Η Αποϊεροποίηση (Deconsecration) των Ιερών Ναών από την Καθολική Εκκλησία: Τι είναι, πότε και πώς διενεργείται

Του Ιάκωβου Σανταμούρη

 

Ο ιερός ναός της Αγίας Ευτυχίας που έγινε εστιατόριο, στη Βερόνα της Ιταλίας 

Κάτω από το άρθρο DO JEHOVAH’S WITNESSES STAMP ON IMAGES? NO, BUT THEY BURN THEM! διεξάγεται μια ενδιαφέρουσα δημόσια συζήτηση. Κάποια στιγμή, ένας από τους συμμετέχοντες σε μια αποστροφή του λόγου του, τελείως άσχετη με το υπό συζήτηση θέμα, αφήνει το παρακάτω σχόλιο:

“Σίγουρα οι καθολικοί δεν έχουν ιδιαίτερο σεβασμό στις εκκλησίες τους εάν κρίνω από το γεγονός ότι εκκλησίες έχουν γίνει χώροι αναψυχής με τουαλέτες εντός τους, εκεί που πρίν γονάτιζαν για να προσκυνήσουν ίσως και αγάλματα θαυματουργά όπως αναφέρατε”...

Με το παρόν άρθρο, θα προσπαθήσω να εξηγήσω σε τι ακριβώς αναφέρεται ο σχολιαστής και να βάλω κάποια πράγματα στη σωστή οπτική.

Σίγουρα, οι αγαπητοί αναγνώστες, αν έχουν ταξιδέψει στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, θα έχουν μπει σε εστιατόρια, καφετέριες, βιβλιοθήκες, μουσεία, που η διακόσμηση τούς θύμισε καθολικούς ναούς. Ίσως μάλιστα, κάποια από αυτά τα καφέ και τα υπόλοιπα κτήρια, να είχαν και ονόματα που να παρέπεμπαν σε ναούς, π.χ. Ristorante Santa Felicità. Αυτό συμβαίνει, γιατί τα κτήρια αυτά ήταν κάποτε εκκλησίες, που μετατράπηκαν σε κοσμικά κτήρια και πωλήθηκαν προς άλλες χρήσεις.

Πρόκειται για την «Αποϊεροποίηση των Ιερών Ναών» ("deconsecration"). Είναι μια πρακτική της Καθολικής Εκκλησίας κατά την οποία αφαιρείται οτιδήποτε καθαγιασμένο και ιερό από έναν ναό – μπορεί να είναι ενοριακός ναός, Καθεδρικός Ναός, Βασιλική, ακόμη και μοναστήρι – μετατρέπεται έτσι σε απλό κτήριο και παραδίδεται για κοσμική χρήση.

Τι μπορεί να οδηγήσει σε αυτή την απόφαση για την αποϊεροποίηση μιας εκκλησίας, που σε καμία περίπτωση δεν λαμβάνεται ελαφρά τη καρδία και είναι πολύ επίπονη; Στην εποχή μας, οι κυριότεροι λόγοι είναι οι ακόλουθοι:

1. Μικρό ποίμνιο: Οι εκκλησιαστικές του ανάγκες εξυπηρετούνται από έναν μόνο ναό, και οι υπόλοιποι ναοί της περιοχής δεν χρησιμοποιούνται. Σε κάποιες περιπτώσεις, έχουμε περιοχές χωρίς καθόλου χριστιανούς. Αυτή η αιτία είναι η πιο συνηθισμένη στην κοσμική Ευρώπη και στις Η.Π.Α.

2. Οικονομικοί λόγοι: Η συντήρηση των τεράστιων περίλαμπρων Καθεδρικών Ναών, οι περισσότεροι γεμάτοι με αριστουργήματα, απαιτεί τεράστια ποσά. Υπάρχουν περιπτώσεις που για την συντήρηση αυτών των αρχιτεκτονικών θαυμάτων, επιστήμονες και συνεργεία εργάζονται ανελλιπώς επί 24ωρου βάσεως την εβδομάδα! Και καθώς οι ισχυροί του «απατεώνος αιώνος» διοχετεύουν τους πόρους τους σε κοσμικά και υλικά αποκτήματα για να επιδείξουν την ισχύ τους, σε αντίθεση με τους περασμένους αιώνες, που χρηματοδοτούσαν λαμπρά εκκλησιαστικά μνημεία, η Εκκλησία μας δεν είναι εύκολο να χρηματοδοτήσει τη συντήρηση των μνημείων της. Έτσι, αποφασίζει την πώληση αποϊεροποιημένων ναών για να εξοικονομήσει χρήματα, με τα οποία θα μπορέσει να συντηρήσει άλλα σημαντικά μνημεία. Στους οικονομικούς λόγους όμως, περιλαμβάνονται και άλλες ανάγκες, ας τις πούμε πιο καθημερινές, όπως η στήριξη του φιλανθρωπικού της έργου σε μια περιοχή ή η μισθοδοσία των κληρικών της ή ακόμη και φορολογικές υποχρεώσεις.

3. Ανάγκη για μεγαλύτερο ναό: Σε περιοχές που ο Χριστιανισμός γνωρίζει άνθηση, όπως η Αφρική και η Άπω Ανατολή, πωλούνται αποϊεροποιημένοι ναοί, που δεν επαρκούσαν πια για της ανάγκες τις χριστιανικής κοινότητας, για να χτιστούν μεγαλύτεροι.

Θα ήθελα να προσθέσω ότι η Αποϊεροποίηση δεν είναι κάτι καινούργιο. Απαντάται ήδη από τον 13^ο – 14^ο αιώνα. Βέβαια, τότε τα αίτια ήταν διαφορετικά: Ο συνηθέστερος λόγος για μια εκκλησία να γίνει "deconsecrated" ήταν ο φόβος για επέλαση αλλόθρησκων φυλών και εχθρών που θα την βεβήλωναν.

Δια μέσου των αιώνων, οι πιστοί Χριστιανοί δενόμαστε με τις ενοριακές εκκλησίες μας και καμαρώνουμε, χωρίς να καυχόμαστε, για τον λαμπρό πολιτισμό που κληροδότησε η πίστη μας στην ανθρωπότητα. Δεν ξεχνάμε όμως και την υπόσχεση του Κυρίου μας: «Διότι όπου δύο ή τρεις είναι συγκεντρωμένοι στο όνομά μου, εκεί είμαι και εγώ εν μέσω αυτών» (Ματθαίος, 18:20). Έτσι, όταν οι συνθήκες το απαιτήσουν, όσο σκληρό και να είναι για εμάς, αφήνουμε τους ναούς μας και συνεχίζουμε τις εκκλησιαστικές μας κοινότητες σε άλλους ναούς.

Στην Καθολική Εκκλησία δεν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη τελετή για την Αποϊεροποίηση. Ο τοπικός επίσκοπος εκδίδει το σχετικό διάταγμα, ύστερα από πολύ προσεκτική μελέτη των συνθηκών. Οι πιο σημαντικές συνθήκες που πρέπει να εξετάσει, πριν πάρει την απόφαση για το deconsecration του ιερού ναού, περιλαμβάνουν:

1. Το ποίμνιο να μη σκανδαλιστεί από την αποϊεροποίηση. Να είναι πλήρως ενημερωμένο, να έχει κατανοήσει την ανάγκη και να είναι σύμφωνο.

2. Να έχουν εξαντληθεί όλες οι άλλες επιλογές και λύσεις και η πώληση του ναού, ως κοσμικού κτηρίου, να είναι η μοναδική και απόλυτα αναγκαία λύση.

Στη συνέχεια, αφαιρούνται όλα τα άγια και ευλογημένα αντικείμενα από το ναό:

1.Το Αρτοφόριο με την Καθαγιασμένη Όστια: Το πιο σημαντικό, το Αγιότατο Μυστήριο είναι το πρώτο που αφαιρείται!

2.Τα ιερά λείψανα των αγίων μας από την Αγία Τράπεζα. Αμέσως μετά την απομάκρυνσή τους, η Αγία Τράπεζα είναι ένα απλό τραπέζι.

3.Τα άγια αγάλματα και οι εικόνες.

Το εσωτερικό του εστιατορίου Santa Felicità, που ήταν παλιά ιερός ναός αφιερωμένος στην Αγία Ευτυχία

Έτσι, ο πρώην ιερός ναός είναι τώρα ένα απλό κτήριο. Δυστυχώς,  έγινε το λάθος και στη σύγχρονη εποχή κάποια κτήρια πρώην εκκλησιών πωλήθηκαν και μετατράπηκαν σε καφετέριες και night club. Το Ristorante Santa Felicità  που ανέφερα στην αρχή του άρθρου ήταν ιερός ναός αφιερωμένος στην Αγία Ευτυχία από το 1207! Η Καθολική Εκκλησία όμως έχει λάβει μέριμνα τα τελευταία χρόνια, η κοσμική χρήση των πρώην εκκλησιών να συμφωνεί και να αναδεικνύει το μεγαλείο του χριστιανικού πολιτισμού, που διαπερνάει όλο τον δυτικό κόσμο. Διοργανώνονται συνέδρια και μελετάται πολύ προσεκτικά η Αποϊεροποίηση στην εποχή μας, ενώ συμμετέχουν και επιστήμονες (θεολόγοι, ιστορικοί, ιστορικοί τέχνης, κλπ). Για παράδειγμα, το 2018 είχε διοργανωθεί συνέδριο στο Ποντιφικό Πανεπιστήμιο Ρώμης με θέμα: “DOESN'T GOD DWELL HERE ANYMORE? DECOMMISSIONING PLACES OF WORSHIP AND INTEGRATED MANAGEMENT OF ECCLESIASTICAL CULTURAL HERITAGE” (= Δεν κατοικεί πια εδώ ο Θεός; Παροπλίζοντας τους τόπους λατρείας και ολιστική διοίκηση της εκκλησιαστικής πολιτιστικής κληρονομιάς). Ο ίδιος ο Πάπας Φραγκίσκος έχει μεριμνήσει και αποστείλει επιστολές με συγκεκριμένες οδηγίες για τη χρήση των πρώην εκκλησιών, που πωλούνται.

Γνωρίζω πολύ καλά ότι αυτή η πρακτική του deconsecration σκανδαλίζει τους Ορθόδοξους Χριστιανούς, γιατί για εκείνους ακόμη και τα ερείπια των ναών, παραμένουν ιερά και μπορεί να τελεστεί Θεία Λειτουργία. Ακόμη και η μετατροπή ιστορικών μοναστηριών σε μουσεία, με μόνο μια λειτουργία το χρόνο, όπως η Ιερά Μονή Καισαριανής, τους ενοχλεί. Για εμάς τους Καθολικούς όμως, όταν αφαιρεθούν τα ιερά (με πρώτο και πιο σημαντικό το Αγιότατο Μυστήριο, όπως ήδη ανάφερα), ο ναός είναι απλά ένα κοσμικό κτήριο. Και βέβαια υπάρχει σαφέστατη διάκριση ανάμεσα στην “deconsecration” και την "desecration" (= βεβήλωση ναού).

Τέλος, μιας και φιλοξενούμαι στον «Αντιαιρετικό», να επισημάνω ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δεν έχουν κανένα πρόβλημα να αγοράσουν εκκοσμικευμένα κτήρια που χρησιμοποιούσαν άλλες θρησκείες, όπως διαβάζουμε στη Σκοπιά Μελέτης 15/10/2002, σελ. 27: «Όταν αγοράζεται ένα κτίριο που χρησιμοποιούνταν από κάποια θρησκευτική οργάνωση, αυτό γίνεται απλώς για να αποκτηθεί το βασικό οικοδόμημα που χρειάζεται για μια Αίθουσα Βασιλείας. Προτού χρησιμοποιηθεί ως Αίθουσα Βασιλείας, καθαρίζεται από οποιαδήποτε υπολείμματα της ψεύτικης λατρείας. Ύστερα από αυτές τις επεμβάσεις, γίνεται η αφιέρωσή του στον Ιεχωβά με σκοπό να χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τη λατρεία του».

Έχει κάποια σημασία η πώληση πρώην χριστιανικών ναών από την Καθολική Εκκλησία (και την Αγγλικανική και τις Προτεσταντικές Ομολογίες του Βορρά); Όχι!

Καταρχάς, και στο παρελθόν είχαμε φαινόμενα αυξημένης πώλησης πρώην ναών, λόγω μιας φαινομενικής πτώσης του Χριστιανισμού (18^ος αιώνας, στις ΗΠΑ).

Εμείς όμως οι Χριστιανοί έχουμε κάτι πολύ ισχυρότερο από την ιστορία. Έχουμε το αψευδές στόμα του Κυρίου, που μας διαβεβαιώνει "αι πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν αυτής"! Οι πύλες του Άδη δεν θα νικήσουν την Εκκλησία Του, που ίδρυσε με το Αίμα Του! Αν και δεν είμαι θεολόγος, θα ήθελα να κάνω ένα σχόλιο σε αυτή την τόσο θριαμβευτική φράση, που αρμόζει σε έναν Νικητή! Ο Χριστό μας δεν είπε «ο Άδης δεν θα νικήσει την εκκλησία μου», αλλά “οι πύλες του Άδη” δεν θα την νικήσουν! Οι πόρτες δηλαδή που αντί να μας οδηγήσουν στο Χριστό, όπου ενώπιον Του θα μας υποδεχθούν η Παναγία Μητέρα Του και οι Άγιοι μας, μας οδηγούν στον Άδη. Ποιες μπορεί να είναι αυτές οι πόρτες; Το κοσμικό πνεύμα, που μοιάζει να νικάει στην εποχή μας, οι ισχυροί της γης που κυριαρχούν στους λαούς και που ξεχνούν ότι ο Κύριος τους έδωσε την εξουσία, όπως τους θυμίζει ο Σολομώντας, και μας σπρώχνουν σε μια ιδιωτική έκφραση της πίστης μας, οι διωγμοί εις βάρος των Χριστιανών, οι αιρέσεις, αλλά ακόμη και οι έριδες μεταξύ των ίδιων των Χριστιανών. Ας θυμόμαστε όμως αυτή την τρομερή υπόσχεση και ας μην θλιβόμαστε ή ανησυχούμε. Έχει ο Θεός μας το σχέδιο Του και για εμάς και για την Εκκλησία Του! Ξαναγράφω τα λόγια Του και με αυτά σας αφήνω: "αι πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν αυτής"!

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.