροδαρίου και στον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο.

Η Παναγιοφάνεια έγινε στο Λανγκντόκ της Νότιας Γαλλίας το 1208 (κατά άλλους, το 1213), στην εκκλησία του περίφημου γυναικείου μοναστηριού Παναγία της Προυίγ (Notre Dame de Prouille στα Γαλλικά). Το μοναστήρι καταστράφηκε ολοσχερώς στη δίνη της Γαλλικής Επανάστασης και χτίστηκε ξανά το 19^ο αιώνα.

Η προσευχή και το Ροδάριο, με διαφορετικές μορφές, υπήρχαν βέβαια ήδη στη ζωή της Εκκλησίας μας, τουλάχιστον από το 9^ο αιώνα. Όμως, ύστερα από την εμφάνιση της Παναγίας στον Άγιο Δομίνικο, αυτό το πνευματικό όπλο λαμβάνει την μορφή που ξέρουμε μέχρι σήμερα. 

Και λίγη ιστορία

Στις 7 Οκτωβρίου 1571, έλαβε χώρα στον κόλπο της Ναυπάκτου μια από τις σημαντικότερες ναυμαχίες όλων των εποχών: Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου. Ο οθωμανικός και αιγυπτιακός στόλος νικήθηκε ολοκληρωτικά από τους ενωμένους στόλους των χριστιανικών κρατών: Βενετία, Νεάπολη, Σικελία, Γένοβα, Ισπανία με επικεφαλής τον Αυστριακό Δον Ιωάννη της Αυστρίας. Οι χριστιανοί που αποτελούσαν τα πληρώματα ήταν από ακόμη περισσότερα έθνη: Γερμανοί, Μαλτέζοι, Κροάτες, φυσικά και Έλληνες. Στη ναυμαχία συμμετείχε και ο Μιχαήλ Θερβάντες και τα τραύματα του άφησαν μόνιμη παράλυση στο αριστερό του χέρι. Ήταν πολύ περήφανος που συμμετείχε σε αυτή τη ναυμαχία, την οποία θεωρούσε την πιο ένδοξη μάχη που είδαν ή θα δουν οι αιώνες. Αν και βαριά άρρωστος την ημέρα της ναυμαχίας, θέλησε να πολεμήσει, γιατί θεωρούσε ότι αν πέθαινε από την ασθένειά του χωρίς να βοηθήσει τους χριστιανούς, δεν θα μπορούσε να απολογηθεί μπροστά στο Χριστό και την Παναγία.

 

Η ναυμαχία της Ναυπάκτου

 

Η ναυμαχία της Ναυπάκτου και η νίκη των χριστιανών επί των Οθωμανών και Αιγυπτίων είχε καθοριστικές συνέπειες στην ευρωπαϊκή ιστορία και ιδιαίτερα στους Έλληνες. Παράλληλα, άλλαξαν οι κανόνες των ναυμαχιών και η κατασκευή των πολεμικών πλοίων. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της ευρωπαϊκής ιστορίας και διδάσκεται στα σχολεία.

Η Ναύπακτος τότε ήταν υπό την κατοχή των Βενετών και ήταν γνωστή με το όνομα Lepanto. Οι Έλληνες για αιώνες τιμούσαν την Παναγία ως Ναυπακτιώτισσα. Αν και η εφέστια εικόνα της Παναγίας Ναυπακτιώτισσας είχε καταστραφεί, ξέρουμε πώς είναι επειδή υπάρχει μικρογραφία της σε έναν κώδικα στη Σικελία: Η Παναγία στέκεται σε στάση δέησης, χωρίς το Θείο Παιδί Της. Η τιμή της Ναυπακτιώτισσας, όπως είναι εύλογο, είχε περάσει και στους Βενετούς, που την τιμούσαν ως Παναγία του Λεπάντο (Madonna di Lepanto). Ο Πάπας Πίος ο 5^ος, μετέπειτα άγιος της Καθολικής Εκκλησίας, έδωσε εντολή στους δομινικανούς μοναχούς (ο ίδιος προερχόταν από το δομινικανό μοναχικό τάγμα), να προσεύχονται ένθερμα το Άγιο Ροδάριο στην Παναγία Ναυπακτιώτισσα. Οι δομινικανοί μοναχοί διέδωσαν την εντολή του Πάπα και σε πάρα πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, πλήθος κόσμου, κληρικών, λαϊκών και μοναχών προσευχόταν στην Αγία Παρθένο με τον τρόπο που Εκείνη είχε διδάξει μερικούς αιώνες πριν έναν άλλον άγιο. Στις προσευχές πρωτοστατούσε ο Πάπας Άγιος Πίος ο 5^ος.

 

Η Παναγία εμφανίζεται στον Πάπα άγιο Πίο

 

Έτσι, η αποφασιστική νίκη του ενωμένου χριστιανικού στόλου επί του Οθωμανικού αποδόθηκε ολοκληρωτικά σε θαύμα της Παναγίας της Ναυπακτιώτισσας. Η τιμή Της εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη και καθιερώθηκε στη συνείδηση των Χριστιανών της Ευρώπης ο Οκτώβριος να είναι αφιερωμένος  στο Άγιο Ροδάριο. Για όλο τον Οκτώβριο, οι Χριστιανοί λένε καθημερινά ολόκληρη την προσευχή του αγίου Ροδαρίου και τιμούν την Παναγία ως Παναγία του Lepanto, δηλαδή ως Ναυπακτιώτισσα, Παναγία της Νίκης, Παναγία του Αγίου Ροδαρίου και  Παναγία Προστάτιδα των Χριστιανών.

Όλα αυτά τα τιμητικά επίθετα προέρχονται από τη νίκη των χριστιανών στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου. Τα πληρώματα των πολεμικών πλοίων, κλήρος και λαός, ο ίδιος ο Πάπας ήθελαν πολύ να Την ευχαριστήσουν για τη νίκη που τους χάρισε. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα επίθετα αυτά της Παναγίας μας, που έχουν ως γενέθλιο τόπο την πατρίδα μας και την όμορφη πόλη της Ναυπάκτου, έχουν μεταφραστεί σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες, γιατί όπως έχω ήδη αναφέρει και τονίσει, η τιμή στην Παναγία τη Ναυπακτιώτισσα είναι πανευρωπαϊκή. Ακολουθούν μερικά μόνο παραδείγματα:

Αγγλικά: Our Lady of Lepanto, Our Lady of the Victory, Our Lady of the Holy Rosary

Γαλλικά: La Vierge de Lepante, Notre Dame de la Victoire, Notre Dame du Saint Rosaire

Ισπανικά: Nuestra Señora de Lepanto ή de la Victoria de Lepanto, Nuestra Señora de la Victoria, Nuestra Señora del Santo Rosario

Ολλανδικά: Onze – Lieve – Vrouw van de Heilige Rozenkrans, Onze – Lieve – Vrouw van Overwinning,  Maria Hulp der Christenen.

Έτσι, η Παναγία μας, η Βασίλισσα του Ουρανού και των Αγγέλων, ενώνει πνευματικά τον Οκτώβριο όλους τους Χριστιανούς, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, που εξαιτίας αυτών και παρόμοιων ιστορικών γεγονότων, έχει τεθεί υπό την προστασία Της[2]. Μάλιστα, το 1956, το Συμβούλιο της Ευρώπης δώρισε στον υπέροχο Καθεδρικό Ναό του Στρασβούργου, το βιτρό που στολίζει την Χορωδία του Καθεδρικού. Είναι έργο του σπουδαίου καλλιτέχνη Max Ingrand και απεικονίζει την Παναγία Προστάτιδα της Ευρώπης.

 

Προστάτιδα της Ευρώπης στο Στρασβούργο

 

Στην Ευρώπη, η Παναγία η Ναυπακτιώτισσα (του Lepanto) απεικονίζεται είτε να εμφανίζεται στον προσευχόμενο Πάπα Άγιο Πίο είτε να παρακολουθεί μεγαλοπρεπής και σοβαρή τη ναυμαχία είτε να υποδέχεται το νεκρό ναύαρχο του χριστιανικού στόλου, ο οποίος σκοτώθηκε στη Ναυμαχία, είτε σε θρόνο και αλυσοδεμένοι στα πόδια της οι νικημένοι Τούρκοι. Σε όλες αυτές τις απεικονίσεις, πάντα κρατάει το Άγιο Ροδάριο.

 

Η Παναγία και οι νικημένοι Οθωμανοί

 

Θα ανοίξω εδώ μια παρένθεση, για να προσθέσω το εξής. Όπως έχουμε διαβάσει αναλυτικά, η Παναγία η Ναυπακτιώτισσα τιμάται ιδιαίτερα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Όμως στην Ελλάδα, στη γενέθλια γη της, τη Ναύπακτο, υπάρχει ένα σοβαρό εκκλησιαστικό πρόβλημα, που εμποδίζει να Την τιμούν οι Έλληνες, όπως Της αρμόζει. Το μοναστήρι στη Ναύπακτο, γνωστό ως Μεταμόρφωση του Σωτήρος και Παναγία Ναυπακτιώτισσα, όπου και έχει αγιογραφηθεί και φυλάσσεται η εικόνα της Ναυπακτιώτισσας, αντίγραφο από τη μικρογραφία που προανέφερα, τελεί εδώ και χρόνια σε ακοινωνησία από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Επειδή είμαι Καθολικός δεν θα επεκταθώ σε αυτό το θέμα, που άλλωστε ξεφεύγει πολύ από τους σκοπούς του άρθρου. Θα καλούσα όμως τους Ορθόδοξους αδελφούς μου να προσευχηθούν πολύ και ένθερμα, ώστε η Παναγία μας να φωτίσει τους ακοινώνητους πρώην μοναχούς και να επιστρέψουν στην Εκκλησία τους. Και έτσι, η Παναγία η Ναυπακτιώτισσα στη γη που γέννησε την τιμή Της, να εξελιχθεί σε ένα πανευρωπαϊκό και διαχριστιανικό προσκύνημα, όπως συμβαίνει με τόσα και τόσα ιερά προσκυνήματα στην Ελλάδα.

 

Η Παναγία παρακολουθεί τη ναυμαχία

 

Επανέρχομαι στον Οκτώβριο ως μήνα του Ροδαρίου: Εκτός από την καθημερινή προσευχή με το Ροδάριο κατά το μήνα Οκτώβριο, τελείται και πανηγυρική θεία λειτουργία για τη γιορτή του Αγίου Ροδαρίου και της Παναγία του Αγίου Ροδαρίου στις 7 Οκτωβρίου.

Αν και η τιμή και η γιορτή του Αγίου Ροδαρίου έχουν τις ρίζες τους στην Ευρώπη και την ιστορία της, έχουν διαδοθεί σε ολόκληρη την Εκκλησία. Ιδιαίτερα μερίμνησε για αυτό ο Πάπας Λέον ο 13^ος (1810 -1903), που καθιέρωσε και με την παπική βούλα την προϋπάρχουσα ευλαβή συνήθεια των Χριστιανών, να αφιερώνουν τον Οκτώβριο στο Άγιο Ροδάριο. Από την 1^η Σεπτεμβρίου 1883 μέχρι και το 1898, με συνεχείς παπικές επιστολές, προέτρεπε τους πιστούς όλης της γης να προσεύχονται ένθερμα με το Ροδάριό τους στην Παναγία. Ιδιαίτερα τον Οκτώβριο να μην παραλείπουν την καθημερινή προσευχή και τη συμμετοχή τους στις Θείες Λειτουργίες που γίνονται προς τιμή του Αγίου Ροδαρίου, καθώς και σε όποιες άλλες εκδηλώσεις διοργανώνουν οι ενορίες τους.

Ανάλογη πρακτική ακολούθησαν και οι επόμενοι Πάπες και έτσι, αυτή η ευλαβής συνήθεια γνώρισε νέα άνθιση, ξαναζεσταίνει τις καρδιές των πιστών και μας δίνει ελπίδα, στρέφοντάς μας προς την Παναγία Παρθένο και το Χριστό.

 

Λίγα Λόγια για το Άγιο Ροδάριο

Το Άγιο Ροδάριο έχει ταυτιστεί σχεδόν με την μαρτυρία πίστης των Καθολικών. Είδαμε ότι αποδίδεται σε θαυματουργή εμφάνιση και διδασκαλία της ίδιας της Παναγίας μας, που μας δίδαξε να προσευχόμαστε με αυτόν τον τρόπο. Και σε άλλες Παναγιοφάνειες όμως, και μάλιστα στην πρόσφατη ιστορία, η Παναγία εμφανίστηκε κρατώντας το Άγιο Ροδάριο, όπως στη Φάτιμα και τη Λούρδη.

Ας αφήσω όμως, τα όμορφα λόγια του Αρχιεπισκόπου της Καθολικής Εκκλησίας της Ελλάδας, π. Νικολάου, από τον εσπερινό του Αγίου Ροδαρίου το 2019, να εξηγήσουν στους αγαπητούς αναγνώστες τι είναι και τι σημαίνει η προσευχή του Αγίου Ροδαρίου:

«Το Ροδάριο, αν και χαρακτηρίζεται η θεομητορική προσευχή, έχει μια χριστολογική καρδιά, διότι επικεντρώνεται σε όλο το μήνυμα του Ευαγγελίου. Αποτελεί σχεδόν μια σύνοψη, για το Χριστιανικό λαό, που τοποθετεί τον εαυτό του στο σχολείο της Παναγίας για να μελετήσει την ομορφιά της αποστολής του Χριστού και να αποκτήσει μια εμπειρία της μεγάλης αγάπης του. Μέσα από το Ροδάριο ο πιστός αντλεί αφθονία χάριτος, δοσμένη από τα ίδια τα χέρια της Μητέρας του Λυτρωτή. Η απαγγελία του Ροδαρίου, στην πραγματικότητα, δεν είναι τίποτα άλλο από το να σκεφτόμαστε και να μελετούμε με την Παναγία το πρόσωπο και τη ζωή του Χριστού. Από τη φύση της, η απαγγελία του Ροδαρίου απαιτεί έναν ήσυχο και ήρεμο ρυθμό που εξασφαλίζει το διαλογισμό στην προσευχή των μυστηρίων της ζωής του Κυρίου».

Το Άγιο Ροδάριο έχει χαρακτηριστεί ως «περίληψη του Ευαγγελίου», είναι μια επισκόπηση της ιστορίας της σωτηρίας του ανθρώπου. Προσευχόμενοι μελετούμε τα Μυστήρια στη ζωή της Παναγίας μας και σκεφτόμαστε ακατάπαυστα το Πάθος, τη Σταύρωση και την ένδοξη Ανάσταση του Λυτρωτή Χριστού.

Τα Μυστήρια του Αγίου Ροδαρίου είναι τα μεγάλα γεγονότα στη ζωή της Αγίας Παρθένου σε σχέση με την αποστολή Της και τη ζωή του Χριστού. Ο πιστός καλείται να τα μελετά σιωπηλά, ενώ απαγγέλει την πασίγνωστη προσευχή προς την Παναγία μας: «Χαίρε Μαρία, κεχαριτωμένη, ο Κύριος είναι μαζί σου. Ευλογημένη εσύ μεταξύ των γυναικών και ευλογημένος ο Καρπός της κοιλίας σου, ο Ιησούς. Αγία Μαρία, Θεοτόκε, παρακάλει για μας τους αμαρτωλούς, τώρα και στην ώρα του θανάτου μας. Αμήν». Το “Χαίρε Μαρία” απαγγέλλεται συνήθως 50 φορές σε 5 δεκάδες. Η κάθε δεκάδα αρχίζει με το Πάτερ Ημών και τελειώνει με το Δόξα Πατρί.

Τα Μυστήρια του Αγίου Ροδαρίου χωρίζονται στις παρακάτω 4 κατηγορίες:

 

ΤΑ ΧΑΡΟΠΟΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ (Τα μελετάμε Δευτέρα και Σάββατο)

1ο – Ο ευαγγελισμός του Αρχαγγέλου προς την Θεοτόκο και η ενσάρκωση του Γιου του Θεού.

2ο – Η επίσκεψη της Παναγίας στην Αγία Ελισάβετ.

3ο – Η γέννηση του Ιησού στη Βηθλεέμ.

4ο – Η υπαπαντή του Ιησού στο ναό.

5ο – Η εύρεση του δωδεκάχρονου Ιησού στο ναό της Ιερουσαλήμ.

 

ΤΑ ΦΩΤΕΙΝΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ (Τα μελετάμε την Πέμπτη)

1ο – Η βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό.

2ο – Η φανέρωση της θεότητας του Ιησού στο Γάμο της Κανά.

3ο – Η αναγγελία της Βασιλείας του Θεού και το κάλεσμα σε μεταστροφή.

4ο – Η μεταμόρφωση του Ιησού επάνω στο όρος Θαβώρ.

5ο – Η σύσταση του Μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας.

 

ΤΑ ΛΥΠΗΡΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ (Τα μελετάμε Τρίτη και Παρασκευή)

1ο – Η αγωνία του Ιησού στον κήπο των ελαιών.

2ο – Η μαστίγωση του Ιησού.

3ο – Η ακάνθινη στεφάνωση του Ιησού.

4ο – Η πορεία του Ιησού με το φορτίο του σταυρού προς το Γολγοθά.

5ο – Η σταύρωση και ο θάνατος του Ιησού.

 

ΤΑ ΕΝΔΟΞΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ (Τα μελετάμε Τετάρτη και Κυριακή)

1ο – Η Ανάσταση του Ιησού.

2ο – Η Ανάληψη του Ιησού στον ουρανό.

3ο – Η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος επί της Παναγίας και των Αποστόλων.

4ο – Η κοίμηση και η μετάσταση της Παναγίας στον ουρανό με το σώμα της και την ψυχή της.

5ο – Η στέψη της Παναγίας ως Βασίλισσας του ουρανού και της γης.

 

Τα Φωτεινά Μυστήρια εισήχθησαν στο Ροδάριο από τον πάπα Ιωάννη – Παύλο Β΄ το έτος 2002. Είναι η τελευταία προσθήκη στα προϋπάρχοντα Μυστήρια. Αναφέρονται στα γεγονότα εκείνα με τα οποία ο Ιησούς φανέρωσε την ιδιότητά του ως Υιού και Απεσταλμένου του Θεού και ενήργησε για τη θεμελίωση της Βασιλείας του Θεού. Όπως ανέφερα και στην αρχή του κειμένου μου, κατά τον Οκτώβριο, οι πιστοί αφιερώνουν χρόνο μέσα στη μέρα τους, για να απαγγείλουν ολόκληρο το Άγιο Ροδάριο με όλα τα μυστήρια[3].

 

Θα κλείσω και αυτή την ανάρτηση προς τιμήν της Παναγίας μας και του Αγίου Ροδαρίου προσευχόμενος και ζητώντας τις μεσιτείες Της , για να μας στηρίξει στις δοκιμασίες που περνάμε και να μας αξιώσει να σταθούμε ενώπιον Της και ενώπιον του Γιου Της. Και στους Καθολικούς ομόδοξους αδελφούς μου που ίσως διαβάσουν αυτό το κείμενο, να ευχηθώ για τον Οκτώβριο καλό πνευματικό αγώνα στην καθημερινή μας προσευχή.

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.

---

[1] Για τη σύνδεση της Παναγίας με τα τριαντάφυλλα, δες την ανάρτησή μου στον Αντιαιρετικό, «Μάιος, ο μήνας της Παναγίας για την Καθολική Εκκλησία».

[2]Στην Καθολική Εκκλησία υπάρχει συγκεκριμένο τελετουργικό για την αφιέρωση και την εμπιστοσύνη στην προστασία της Παναγίας. Ο Πάπας Παύλος ο 2^οςέθεσε την Ευρώπη υπό την προστασία της Παναγίας το 2003.

[3] Εάν κάποιος θα ήθελε να δει περισσότερες λεπτομέρειες για το πώς γίνεται και τι περιλαμβάνει η προσευχή του Αγίου Ροδαρίου, συστήνω αυτή την έκδοση της Ιεράς Καθολικής Μητρόπολης Σύρου: https://episkopisyrou.gr/wp-content/uploads/2015/05/%CE%A1%CE%BF%CE%B4%CE%AC%CF%81%CE%B9%CE%BF-2015-2%CE%B7-%CE%88%CE%BA%CE%B4%CE%BF%CF%83%CE%B7.pdf