Ο υποκριτικός τρόπος ζωής είναι και αυτός μια πλαδαρή και στάσιμη μορφή ζωής, απλώς συγγενική προς το δαιμονισμό που καταστρέφει τα πάντα. Η υποκρισία, όπως και η ειδωλολατρία, δεν αναπτύσσει δηλαδή έντονες τάσεις μιας δαιμονικής αυτοκαταστροφής, αλλά προστατεύει την οργανωμένη ανθρώπινη ζωή πίσω από μια παγερή κρούστα παγιωμένης ωραιότητας...
Η υποκρισία συνήθως εξετάζεται ως ελαττωματική ηθική συμπεριφορά, ενώ χρειάζεται να γίνει μια οντολογική και θεολογική εξέταση. Με άλλα λόγια πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό νόσημα της κοινωνικής ζωής. (Εδώ θέλω να επισημάνω μια παράδοξη πραγματικότητα· ο συμβατικός τρόπος ζωής που παγιώνει η υποκρισία, είναι η κύρια ασφάλεια της κοινωνικής ζωής. Η υποκρισία γίνεται το μοναδικό φάρμακο για να επιβιώσει αυτή η οργανωμένη ζωή. Αλλιώτικα θα είχαμε δυσάρεστες αυτοκαταστροφικές εξελίξεις).
Με μια απλή ανάγνωση των Ευαγγελίων ευθύς εξαρχής διαπιστώνει κανείς πως ο Χριστός μάχεται ανυποχώρητα εναντίον των δαιμόνων και των υποκριτών. Δύο καρκινώματα της προσωπικής και κοινωνικής ζωής πρέπει να αποκοπούν από το βασίλειο της αγάπης (Ματθ. 12:22 – 31). Εξάλλου η στάση του Χριστού απέναντι στους κατατρυχόμενους από τα τραύματα κάθε αμαρτίας είναι ειρηνική, παραμυθητική και άκρως αγαπητική, ενώ η στάση του προς τα δαιμόνια και τους υποκριτές μαχητική, οργίλη και επιθετική.
Η υποκρισία πρέπει να θεωρηθεί σαν μια εκδήλωση ενός ύπουλου δαιμονισμού· είναι η ίδια η βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος. Άλλωστε όσοι βλασφημούν ή αντιστέκονται στο Άγιο Πνεύμα φαίνονται να προέρχονται από την τάξη των υποκριτών (Ματθ. 12:32). Και δεν πρέπει να λησμονούμε πως η παραβολή της μέλλουσας κρίσης έχει έντονο αντιφαρισαϊκό χαρακτήρα (Ματθ. 24:51 · 25:31 – 36).
Ο υποκριτικός τρόπος ζωής δεν είναι απλώς μια ελαττωματική ηθική συμπεριφορά ή μια προσποίηση ενάρετης ζωής. Η υποκρισία καθώς παρουσιάζεται σαν μια υψηλή ηθική ζωή από το ένα μέρος πλαστογραφεί τη δημιουργικότητα, και από το άλλο παγιώνει μια λαβυρινθώδη συμβατικότητα, όπου αναρίθμητοι άνθρωποι δυσκολεύονται ν’ αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους. Σ’ αυτό το χώρο των συμβατικοτήτων γίνεται ένας σκληρός αγώνας και για την προάσπιση συμφερόντων και δικαιωμάτων. Πολλές φορές ο υποκριτικός τρόπος ζωής βασανίζει τους υποκρινόμενους στα όρια μιας κενής και μη δημιουργικής ζωής, ώστε να μισούν το κακό, επειδή δεν μπορούν να το διαπράξουν. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν αυτή τη συμβατικότητα, γιατί εξυπηρετεί μερικά «ιδανικά», τα οποία με τη σειρά τους εξυπηρετούν τους ίδιους τους υποκρινόμενους.
Γενικώς πρόκειται για μια άτεγκτα οργανωμένη πραγματικότητα, δίκην γραφειοκρατίας, την οποία εύκολα οι άνθρωποι τη θεωρούν σαν επιθυμητή πανάκεια, μια και βρίσκουν δύσκολο το δρόμο της ελευθερίας και της δημιουργικής τελείωσης. Η υποκρισία επομένως είναι κάτι περισσότερο από το ίδιο το κακό· πρόκειται για αυτοπροστασία του κακού. Πράγματι, οι υποκρινόμενοι δεν δημιουργούν, και εμποδίζουν και τους άλλους να δημιουργήσουν (Ματθ. 23:13 – 14). Εύλογη και δίκαιη λοιπόν η οργή του Χριστού εναντίον της οργανωμένης υποκρισίας.
Ο σημερινός κόσμος ευνοεί όχι μόνο την εκλεπτυσμένη ειδωλολατρία, αλλά και την εκλεπτυσμένη και αδιόρατη υποκρισία. Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον το κάθε νέο μέλος, που εισέρχεται, έχει να αντιμετωπίσει σοβαρές δυσκολίες· κάθε στιγμή κινδυνεύει να χάσει την ταυτότητά του που σημαίνει νέκρωση της προσωπικής δημιουργικότητας. Είναι πολύ οδυνηρό για τον άνθρωπο να πιστεύει ότι διαμορφώνει ο ίδιος την προσωπικότητά του – κι όταν τη διαμορφώνει βεβαίως τούτο γίνεται κατά ορισμένα όρια – ενώ αυτή διαμορφώνεται από τον υποκριτικό και συμβατικό τρόπο ζωής. Όλοι, για παράδειγμα, γνωρίζουν τα πάντα και έχουν ποικίλες γνώμες χωρίς να είναι δικές τους – δεν έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωσή τους. Ανεξάρτητα από το αν είναι ορθές ή όχι, μπορεί ο άνθρωπος να ασπαστεί υψηλές ιδέες, ακόμα και να θυσιαστεί γι’ αυτές, δίχως να τις έχει αφομοιώσει. Απλώς το επιβάλλει μια εξωτερική επιταγή. Το καρκίνωμα αυτό της υποκριτικής ζωής αναπτύσσεται σήμερα σ’ έναν κόσμο θριαμβικών διακηρύξεων για ελευθερίες και ανθρώπινα δικαιώματα.
Θα μπορούσε να πει κανείς πως ολόκληρο τούτο το σιωπηλό δράμα της ανθρωπότητας εκφράζεται με την πεμπτουσία του θεατρικού έργου του L. Pirandello: «Είμαι όπως με δημιουργήσατε». Οι πολλές αλήθειες, που κατά τον σύγχρονο άνθρωπο σημαίνουν πως είναι αδύνατον να βρεθεί η μία και μοναδική, αποτελούν το βασικό σύμπτωμα της υποκριτικής ζωής, η οποία με τις λεγόμενες πολλές αλήθειες κρύβει τη μία, δηλαδή τη δημιουργική πορεία του ανθρώπου. Η δημιουργική αυτή πορεία, μέσα στην ποικιλία των χαρισμάτων, έχει αναρίθμητες μορφές και εκφάνσεις, ποτέ όμως ποικιλία αληθειών που φυσικά είναι γνώρισμα της οργανωμένης υποκρισίας.
Στην προκειμένη περίπτωση η υποκρισία φαίνεται να ’ναι ο μεγάλος εχθρός που παραμορφώνει τις διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις. Όπως το δαιμόνιο κυριαρχεί στο δαιμονιζόμενο και του κλέβει τη προσωπικότητα, έτσι και η υποκριτική ζωή ευνουχίζει αμείλικτα την ελευθερία του προσώπου. Οι υποκρινόμενοι πολλές φορές ούτε καν το αντιλαμβάνονται, και άλλοι που το βλέπουν δεν θέλουν να χάσουν την ησυχία τους.
Οι ασυμβίβαστοι από την άλλη μεριά πληρώνουν ακριβά τιμήματα. Στους ασυμβίβαστους αγωνιστές μπορούν να υπολογιστούν και όσοι νιώθουν περιφρόνηση για το κοινωνικό κατάντημα. Μια τέτοια περιφρόνηση, που τελικά είναι αυτοπεριφρόνηση, οδηγεί σε μια αφύπνιση που μπορεί να γίνει δημιουργική, αρκεί να μην παγιδευτεί στην αρπάγη του δαιμονισμού. Πάντως συχνά αυτοί που περιφρονούν τον κόσμο είναι περισσότερο κοινωνικοί – τουλάχιστο τους καίει τούτη η λαχτάρα – από τους υποκρινόμενους που έχουν να παρουσιάσουν δραστηριότητα και κοινωνικά έργα.
Έτσι συχνά μπορούμε να κατανοήσουμε το πάθος της ανταρσίας εναντίον των οργανωμένων μορφών ζωής. Πρόκειται κυρίως για νέους που καταδικάζουν συλλήβδην ολόκληρη την κοινωνία, μια και αδυνατούν να δουν έργα πραγματικής αγάπης, ειρήνης και προόδου. Η ανταρσία αυτή παρέχει μια ηδονή στους επαναστάτες, και στα μάτια πολλών γίνεται άκρως ελκυστική. Ωστόσο αποτελεσματική είναι κάθε αντίδραση που θα έχει δημιουργικές ρίζες. Αλλιώτικα πολλά παρατράγουδα μπορούν να συμβούν και φυσικά μεγάλες καταστροφές.
Πάντως οποιαδήποτε διαμαρτυρία είναι επικίνδυνη για τους υποκρινόμενους· ποτέ δεν τη βλέπουν με καλό μάτι, και πολλές φορές αντιδρούν λυσσαλέα. Κι αυτό συμβαίνει γιατί αισθάνονται τον κόσμο, όπου πατούν, να γκρεμίζεται τρομαχτικά. Η δημιουργική αφύπνιση, ενώ σέβεται καταρχήν και ανέχεται την οργανωμένη κοινωνία, γκρεμίζει θεσμούς και ιδανικά, μεταμορφώνοντας τη ζωή και δίνοντας το άλας της γης.
Το παρόν άρθρο είναι από το βιβλίο του μακαριστού Νικολάου Ματσούκα «Το πρόβλημα τού Κακού», Εκδόσεις Π. Πουρναρά. Δημοσιεύτηκε με τίτλο «Η υποκρισία».
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου