Η ΕΠΙΝΟΗΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΨΕΥΤΟΘΕΩΝ, Ο ΜΟΝΟΘΕΪΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ ΚΑΙ Η ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΘΕΪΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΑΓΑΛΜΑΤΑ

του Αγγελιοφόρου

Σε αυτό το άρθρο μας, θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στους νεοπαγανιστές στο αν οι αρχαίοι φιλόσοφοι  δέχονταν τα παραμύθια περί πολυθεΐας όπως πρέσβευε η αρχαία εθνική θρησκεία, αν εξασκούσαν στην εθνική θρησκεία ειδωλολατρία και κατ’ επέκταση στα ψευδή επιχειρήματά των αιρετικών Προτεσταντών περί δήθεν συνέχειας της  ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού. Θα δούμε τις θέσεις των πολυθεϊστών και θα τις συγκρίνουμε με τις θέσεις τις Εκκλησίας, όπως τις εξέφρασαν οι άγιοι και φωτισμένοι άνθρωποι του Θεού. Για άλλη μια φορά θα διαπιστώσουμε ότι τόσο οι μεν όσο και οι δε, προκειμένου να συκοφαντήσουν (ο καθένας για τους λόγους τους), πέφτουν σε ατοπήματα που τους αποδεικνύουν κενούς και ημιμαθείς. Το άρθρο αποτελείται από τέσσερις θεματικές ενότητες. Στην πρώτη ενότητα θα δούμε πως επινοήθηκαν οι αρχαίοι ψευτοθεοί, στην δεύτερη θα αναφερθούμε στους φιλοσόφους που είχαν μονοθεϊστικές τάσεις και που αντιτάχθηκαν στην πολυθεΐα και οι οποίοι διώχτηκαν για τον λόγο αυτό, στην τρίτη θα δούμε τι πρέσβευε ο πολυθεϊσμός για τα αγάλματα, και στην τέταρτη θα δούμε την θέση της Εκκλησίας δια του Μ. Αθανασίου.

 

Α) Η επινόηση των ψευτοθεών.

 

Είναι γεγονός, ότι ο Θεός που πιστεύουμε δεν είναι αποτέλεσμα φιλοσοφίας ή μύθων, αλλά η αποκάλυψη του Ιδίου στον άνθρωπο. Ο Θεός παρενέβη στην ανθρώπινη ιστορία τόσο στην Παλαιά Οικονομία, όσο και στην Νέα που εγκαινίασε με την ενανθρώπιση του Θείου Λόγου. Όλα αυτά περιγράφονται με θαυμάσιο τρόπο στην Αγία Γραφή. Εδώ, θα δούμε πως επινοήθηκαν οι ψευτοθεοί από τους αρχαίους παραμυθάδες.  

Ο Αριστοτέλης, στο έργο του «Μετά τα Φυσικά» αναφέρει για τα ουράνια σώματα ότι «Από τους αρχαίους, τώρα, και τους πολύ παλαιότερους έχει κληροδοτηθεί στους μεταγενέστερους υπό μορφή μύθου η παράδοση ότι αυτά είναι θεοί». (Λ΄, 8 (1074b). 

Ο πατέρας της Ιστορίας, ο Έλληνας Εθνικός Ηρόδοτος, αναφέρει στο Β΄ βιβλίο της Ιστορίας του ότι « Λένε επίσης ότι πρώτοι οι Αιγύπτιοι δημιούργησαν τα ονόματα των δώδεκα θεών τα οποία υιοθέτησαν οι Έλληνες και ότι ήταν οι πρώτοι που ίδρυσαν βωμούς, αγάλματα και ναούς προς τιμήν των θεών και χάραξαν μορφές πάνω σε πέτρα», ενώ παρακάτω αναφέρει ο ίδιος  « Όμως ήταν, αν μπορώ να το θέσω έτσι, μόλις χθες που οι Έλληνες έμαθαν για τη προέλευση και τη μορφή των διαφόρων θεών κι αν υπήρχαν ή όχι ανέκαθεν γιατί ο Όμηρος και ο Ησίοδος, οι ποιητές που δημιούργησαν τη θεογονία και περιέγραψαν τους θεούς, αποδίδοντας σε αυτούς σωστά τους τίτλους, τις τιμές προς αυτούς και τις ασχολίες τους, έζησαν, πιστεύω, περίπου τετρακόσια χρόνια πριν από εμάς [γύρω στον 9ο αιώνα π.Χ.]». 

«Περί των ονομάτων, ότι νεωτέρα, και περί των εικόνων, ότι εχθές και πρώην γεγόνασι».  

Ο Αντισθένης ισχυρίζεται ότι οι ψευτοθεοί ήταν άνθρωποι που θεοποιήθηκαν.

 Ορθά ο Μ. Αθανάσιος ισχυρίζεται στον «Λόγο του Κατά Ειδώλων» κάτι που ίσχυε και στον αρχαιοελληνικό πολυθεϊσμό αλλά και στον Ρωμαϊκό « Άλλοι πάλι απ' αυτούς, σαν να φιλοδοξούν τα χειρότερα, τόλμησαν ν' ανυψώσουν ως θεούς τους άρχοντές τους ή και τους νεαρούς ερωμένους των αρχόντων· το έκαναν ή προς τιμήν των αρχόντων ή από το φόβο της εξουσίας. Για παράδειγμα, στην Κρήτη είναι ο φοβερός Ζεύς, στην Αρκαδία ο Ερμής, στην Ινδία ο Διόνυσος, στην Αίγυπτο η Ίσις, ο Όσιρις και ο Ώρος· και τώρα ο Αντίνοος ο νεαρός ερωμένος του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού. Αυτόν τον προσκυνούν διότι φοβούνται αυτόν που τους διέταξε να το κάνουν, αν και γνωρίζουν πως είναι άνθρωπος, και μάλιστα όχι σεμνός αλλά γεμάτος από ασέλγεια».  

Οι συγκλητικοί επί Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας όριζαν τα σχετικά με την θεοποίηση των αυτοκρατόρων. Ο Μ. Αθανάσιος αναφέρει «Οι συγκλητικοί, όσους βέβαια βασιλείς τους μισούν, τους κηρύσσουν φυσικούς εχθρούς τους και τους ονομάζουν κοινούς θνητούς· όσους όμως συμπαθούν, γι' αυτούς διατάζουν να λατρεύονται ως τάχα καλοί άνδρες. Λες και έχουν την εξουσία να αναγορεύουν θεούς, ενώ οι ίδιοι είναι άνθρωποι και μάλιστα κοινοί θνητοί. Θα έπρεπε όμως, εφόσον αναγορεύουν θεούς, οι ίδιοι να είναι θεοί». Ενώ, αναφέρει και το εξής « Διότι και οι περίφημοι αρχαίοι θεοί των Ελλήνων όπως ο Δίας, ο Ποσειδών, ο Απόλλων, ο Ήφαιστος και ο Ερμής και οι γυναικείες θεότητες Ήρα, Δήμητρα, Αθηνά και Άρτεμις, ανακηρύχθηκαν θεοί με εντολή του Θησέα, για τον οποίο μας διηγούνται οι Έλληνες. Και αυτοί που έδωσαν την εντολή πέθαναν ως άνθρωποι και τους θρηνούν. Ενώ, αυτοί για τους οποίους βγήκε η εντολή, προσκυνούνται ως θεοί. Αλίμονο στη μεγάλη τους αντινομία και παραφροσύνη! Ενώ γνωρίζουν αυτόν που έδωσε την εντολή, προτιμούν να λατρεύουν αυτούς για τους οποίους εκδόθηκε».

 

« Έπειτα, οι άνθρωποι έπεσαν σε χειρότερους λογισμούς· αποκάλεσαν θεούς τον αιθέρα, τον αέρα κι όσα βρίσκονται σ' αυτά. Προχωρώντας ακόμη στην κακία, λάτρεψαν ως θεούς ακόμη και τις συστατικές ιδιότητες των σωμάτων, δηλαδή τη θερμότητα, ψυχρότητα και υγρασία. Το χειρότερο απ' όλα ήταν όπως συμβαίνει μ' αυτούς που πέφτουν ολοκληρωτικά στη γη και σύρονται στο χώμα σαν τα σαλιγκάρια. Έτσι και οι πιο ασεβείς από τους ανθρώπους ξέπεσαν από τη θεωρία του Θεού και θεοποίησαν ανθρώπους ή ανθρωπομορφές, άλλους ακόμη ζωντανούς και άλλους ήδη νεκρούς». 

Δεν έχουμε καμία επέμβαση των ιδίων στην ανθρώπινη ιστορία. Αντιθέτως, έχουμε να κάνουμε με θεοποίηση ουρανίων σωμάτων, φυσικών δυνάμεων, ακόμα και ανθρώπων. Ο Δημόκριτος ο Αβδηρίτης αναφέρει «Ορώντες γαρ τα εν τοις μετεώροις παθήματα οι πολλοί των ανθρώπων, καθάπερ βροντάς και στραπάς, κεραυνούς τε και άστρων συνόδους, ηλίου τε και σελήνης εκλείψεις, εδειμαρούντο, θεούς οιόμενοι τούτους αιτίους είναι».  

Το πιο τραγικό από όλα, είναι ότι παρουσιάζονται ανθρωπομορφικά, με πάθη όπως ο άνθρωπος. Ο Λέων Φιλιππίδης αναφέρει «(Οι ποιηταί) τοιούτους λόγους περί των θεών ειρήκασι, οιούς ουδείς αν περί των εχθρών ειπείν τολμήσειεν· ου γαρ μόνον κλοπάς και μοιχείας και παρ’ ανθρώποις θητείας αυτοίς ωνείδισαν, αλλά και παίδων βρώσεις και πατέρων εκτομάς και μητέρων δεσμούς και πολλάς άλλας ανομίας κατ’ αυτών ελογοποίησαν».  

Και αυτά ήταν πιστευτά από τον αμαθή λαό. Θεοί που είναι ενδοσυμπαντικοί, που έχουν πάθη και  αδυναμίες, και που υποτάσσονται στην μοίρα, απλά για μας τους χριστιανούς δεν είναι θεοί! Την αντίθεσή τους σε όλα αυτά έδειξαν και αρκετοί φιλόσοφοι, οι οποίοι διώχτηκαν όπως θα δούμε παρακάτω.

 

 

Β) Φιλόσοφοι που είχαν μονοθεϊστικές τάσεις ή που αντιτάχθηκαν στον πολυθεϊσμό και διώχτηκαν για αυτό το λόγο.

 

Το μεγαλύτερο μέρος του τότε πνευματικού κόσμου, εξέφρασε τη αντίθεσή του με τον πολυθεϊσμό, με αποτέλεσμα να διωχτεί από την εθνική θρησκεία  – όταν το φανέρωνε – με  την κατηγορία της αθεΐας. Πολλοί ήταν εκείνοι που τάχθηκαν υπέρ ενός «αγνώστου Θεού», όπως ο Παυσανίας, ο Απολλώνιος Τυανεύς που τον ονόμαζε «πρώτον και ένα και μέγαν Θεόν», ο Λουκιανός, ο νεοπυθαγόριος Νουμένιος Απαμείας που τον αναφέρει ως «πρώτον νου». Είναι ο «άγνωστος» Θεός  τον οποίο ευαγγέλισε ο απ. Παύλος τους Αθηναίους.

 

Τα πράγματα δεν ήταν απλά. Πολλές φορές όσοι αρνούνταν τους ψευτοθεούς και μιλούσε για τον ένα, κατηγορούνταν ως «άθεος» και «ασεβής».  

Ο Πλάτωνας στους «Νόμους» περιγράφει τις τιμωρίες των αντιφρονούντων. Πλάτωνος, Νόμοι (ή Περί νομοθεσίας), τομ. 5, Βιβλία ένατο-δέκατο, στη σειρά «Αρχαία Ελληνική Γραμματεία» (εκδ. «Κάκτου», αρ. 36): Εισαγωγή-Κείμενον-Μετάφραση-Σχόλια. Εκτός των άλλων, στο δέκατο Βιβλίο λέγονται τα έξης (σε νεοελληνικήν μετάφρασιν και με εντός παρενθέσεως επισήμανσιν χαρακτηριστικών φράσεων του πρωτοτύπου κειμένου): «Θα εφαρμόζεται ο εξής νόμος σχετικά με την ασέβεια: "Όποιος αντιληφθεί λόγια ή πράξεις ασέβειας πρέπει να αντιδράσει αμέσως καταγγέλλοντας στους άρχοντες τον ένοχο, οι όποιοι θα τον οδηγήσουν στο αρμόδιο για τέτοιες υποθέσεις δικαστήριο. Αν ο άρχοντας που θα πληροφορηθεί το γεγονός δεν εκτελέσει το καθήκον τον, θα διώκεται ο ίδιος για ασέβεια από οποιονδήποτε πολίτη, που θέλει να υπερασπιστεί τους νόμους .Αν κάποιος καταδικαστεί, το δικαστήριο θα ορίσει διαφορετική ποινή για κάθε αδίκημα, επιβάλλοντας φυλάκιση για όλες τις περιπτώσεις». Για τους επικίνδυνους άθεους επιβάλλεται είτε αμέσως θάνατος, είτε υπό όρους. Στη δεύτερη περίπτωση «ο δικαστής πρέπει να τον κλείσει στο σωφρονιστήριο για πέντε χρόνια τουλάχιστον σύμφωνα με τον νόμο (εις το σωφρονιστήριον ο δικαστής τιθέμενος νόμω τιθέσθω μηδέν έλαττον ετών πέντε)... Στο διάστημα αυτό δεν πρέπει να έρχεται σε επαφή μαζί τους κανένας πολίτης έκτος από τα μέλη του νυκτερινού συμβουλίου (του νυκτερινού συλλόγου), που θα τους επισκέπτονται και θα τους συμβουλεύουν να σώσουν την ψυχή τους (επί νοθετήσει τε και τη της ψυχής σωτηρία ομιλούντες). "Όταν τελειώσει ο χρόνος της ποινής τους θα βγαίνουν από τη φυλακή και όποιοι δείχνουν ότι συνετίστηκαν θα ζουν μαζί με τους άλλους πολίτες. "Αν όμως κάποιος εξακολουθεί να είναι αμετανόητος η ποινή θα είναι θάνατος, όταν καταδικαστεί ξανά για το ίδιο αδίκημα (οφείλη δ' αύθις την τοιαύτην δίκην, θανάτω ζημιούσθω)». "Όποιος ανήκει στην κατηγορίαν των «θηριωδών» άθεων ή ασεβών «θα καταδικάζεται από το δικαστήριο σύμφωνα με τον νόμο να κλειστεί στη φυλακή, που βρίσκεται στο κέντρο της χώρας Εκεί δεν θα τον πλησιάζει κανένας ελεύθερος πολίτης. Θα πηγαίνουν μόνον οι δούλοι, τους όποιους έχουν ορίσει οι νομοφύλακες για να του δώσουν το φαγητό του. "Όταν πεθάνει θα πετάξουν το πτώμα του".

 

Ο Αναξαγόρας φυλακίστηκε ως άθεος. Ο Αριστοτέλης κατέφυγε στην Χαλκίδα για να γλιτώσει από την θανατική καταδίκη.

 

Ο Πλάτωνας, μέσα από τα έργα του Τίμαιος, Φίληβος, και Πολιτικός, διακηρύσσει ότι ο Θεός είναι το «όντως όν», «ποιητής και πατήρ του παντός», και πολλά άλλα που δηλώνουν την μονοθεΐα του.  Ο Henning Ottmann χαρακτηρίζει το έργο του Πλάτωνα «Νόμους» ως εγχειρίδιο Πολιτικής Θεολογίας, και τονίζει ότι η πρώτη λέξη των Νόμων του Πλάτωνα είναι η λέξη «Θεός», κάτι που δείχνει την αντίθεσή του στην πολυθεΐα. Ο Πλάτωνας αναγκάστηκε να φύγει από την Αθήνα επειδή το κλίμα ήταν «βαρύ» για εκείνον μετά την καταδίκη και τον θάνατο του Σωκράτη που πρέσβευε μονοθεϊστικές επίσης θέσεις.  

O Hράκλειτος: «Εν το σοφόν μούνον λέγεσθαι. Εκ πάντων Εν και εξ Ενός τα πάντα».Είχε πει για τους δώδεκα Θεούς «Προσεύχονται στα αγάλματα των θεών σαν να μπορούσαν να τους ακούσουν, ενώ δεν τους ακούνε, δεν δίνουν, όπως και δεν μπορούν τίποτα να ζητήσουν»  

O Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος, προσπαθώντας να εξηγήσει την αρχή του κόσμου συνέλαβε την ιδέα ότι στο άπειρον υπάρχει μια πρώτη Αρχή που δεν μπορεί να καθοριστεί, δεν έχει ούτε αφετηρία ούτε τέλος. Ο Σιμπλίκιος αναφέρει «Των δε εν και κινούμενον και άπειρον λεγόντων Αναξίμανδρος μεν Πραξιάδου Μιλήσιος Θαλού γενόμενος διάδοχος και μαθητής αρχήν τε και στοιχείον είρηκε των όντων το άπειρον, πρώτος τούτο τούνομα κομίσας της αρχής».   

Ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος μιλάει για έναν αγέννητο ασώματο Θεό. Δεν δέχεται σε καμία περίπτωση ότι αυτός έχει ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά, όπως οι θεοί του δωδεκάθεου, και έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με τον πολυθεϊσμό.  

Ο Παρμενίδης ο Ελεάτης, μίλησε επίσης για ένα ύψιστο ον που είναι αγέννητο και τέλειο. Τις ιδέες του οποίου ασπάστηκε και ο Ζήνωνας ο Ελεάτης. 

Ο Αναξαγόρας δέχεται έναν θεό Νου που είναι αιτία για την δημιουργία και εξουσιάζει τα πάντα.  

Ο Μέλισσος ο εκ Σάμου, μιλάει για ένα Ον το οποίο είναι άπειρο, άφθαρτο, και αγέννητο. Αναφέρει «Αεί ην ο,τι  ην και αεί εσταί. Ει γαρ εγένετο, αναγκαίον εστί πριν γενέσθαι είναι μηδέν· ει τοίνυν μηδέν ην, ουδαμά αν γένοιτο ουδέν εκ του μηδενός».  

Άλλοι που αντιτάχθηκαν στην εθνική θρησκεία ήταν οι Στωικοί που εξέφρασαν εν μέρει μονοθεϊστική τάση, αναφέροντας για τον Παγκόσμιο Λόγο που δημιουργεί την παγκόσμια τάξη. Οι Σοφιστές, εξέφρασαν και αυτοί την απόρριψη της εθνικής θρησκείας, είτε με την άρνηση της ύπαρξης θεών, είτε εκφράζοντας αγνωστικισμό.      

Ο Σωκράτης, καταδικάστηκε σε θάνατο επειδή πίστευε σε ένα θείο ον. Μάλιστα, τονίζει ότι όλοι οι σοφοί, ένα θείο ον παραδέχονταν. Την πεποίθηση αυτή του Σωκράτη διασώζει ο Πλάτωνας στο έργο του Φίληβος 15.28C, όπου αναφέρει «Πάντες συμφωνούσι οι σοφοί, εαυτούς όντες σεμνύνοντες , ως Νούς εστί βασιλεύς ημίν ουρανού τε και γης».  

Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει πολλά στο έργο του «Φιλοσόφων Βίοι», μερικά από τα οποία είναι τα ακόλουθα.  

«Εξαιτίας της δήλωσης του Πρωταγόρα στο βιβλίο του Περί θεών ότι δεν ξέρει αν υπάρχουν θεοί, οι Αθηναίοι τον έδιωξαν από την πόλη και έκαψαν τα βιβλία του στην Αγορά, αφού πρώτα έβγαλαν κήρυκα και τα μάζεψαν ένα-ένα από όσους είχαν αντίτυπα».  

Ο Στίλπων ο Μεγαρεύς δικάστηκε και καταδικάστηκε για ασέβεια προς τα μνημεία των θεών, και η ποινή ήταν εξορία. Καταδικάστηκε, όταν είπε ότι το άγαλμα της Αθηνάς Παλλάδας δεν είναι θεός˙ προσπάθησε να ξεφύγει λέγοντας πως «δεν είναι θεός, αλλά θεά», αλλά δεν γλίτωσε την εξορία .  

Ο Θαλής δήλωσε  «To ποιο μεγάλο από τα όντα είναι ο Θεός, το ποιο ωραίο και θαυμαστό ο Κόσμος, γιατί τον εδημιούργησε ο Θεός......».  

"Θεός , νους , ειμαρμένη και Δίας είναι το ίδιο πράγμα που καλείται με πολλά άλλα ονόματα" . (Ζήνων ο Στωικός) .  

Θα ήταν παράλειψη εάν δεν αναφέραμε και τους Ορφικούς, οι οποίοι θεωρούσαν ουσιαστικά ότι οι θεοί είναι ένας θεός που δημιούργησε τα πάντα με τον νου.

 

Γ) Τι πρέσβευε ο πολυθεϊσμός για τα αγάλματα?  

 

Οι πολυθεϊστές, πίστευαν ότι σε κάποια αγάλματα κατοικούσε κάποια θεότητα. Το άγαλμα πια δεν ήταν ένα άψυχο αντικείμενο, αλλά θεός. Και ως θεός, θα έπρεπε να του αποδοθεί η ανάλογη λατρεία. Στην αρχαιότητα υπήρχαν οι θεουργικές πράξεις που είχαν ως σκοπό την εμψύχωση του αγάλματος από κάποια θεότητα. Αυτή ήταν μια πράξη Αιγυπτιακή, η οποία μεταφέρθηκε και σε άλλες παγανιστικές παραδόσεις μέσα από τον συγκρητισμό που επικρατούσε, και επικράτησε και μεταξύ των Νεοπλατωνικών στην μετά Χριστό εποχή.  Άλλωστε ο Δίας λέγεται αλλιώς και Ζευς που σχετίζεται με την ζεύξη της ύλης. Οι ψευτοθεοί ήταν ενδοκοσμικοί, και επομένως κατοικούσαν μέσα στα αγάλματα που είναι μέρος του κόσμου. Ακόμα και στα δέντρα!! Ο Παυσανίας στα Κορινθιακά, αναφέρει έναν χρησμό της Πυθίας που έλεγε να βρουν ένα δέντρο και να το λατρεύσουν ως θεό. « Ύστερον δε, ως Κορινθίοι λέγουσι, η Πυθία χρα σφισιν ανευρόντας το δέντρον εκείνο ίσα τω θεώ σέβειν». 

 Ο νεοπλατωνιστής Δαμάσκιος, αναφέρει ότι ο Ηραΐσκος μπορούσε να διακρίνει ποια αγάλματα κατοικούνταν από θεούς. «Η περιγραφή που δίνει ο Δαμάσκιος για την ταφή του θείου Ηραΐσκου, της μείζονος αυτής μορφής του παγανισμού στην Αλεξάνδρεια του τέλους του 5ου αιώνα, απεικονίζει την απίστευτη εγγύτητά του στους θεούς. Ήταν ικανός, για παράδειγμα, να ανακαλύψει ποια από τα αγάλματα των θεών κατοικούνταν προσωρινά ή μόνιμα από τη θεότητα και ποια ήταν απλώς αναπαραστάσεις που δεν αποτελούσαν ζωντανές ενσαρκώσεις του θείου. Αρκούσε μια ματιά σε κάποιο άγαλμα για να τον ρίξει σε κατάσταση φυσικής και πνευματικής έκστασης, αν στο άγαλμα κατοικούσε κάποια θεότητα, ενώ αν δεν έπεφτε σε τέτοια έκσταση, δεν υπήρχε αμφιβολία ότι ο θεός δεν ήταν παρών».  

Στο λεξικό Σούδα, διαβάζουμε στο λήμμα ‘Ηραΐσκος’ «Ο μεν δη Ηραΐσκος αυτοφυής εγένετο διαγνωμών των τε ζώντων και των μη ζώντων ιερών αγαλμάτων».  

Στην Ιστορία του Ελληνικού έθνους διαβάζουμε «Οι Έλληνες και οι εξελληνισμένοι πιστοί των αιγυπτιακών θεών εξακολουθούσαν και κατά την αυτοκρατορική εποχή να τελούν, σύμφωνα με το αιγυπτιακό τυπικό, δύο καθημερινές ακολουθίες, μια πρωινή και μία εσπερινή. Η πρωινή τουλάχιστον άρχιζε με καθαρμούς, που γίνονταν με νερό, άναμμα πυρός και καύση λιβανωτού και άλλων αρωματικών ουσιών. Έπειτα ξυπνούσαν τα αγάλματα των θεών που πίστευαν ότι ήταν ζωντανά…».  

Σε διάλογο του Ασκληπιού με τον Τρισμέγιστο, όπως διασώζεται στο Γνωστικό έργο ‘Ασκληπιός’, αναφέρεται ‘’Τα αγάλματα Ασκληπιέ, βλέπεις μέχρι ποιού σημείου είσαι δύσπιστος? Ζωντανά αγάλματα, πλήρης νόησης και πνεύματος, που πραγματοποιούν τέτοια πράγματα’’.  

Ο Ιάμβλιχος γράφει ότι οι θεοί βάζουν ψυχή σε ορισμένα αγάλματά τους κατασκευασμένα από ανθρώπους, αλλά και οι ίδιοι ρίχνουν από τον ουρανό απεικονίσεις τους που περικλείουν θεία δύναμη (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτικής Αθηνών Α.Ε., τ. ΣΤ’, σ. 513).  

Ώστε, για τους πολυθεϊστές και την ψεύτικη λατρεία τους, κάποια από τα αγάλματα κατοικούνταν από θεούς, κάποια από αυτά ήταν ενσαρκώσεις αυτών, είχαν πνεύμα και γενικά λειτουργούσαν ως ζωντανά. Η λατρεία τους ήταν επιβεβλημένη. Αυτό συνιστά για μας τους Χριστιανούς πράξη ειδωλολατρίας.

 

Δ) Η θέση της Εκκλησίας.

 

Στο τέταρτο και τελευταίο μέρος του άρθρου, θα δούμε ποια είναι η θέση της Εκκλησίας, όπως διατυπώνεται από τον στύλο της τον Μ. Αθανάσιο. Ο Μ. Αθανάσιος απαντάει επάξια σε κάθε έναν που προσπαθεί να πει ότι η Εκκλησία συνεχίζει την ειδωλολατρία των παγανιστικών θρησκειών, προς καταισχύνη των αιρετικών Χριστιανομάχων Προτεσταντών.

 

Μα πρώτα, ας ακούσουμε την συμβουλή του αγίου για την μελέτη της Αγίας Γραφής.  «Επειδή όμως ποθείς ν' ακούσεις τα σχετικά μ' αυτή τη γνώση, έλα, αγαπητέ μου, να σου πω λίγα, απ' όσα γνωρίζω, για τη χριστιανική πίστη. Μπορείς βέβαια να τα μάθεις κι από την Αγία Γραφή, αλλά κι απ' άλλους, αφού αγαπάς τη γνώση. Η Αγία Γραφή, όντας θεόπνευστη, αρκεί από μόνη της να σου γνωρίσει την αλήθεια Υπάρχουν ακόμη γι' αυτό το σκοπό και πολλά συγγράμματα των αγίων Πατέρων. Όποιος τα μελετά, θα μάθει την ορθή ερμηνεία της Γραφής Και θα πάρει τη γνώση που επιθυμεί».  

Το κάνουν αυτό οι Προτεστάντες, οι οποίοι αρέσκονται στο να διαστρέφουν τους λόγους του αγίου Πατρός?  

Ο Μ Αθανάσιος αναφέρει για τους ειδωλολάτρες στο «Λόγο του Κατά Ειδώλων.…»  

 

« Έτσι έφτασαν στο σημείο να πλάθουν στο νου τους τη φαντασία των ειδώλων. Φαντάζονται να υπάρχουν αυτά που δεν υπάρχουν».

 

«…η κακία αποτελεί την αιτία της ειδωλολατρείας. Πρώτα έμαθαν οι άνθρωποι να επινοούν σε βάρος τους την ανύπαρκτη κακία, και στη συνέχεια έπλασαν για τον εαυτό τους τους ανύπαρκτους θεούς».

 

«Αφού λοιπόν, όπως προείπαμε, πρώτα χτυπήθηκε η ψυχή τους με τις παράλογες ηδονές, ύστερα ξέπεσαν σε τέτοιου είδους ειδωλολατρεία. Για την πτώση τους αυτή στην άρνηση του αληθινού Θεού, επέτρεψε Εκείνος να κυλίονται στα πάθη και ν' απεικονίζουν το Θεό Πατέρα του Κυρίου με παράλογα είδωλα».

 

«Πολλοί πάλι, όχι μόνο τα αρχαία χρόνια αλλά και τα σημερινά, έχασαν αγαπητά πρόσωπα, αδέλφια, συγγενείς και γυναίκες· και πολλές γυναίκες έχασαν τους άνδρες τους. Όλους αυτούς, που η ζωή απέδειξε ότι είναι θνητοί άνθρωποι, αυτούς από το μεγάλο τους πένθος τους ζωγράφησαν και τους έκαναν αγάλματα και τους πρόσφεραν θυσίες. Αυτούς οι μετέπειτα, λόγω της τέχνης και της ικανότητας του τεχνίτη του αναθήματος, τους θεοποίησαν, πράγμα αφύσικο…! Όλες αυτές τις επινοήσεις της λατρείας των ειδώλων η Αγία Γραφή τις σημείωνε από καιρό, λέγοντας: «Η ειδωλολατρεία έχει για θεμέλιο την πορνεία. Η επινόησή της καταστρέφει τη ζωή». Διότι ούτε στην αρχή της ζωής υπήρχε ούτε στο μέλλον θα υπάρξει. Την έφερε στον κόσμο η κενοδοξία των ανθρώπων, και γι' αυτό θα έχει σύντομο τέλος».

 

«Έτσι, απέδειξε ο λόγος ότι ούτε ο ήλιος ούτε η σελήνη ούτε κάποιο άλλο κτίσμα μπορεί να είναι αληθινός θεός· πολύ περισσότερο δεν μπορεί να είναι θεοί τα πέτρινα, χρυσά ή από άλλα υλικά αγάλματα ούτε οι μυθολογούμενοι από τους ποιητές Δίας και Απόλλων. Απ' αυτά άλλα είναι μέρος της κτίσεως, άλλα είναι άψυχα και άλλα είναι μόνον κοινοί θνητοί. Για το λόγο αυτό, η θεοποίηση και η λατρεία τους δεν εισάγει ευσέβεια αλλά αθεΐα και κάθε είδους ασέβεια. Αποτελεί απόδειξη μεγάλης απομάκρυνσης από τη γνώση του μόνου και αληθινού Θεού, του Πατέρα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Όταν, λοιπόν, αυτά ξεσκεπάζονται, αποδεικνύουν ότι η ειδωλολατρεία των Ελλήνων είναι γεμάτη από κάθε αθεΐα και φέρνει την καταστροφή  και όχι το κέρδος στη ζωή των ανθρώπων».

 

«Γιατί δεν σκέφτονται αυτά που πρέπει, αλλά θεωρούν τον εαυτό τους ανώτερο από το Θεό; Διότι, ενώ έχουν αθάνατη ψυχή την οποία δεν βλέπουν, τολμούν και εικονίζουν το Θεό με ορατά και θνητά είδωλα».

 

«Αποδείξαμε ήδη ότι δεν είναι θεοί αυτοί που θεωρούν οι ποιητές· ότι βρίσκονται σε πλάνη όσοι θεοποιούν την κτίση· και ότι γενικά η ειδωλολατρεία των εθνικών είναι αθεΐα και ασέβεια».

 

Αυτά τα αποσπάσματα είναι ενδεικτικά για το τι είναι ειδωλολατρία, και πράξεις ειδωλολατρίας. Σύμφωνα με τον Μ. Αθανάσιο, την εκκλησία, και την Αγία Γραφή που επικαλείται ο ιερός αυτός Πατέρας και Διδάσκαλος, η ειδωλολατρία συνίσταται στην απεικόνιση θεών που δεν υπάρχουν, στη απεικόνιση του θεού, στην προσφορά θυσιών (που προσφέρονταν στα αγάλματα τα οποία όπως είπαμε παραπάνω θωρούνταν κάποια από αυτά έμψυχα), και την θεοποίηση της κτίσης. 

Καλό θα ήταν να τα βλέπουν αυτά οι αιρετικοί Προτεστάντες ώστε να μην επικαλούνται τον παρόντα «Λόγο» όταν θέλουν να ξεστομίσουν βλάσφημες διδασκαλίες κατά των ιερών εικόνων.

 

Ακολουθώντας την συμβουλή του Μ. Αθανασίου «Υπάρχουν ακόμη γι' αυτό το σκοπό και πολλά συγγράμματα των αγίων Πατέρων. Όποιος τα μελετά, θα μάθει την ορθή ερμηνεία της Γραφής», ας δούμε περιληπτικά τι αναφέρει ο άγιος Νικόδημος στο «Πηδάλιο».

 

 Ο άγιος Νικόδημος αναφέρει στα Προλεγόμενα για την Ζ Οικουμενική, συμφωνώντας με τον Μ Αθανάσιο, ότι  «Άλλο είναι είδωλον, άλλο άγαλμα, και άλλο εικών. Το γαρ είδωλον διαφέρει από την εικόνα, καθ΄ ο η μεν εικών ΑΛΗΘΟΥΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ είναι ομοιότης, το δε είδωλον, ΨΕΥΔΟΥΣ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΚΤΟΥ πράγματος, και πρωτοτύπου ομοιόσις εστί, κατά τον Ωριγένην και Θεοδώρητον, καθώς ητο ΤΑ ΕΙΔΩΛΑ των ΨΕΥΔΩΝ και ΑΝΥΠΑΡΚΤΩΝ θεών των Ελλήνων».

 

«…την δε αγίαν εικόνα του Χριστού, ΟΥ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΩΣ προσκυνούμεν, απαραλλάκτως δηλονότι την εικόνα με το εικονιζόμενο πρόσωπον πρωτότυπον ·

ΟΥΤΕ ΩΣ ΘΕΟΥΣ τας αγίας εικόνας λατρεύομεν, καθώς κατηγορούσι ημάς οι εικονομάχοι, άπα γε · αλλότριον γαρ τούτο της εκκλησιαστικής εστί παραδόσεως».

 

«Αι άγιαι εικόνες ΔΕΝ ΠΡΟΣΚΥΝΟΥΝΤΑΙ δια την ύλην, αλλά ΔΙΑ ΤΗΝ ΟΜΟΙΩΣΙΝ όπου έχουν εις το εικονιζόμενον. Όθεν οι πατέρες της παρούσης Συνόδου εις μερικάς διαλαλιάς είπον ότι ΟΤΑΝ ΤΑ ΞΥΛΑ ΔΙΑΛΥΘΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ, ΚΑΙΕΤΑΙ, και ο χρωματισμός και ο χαρακτήρ των εικόνων διαφθαρή παντελώς, ΚΑΙΕΤΑΙ ΤΟ ΣΑΝΙΔΙ ΩΣ ΞΥΛΟΝ ΑΡΓΟΝ».

 

Στα δε Πρακτικά της, αναφέρεται  «Ει γαρ ως Θεόν προσεκύνουν το ξύλον της εικόνος, έμελλον πάντως και τα λοιπά ξύλα προσκυνείν. Ει γαρ ως θεόν προσεκύνουν το ξύλον της εικόνος, ουκ αν πάντως λειαθέντος του χαρακτήρος την εικόνα κατέκαιον, και πάλιν εως μεν εστί συμπεπεδημένα τα δύο ξύλα του σταυρού, προσκυνώ τον τύπο δια Χριστόν τον εν αυτώ σταυρωθέντα. Επάν δε διαιρεθώσιν εξ αλλήλων, ρίπτω αυτά και κατακαίω».

 

 Τις εικόνες, δεν τις λατρεύουμε, όπως έκαναν οι ειδωλολάτρες στα αγάλματα και στις λοιπές απεικονίσεις των ανύπαρκτων ψευτοθεών τους. Μάλιστα, ο άγιος Νικόδημος αναφέρει ξεκάθαρα ότι ποτέ η Εκκλησία δεν λάτρευσε αυτές, διότι τούτο είναι ξένο από την παράδοση της. Ακόμα, δεν πιστεύουμε ότι μέσα σε αυτές κατοικεί ο Θεός ή ο άγιος, και απόδειξη είναι ότι όταν οι εικόνες ξεθωριάσουν και δεν δείχνουν το εικονιζόμενο πρόσωπο, το ξύλο τους το καίνε.

 

Τα επιχειρήματα των παγανιστών περί μη ειδωλολατρίας από μέρους τους είναι αντιγραφή των επιχειρημάτων των χριστιανών που είχαν ειπωθεί νωρίτερα, όπως αναφέρει ο Ιωάννης Δραγογιάννης σε άρθρο του http://archive.enet.gr/online/online_print?id=72816232,80642024,94815592,7392552 .

Με εκπρόσωπο τον Ιουλιανό τον Παραβάτη, προσπάθησαν να στηρίξουν την λατρεία των ειδώλων, επενδύοντας την με την χριστιανική επιχειρηματολογία. Άλλωστε, όπως είδαμε και στα παραπάνω, ακόμα και μετά τα χρόνια του Ιουλιανού πίστευαν οι πολυθεϊστές ότι τα αγάλματα κατοικούνταν από ψευτοθεούς.

 

Ο Μ. Αθανάσιος αναφέρει ξεκάθαρα τις δικαιολογίες των οπαδών της εθνικής θρησκείας, καθώς και των σημερινών νοσταλγών των ειδώλων που χρησιμοποιούν τα λόγια του που λέει, πως οι ίδιοι τα έχουν για να προσεγγίσουν το θειο, εικόνες των αγράμματων και όχι για να τα λατρεύουν.

 

 

  «Λένε ότι τα είδωλα είναι για τους ανθρώπους σαν τα γράμματα που τα διαβάζουν και μπορούν να κατανοήσουν το Θεό με τη βοήθεια αγγελικών εμφανίσεων. Αυτά βέβαια εκείνοι με τέτοιους μύθους τα αξιολογούν. Και βέβαια δεν θεολογούν· ευτυχώς, που δεν το κάνουν. Αν κανείς όμως εξετάσει με επιμέλεια τα λεγόμενά τους, θα διαπιστώσει ότι και αυτές οι απόψεις είναι εξίσου ψευδείς με τις προηγούμενες. Θα μπορούσε βέβαια να τους πει κάποιος την αλήθεια που θα τους κρίνει. Πως μ' αυτά τα είδωλα διακρίνεται και γνωρίζεται ο Θεός; Με ποιό από δύο; Με το υλικό κατασκευής τους ή με τη μορφή που εικονίζουν; Αν γίνεται με το υλικό, τι χρειάζεται η μορφή; Και μήπως δεν εμφανιζόταν ο Θεός με ασχημάτιστη την ύλη, πριν από τη δημιουργία των ειδώλων; Μάταια αυτοί περιβάλλουν τους ναούς με τείχη, κλείνοντας μέσα τους μια πέτρα ή ένα κομμάτι ξύλου ή χρυσού, εφόσον όλη η γη είναι γεμάτη από τέτοιου είδους υλικά. Εάν πάλι η μορφή που εικονίζεται στα είδωλα γίνεται αιτία της εμφάνισης του Θεού, τι χρειάζεται η ύλη του χρυσού και των άλλων υλικών; Και δεν εμφανίζεται καλύτερα ο Θεός με τα ίδια τα φυσικά ζώα, τα οποία εικονίζοντα στα αγάλματα; Διότι με τον τρόπο αυτό θα σχηματιζόταν καλύτερη η αντίληψη για το Θεό, αν εμφανιζόταν καθεαυτός με έμψυχα ζώα, λογικά ή μη, και όχι με άψυχα και ακίνητα, τα οποία συνιστούν μεγάλη ασέβεια. Ενώ σιχαίνονται και αποστρέφονται τα φυσικά ζώα, είτε είναι τετράποδα είτε πτηνά και ερπετά, εξαιτίας της αγριότητας και ακαθαρσίας τους, παρ' όλ' αυτά αποτυπώνουν τις μορφές τους σε πέτρες, ξύλα και χρυσό και τα θεοποιούν. Το σωστό βέβαια θα ήταν να θεοποιούν τα ίδια τα ζώα και όχι να λατρεύουν τα είδωλά τους».

 

Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός αναφέρει ως αρχαία παράδοση της Εκκλησίας ότι  «οι άγιοι και ζώντες πεπληρωμένοι ήσαν Πνεύματος Αγίου και τελευτησάντων αυτών, η χάρις του Αγίου Πνεύματος ανεκφοιτήτως ένεστι και ταις ψυχαίς, και τοις σώμασιν εν τοις τάφοις, και τοις χαρακτήρσι, και ταις αγίαις εικόνες αυτών ου κατ’ουσίαν, αλλά χάρητι και ενεργεία» (J-P Migne, PG 94 1249C ).

 

Αφού είδαμε τι είναι ειδωλολατρία με βάση τους ίδιους τους αρχαίους, με βάση τον Λόγο του Μ. Αθανασίου που παραθέτει και αγιογραφικά χωρία, και τα προλεγόμενα της Ζ΄ Οικουμενικής συνόδου και ξεχωρίσαμε τα πράγματα, θα συνεχίσετε κ. Προτεστάντες να παραποιείτε ιερά κείμενα και ιστορικά γεγονότα συνταυτιζόμενοι πολλές φορές με νεοπαγανιστικά επιχειρήματα που πέφτουν μπρος την αλήθεια?

  

Παραπομπές- Επιλεκτική βιβλιογραφία  

Αριστοτέλης Μετά τα Φυσικά

Ηροδότου Ιστορίαι

Παυσανίας, Κορινθιακά

Λόγος Κατά Ειδώλων, Μ Αθανασίου

H. Ritter- L. Preller,

Λ. Φιλιππίδου, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης

Σιμπλίκιος, Περί Φυσικής

Πλάτωνας, Φίληβος

Πλάτωνας, Νόμοι

Διογένης ο Λαέρτιος, Φιλοσόφων βίοι

Bowersock Glen Warren, Ο ελληνισμός στην ύστερη αρχαιότητα

Ιστορία ελληνικού έθνους, Ελληνισμός και Ρώμη, τόμος στ

James McConey Robinson, The Coptical Gnostic Library, A complete edition of N.H.Codics

Πηδάλιο αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.