Η χαμένη επιστολή τού Παύλου προς τους Κορίνθιους, η “των δακρύων” ονομαζόμενη

Όπως είναι  γνωστό ο Κανόνας δηλαδή ο κατάλογος τής Καινής Διαθήκης, τον οποίο δέχεται η Εκκλησία μας, περιλαμβάνει 27 βιβλία. Πάνω από τα μισά από αυτά (14), είναι βιβλία τού Απόστολου Παύλου και συγκεκριμένα επιστολές που έστειλε σε διάφορες Χριστιανικές κοινότητες, με σκοπό είτε να τους λύσει διάφορες απορίες για την καινούργια πίστη που ασπάστηκαν, είτε να τους επιπλήξει και ταυτόχρονα να τους νουθετήσει, για διάφορες άπρεπες συμπεριφορές που είχαν επιδείξει...

Οι 14 λοιπόν επιστολές τού Απόστολου Παύλου είναι οι παρακάτω:

• Προς Ρωμαίους
• 1^η προς Κορινθίους
• 2^η προς Κορινθίους
• Προς Γαλάτας
• Προς Εφεσίους
• Προς Φιλιππησίους
• Προς Κολασαείς
• 1^η προς Θεσσαλονικείς
• 2^η προς Θεσσαλονικείς
• 1^η προς Τιμόθεο
• 2^η προς Τιμόθεο
• Προς Τίτο
• Προς Φιλήμονα
• Προς Εβραίους

Από τον παραπάνω λοιπόν κατάλογο, των επιστολών τού Απόστολου Παύλου, βλέπουμε ξεκάθαρα, πως ο Παύλος έχει στείλει στους Κορίνθιους δύο (2) επιστολές. Όμως, εξαιτίας κάποιων υπαινιγμών και πληροφοριών που περιλαμβάνονται μέσα σ’ αυτές, πολλοί ερευνητές σήμερα, συζητούν το ενδεχόμενο, μήπως ο Παύλος απέστειλε και άλλες επιστολές σ’ αυτούς, οι οποίες δυστυχώς δεν έτυχε να διασωθούν στο πέρασμα και τη φθορά του χρόνου. Συγκεκριμένα στις δυο γνωστές κανονικές επιστολές διαβάζουμε: «Σας έγραψα στην επιστολή να μην συναναστρέφεστε με πόρνους, αλλά δεν εννοούσα γενικά τους πόρνους του κόσμου αυτού …» 1^η προς Κορινθίους 5:9.

Έχοντας λοιπόν υπόψη την συγκεκριμένη αυτή αποστροφή τού Παύλου οι ερευνητές, πιθανολογούν πως υπαινίσσεται και άλλη επιστολή του, προφανώς σταλμένη στην Κόρινθο, πριν από την σημερινή γνωστή μας ως 1^η προς Κορινθίους. Η επιστολή αυτή δεν διασώθηκε, πολλοί όμως ερευνητές θεωρούν τμήμα τής χαμένης αυτής επιστολής την περικοπή από την 2^η προς Κορινθίους 6:14 – 7:1, η οποία αναφέρεται στο θέμα τής ηθικής καθαρότητας. Θεωρούνται ακόμη, πως ανήκουν στην χαμένη αυτή επιστολή και οι εξής περικοπές από την 1^η προς Κορινθίους η 6:12 – 20 που επίσης αναφέρεται στο θέμα της ηθικής καθαρότητας και η 10:1 – 22 που αναφέρεται στην απομάκρυνση από την ειδωλολατρία, αλλά και το παράδειγμα των Ισραηλιτών που εξέπεσαν στην λατρεία του χρυσού μοσχαριού, γι’ αυτό και τιμωρήθηκαν από τον Θεό.

Αλλά και στη σημερινή διασωθείσα 2^η προς Κορινθίους υπάρχει η παρακάτω πληροφορία: «Σας έγραψα από μεγάλη θλίψη και στεναχώρια τής καρδιάς, με πολλά δάκρυα, όχι για να λυπηθείτε, αλλά για να γνωρίσετε την υπερβολική αγάπη που έχω για σας» 2:4. Και σε άλλο σημείο: «Διότι αν και σας λύπησα με την επιστολή μου, δεν μετανιώνω – αν και είχα μετανιώσει – γιατί βλέπω πως η επιστολή εκείνη, έστω και προσωρινά σας λύπησε. Τώρα χαίρομαι, όχι γιατί λυπηθήκατε, αλλά γιατί η λύπη σας κατέληξε σε μετάνοια» 7:8 – 9. Τέτοια είδους όμως επιστολή γραμμένη «με πολλά δάκρυα», η οποία έγινε αιτία να λυπηθούν οι Κορίνθιοι, δεν είναι δυνατόν να είναι η 1^η προς Κορινθίους. Ο Παύλος υπαινίσσεται προφανώς άλλη επιστολή του, την οποία απέστειλε μεταξύ 1^ης και 2^ης. Την επιστολή αυτή, την ενδιάμεση, υπαινίσσονται επίσης και οι περικοπές από την 2^η προς Κορινθίους 2:9 «Για τον σκοπό αυτό και σας έγραψα, για να σας δοκιμάσω και να δω αν υπακούετε σε όλα» και 7:12 «Επομένως, αν και σας έγραψα, δεν το έκανα για εκείνον που αδίκησε, ούτε για εκείνον που αδικήθηκε, αλλά για να γίνει φανερός σε σας …».

Πάντως το πρόβλημα τής επιστολής αυτής «των δακρύων», είναι συνδεδεμένο με το πρόβλημα ενός σύντομου και εκτός προγράμματος ταξιδιού που πραγματοποίησε ο Παύλος από την Έφεσο στην Κόρινθο μεταξύ της συγγραφής των επιστολών 1^ης και 2^ης. Από πού όμως βγαίνει το συμπέρασμα πως όντως ο Παύλος έκανε το ταξίδι αυτό; Για μία ακόμη φορά τα γραπτά θα μας βοηθήσουν. Γιατί γνωρίζουμε – από την διήγηση τού βιβλίου τής Καινής Διαθήκης Πράξεις των Αποστόλων – πως, όταν ο Παύλος έγραφε τις δύο επιστολές προς τους Κορινθίους, είχε επισκεφτεί την πόλη τους μόνο μία φορά, όπως και άλλες πόλεις της Ελλάδας κατά την δεύτερη περιοδεία του, Πράξεις 18: 1 – 18. Όμως η 2^η προς Κορινθίους κάνει λόγο για επικείμενη τρίτη μετάβαση τού Παύλου στην Κόρινθο: «Να, για τρίτη φορά είμαι έτοιμος να έλθω σε σας και δεν θα σας επιβαρύνω» 12:14, επίσης «Για τρίτη φορά έρχομαι σε σας» 13:1, και «Αποφάσισα να μην σας κάνω και άλλη δυσάρεστη επίσκεψη» 2:1.

Από όλα λοιπόν τα παραπάνω εκτεθέντα προϋποτίθεται, πως έλαβε χώρα μια δυσάρεστη επίσκεψη τού Παύλου στην Κόρινθο, η οποία βεβαίως δεν είναι η πρώτη που περιγράφεται στις Πράξεις 18: 1 – 18, αλλά κάποια άλλη, πριν να γράψει την 2^η επιστολή προς τους Κορινθίους, με αποτέλεσμα η επικείμενη επίσκεψή του στην Κόρινθο να χαρακτηρίζεται από τον ίδιο ως τρίτη.

Φαίνεται λοιπόν πως μετά τη συγγραφή τής 1^ης προς Κορινθίους τα πράγματα εξελίχτηκαν ως εξής: Ήδη πριν από την Πεντηκοστή τού έτους 55 μ.Χ., κατά την οποία ο Παύλος σκόπευε να εγκαταλείψει την πόλη τής Εφέσου και να κατευθυνθεί προς την Μακεδονία, μετέβη εσπευσμένα στην Κόρινθο – πιθανότατα μέσω θαλάσσης – για να λύσει επιτόπου τα προβλήματα τής τοπικής εκκλησίας που είχαν προκύψει και για να προλάβει περαιτέρω δυσάρεστες εξελίξεις. Κατά την επίσκεψη του αυτή συνέβη να λυπηθεί πάρα πολύ ο Απόστολος Παύλος. Τον κατηγόρησαν ίσως, πως θέλει λόγω της αυθεντίας του να κυριαρχήσει πάνω στην πίστη των χριστιανών, κάτι που προκύπτει από τα όσα υποστηρίζει στη 2^η προς Κορινθίους 1: 24 όταν γράφει «Όχι γιατί θέλουμε να σας εξουσιάζομε σε ζητήματα της πίστης σας, αλλά είμαστε συνεργάτες της χαράς σας …». Όμως ο Απόστολος ορθώς τους υπενθυμίζει πως αυτός και οι συνεργάτες του ποτέ δεν έκαναν χρήση αυτής της «εξουσίας», που είχαν οι απόστολοι.

Ποιος τελικά είναι αυτός που αδίκησε τον Παύλο και τι είδους προσβολή διέπραξε σε βάρος του, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε. Πιθανόν ο «αδικήσας» να ήταν ένας από αυτούς, τους οποίους ο Παύλος χαρακτηρίζει ειρωνικά «υπερλίαν αποστόλους». Επανερχόμενος λοιπόν στην Έφεσο έγραψε την επιστολή «των δακρύων», και η οποία όπως είδαμε και πιο πάνω είχε αγαθά αποτελέσματα. Τις πληροφορίες αυτές – ο Παύλος βρισκόταν πλέον στην Μακεδονία – μετέφερε ο Τίτος, που πιθανόν να υπήρξε και ο κομιστής τής επιστολής «των δακρύων». Από εκεί ο Παύλος γράφει την 2^η προς Κορινθίους, η οποία τουλάχιστον στα κεφάλαια 1 – 9 έχει ύφος διαλλακτικό.

Γεννιέται όμως τώρα το ερώτημα: Χάθηκε εξ ολοκλήρου η επιστολή «των δακρύων»; Πολλοί ερευνητές πιστεύουν πως μέρος αυτής της επιστολής αποτελούν τα κεφάλαια 10 – 13 της 2^ης προς Κορινθίους, στα οποία ο Παύλος περιγράφει τις θλίψεις, τις κακοπάθειες αλλά και τις πολλές αποκαλύψεις που του παραχώρησε ο Κύριος. Τα συγκεκριμένα κεφάλαια από άποψη ύφους και τόνου διαφέρουν κατά πολύ από τα κεφάλαια 1 – 9 της ιδίας επιστολής. Διότι είναι καταφανέστατο πως το ύφος τού Παύλου από τον στίχο 10: 1 και εφεξής αλλάζει κατά τρόπο χαρακτηριστικό. Να υποθέσει κανείς πως επήλθε κάποια αλλαγή στην ψυχική διάθεση τού Παύλου; Ή πως ο απόστολος στο μεταξύ έλαβε νέες δυσάρεστες ειδήσεις; Ή μήπως όσα γράφονταν μέχρι το κεφάλαιο 9, γράφονταν από τον γραφέα του καθ’ υπαγόρευση τού Παύλου και από το 10: 1 και μετά παίρνει ο ίδιος ο Παύλος την πέννα στα χέρια του και γράφει πλέον αυθόρμητα και κάτω από συγκινησιακή φόρτιση; Όλες αυτές οι υποθέσεις ως και άλλες σχετικές, αν μη τι άλλο, συνηγορούν πως υπάρχει πρόβλημα ως προς την σχέση και την συνέχεια των κεφαλαίων 1 – 9 και 10: 13. Η άποψη πως τα κεφάλαια 10 – 13, εκτός από ορισμένους στίχους τού κεφαλαίου 13, αποτελούν πιθανώς τμήμα τής επιστολής «των δακρύων» δίνει απάντηση σε πολλά ερωτήματα, αν και μετά βεβαιότητος δεν μπορεί να κανείς να αποδεχτεί την εν λόγω άποψη. Το να την απορρίψει όμως «ελαφρά τη καρδία», σημαίνει παραγνώριση του υπάρχοντος προβλήματος αλλαγής του ύφους από τον στίχο 10: 1 και εφεξής.

Αλλά και κατά τους αρχαιότερους χριστιανικούς χρόνους πιστεύονταν, πως ο Παύλος εκτός από την 1^η και 2^η προς Κορινθίους είχε στείλει και άλλη επιστολή προς αυτούς. Αυτό συμπεραίνεται εκτός των άλλων και από την ύπαρξη απόκρυφης επιστολής 3^ης προς Κορινθίους. Αυτή σώζεται σε δύο λατινικά χειρόγραφα τής Καινής Διαθήκης και οκτώ αρμενικά, μεταξύ τής 2^ης προς Κορινθίους και της προς Γαλάτες ή στο τέλος των επιστολών του. Στον Συριακό κανόνα τής Καινής Διαθήκης κατά τον 3^ο αιώνα και πριν από την Πεσιτώ [1], αριθμείται και 3^η προς Κορινθίους, καθώς επίσης και στο κανόνα τής Καινής Διαθήκης τής Αρμενικής εκκλησίας από τον 3^ο μέχρι τον 7^ο αιώνα. Μάλιστα αξίζει να σημειωθεί πως την επιστολή αυτή την έχει υπομνηματίσει ο Εφραίμ ο Σύρος [2]. Στις αρχές τού 20^ου αιώνα ο Harnack (Χάρνακ) [3] προέβη σε επαναμετάφραση στην Ελληνική γλώσσα τής συγκεκριμένης επιστολής (Kleine Texte 12, Bonn 1905).

Η εν λόγω απόκρυφη επιστολή διασώζεται και στις κοπτικές [4]  Πράξεις Παύλου, βιβλίο απόκρυφο τού τέλους τού 2^ου αιώνα. Σύμφωνα με την διήγηση τής απόκρυφης αυτής επιστολής ευρισκόμενος ο Παύλος στην πόλη των Φιλίππων έλαβε επιστολή από τους Κορινθίους, στην οποία γίνονταν λόγος για δύο απατεώνες, τον Σίμωνα και τον Κλεόβιο, οι οποίοι αρνούνταν την χρησιμότητα των προφητών, την παντοδυναμία τού Θεού, την ανάσταση των νεκρών, την δημιουργία τού ανθρώπου από τον Θεό, την σάρκωση τού Χριστού από την Παναγία και την δημιουργία τού κόσμου από τον Θεό. Απαντώντας ο Παύλος τονίζει, πως ο Χριστός σαρκώθηκε από την Παναγία, πως είναι Σωτήρας όλων των ανθρώπων και πως η σωτηρία επεκτείνεται και στα σώματα που θα αναστηθούν. Το ελληνικό κείμενο τής απόκρυφης αυτής επιστολής τού Παύλου, αλλά και αυτής των Κορινθίων προς αυτόν βρέθηκε το 1959.

Αν και πρόκειται για απόκρυφα κείμενα, το περιεχόμενο των οποίων βεβαίως είναι αμφιβόλου γνησιότητας όσον αφορά την αλήθεια, μπορεί όμως έμμεσα να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα, πως σε ορισμένους χριστιανικούς κύκλους πιστεύονταν, ότι υπήρχε μια ευρύτερη αλληλογραφία μεταξύ τού Παύλου και των Κορινθίων. Όσο και αν η 3^η προς Κορινθίους απόκρυφη αυτή επιστολή, δεν έχει καμιά σχέση με αυτή «των δακρύων», μαρτυρεί όμως την προσπάθεια πολλών πιστών, για την συμπλήρωση τής αλληλογραφίας μεταξύ τού Παύλου και των Κορινθίων.

Σημειώσεις

[1] Πεσιτώ: Αρχαία Συριακή Μετάφραση τής Καινής Διαθήκης τού 5^ου αιώνα

[2] Εφραίμ ο Σύρος: Ο αποκαλούμενος και «Όσιος» 305 – 373 μ.Χ. ήταν από τους πρώτους εκκλησιαστικούς συγγραφείς και θεωρείται ο σημαντικότερος Σύρος θεολόγος

[3] Harnack (Χάρνακ): Ο Άντολφ φον Χάρνακ (1851 – 1930) ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Γερμανούς Εκκλησιαστικούς ιστορικούς τού Προτεσταντισμού

[4] Κοπτική Εκκλησία: Η μονοφυσιτική Εκκλησία τής Αιγύπτου. Ονομάστηκε έτσι από την λέξη κιπτ που σημαίνει Αιγύπτιος.      

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Ιωάννου Δ. Καραβιδόπουλου, Εισαγωγή εις την Καινή Διαθήκη, Θεσσαλονίκη 1976 

2. Η Καινή Διαθήκη, Έκδοση τής Αποστολικής Διακονίας τής Εκκλησίας τής Ελλάδος, Έκδοση Δ΄1977

3. Ελληνική Wikipedia, για πληροφορίες για τους διάφορους συγγραφείς που αναφέρονται στο άρθρο

 

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.