Η ΑΓΙΑ ΛΑΒΙΔΑ: ΠΟΤΕ ΜΠΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΑΣ; ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ; ΜΕ ΠΟΙΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΑ ΚΟΙΝΩΝΟΥΣΑΝ ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ; ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ ΜΑΣ!

 

Του Γεωργίου Διαμαντίδη

 

«Πηδάλιο» σελίδα 311: Για ποιο λόγο επινοήθηκε η Αγία Λαβίδα

 

Αγαπητοί αναγνώστες, σήμερα στο άρθρο μας, θα ασχοληθούμε με την Αγία Λαβίδα (με την οποία μεταλαμβάνουμε). Αυτές τις ημέρες ακούστηκαν πάρα πολλά γύρω από την Αγία Λαβίδα. Θα παρουσιάσουμε ντοκουμέντα για το πώς επικράτησε η Αγία Λαβίδα μέσα στην Εκκλησία μας, από τον 9ο αιώνα (ή δέκατο σύμφωνα με άλλους).

Δύο πράγματα είναι εκείνα που ορίζουν στην Ορθοδοξία μας την ευσέβεια. Το ένα είναι το ορθό δόγμα, η ορθή πίστη. Και το άλλο το ορθό ήθος...

Δόγμα και ήθος οι δύο όψεις του αυτού νομίσματος, που συνθέτουν την Ορθόδοξο ευσέβεια. Φυσικά προηγείται το δόγμα και έπεται το ήθος. Διότι αν δεν πιστεύουμε σωστά, πώς θα ζήσουμε την Χριστιανική ζωή σωστά; Η πίστη μας δεν είναι κάποιες θεωρητικές αλήθειες, χωρίς προέκταση στην καθημερινή μας ζωή.

Σήμερα, η ιερά Παράδοσή μας υποτιμάται από κάποιους, είτε από άγνοια είτε από γνώση. Ο σκοπός μας είναι να βαδίζουμε σύμφωνα με τις διδασκαλίες της Ορθοδόξου πίστεως μας, σε όποια εποχή κι αν ζούμε. Διότι υπάρχει ο κίνδυνος αν δεν προσέξουμε σε θέματα πίστεως, να πέσουμε και σε αίρεση ακόμα. Η οποία αίρεση οδηγεί στην απώλεια (2 Πέτρου 2:1). Γι αυτό θέλει προσοχή τι λέμε και τι κάνουμε. 

Να δούμε τώρα τι λένε οι Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας. Με ποιο τρόπο αρχικά  κοινωνούσαν παλιότερα οι Χριστιανοί. Και πώς επικράτησε αργότερα η Αγία Λαβίδα μέσα στην Εκκλησία.

Γράφουν οι Άγιοι Πατέρες της ΣΤ΄(έκτης) ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ στον Κανόνα PΑ΄(101):

 

«Σώμα Χριστού, και ναόν, τον κατ’ εικόνα Θεού κτισθέντα άνθρωπον, ο Θείος Απόστολος μεγαλοφώνως αποκαλεί. Πάσης ουν αισθητής κτίσεως υπερκείμενος ο τω σωτηρίω πάθει του ουρανίου τυχών αξιώματος, εσθίων και πίνων Χριστόν προς ζωήν διά παντός μεθαρμόζεται την αΐδιον και ψυχήν και σώμα τη μεθέξει της θείας αγιαζόμενος χάριτος. Ώστε, ει τις του αχράντου σώματος μετασχείν εν τω της συνάξεως βουληθείη καιρώ, και εν προς αυτό τη μετουσία γενέσθαι, τας χείρας σχηματίζων εις τύπον Σταυρού, ούτω προσίτω, και δεχέσθω την κοινωνίαν της χάριτος. Τους γαρ εκ χρυσού, ή άλλης ύλης, αντί χειρός, τινά δοχεία κατασκευάζοντας προς την του θείου δώρου υποδοχήν, και δι’ αυτών της αχράντου Κοινωνίας αξιουμένους ουδαμώς προσιέμεθα, ως προτιμώντας της του Θεού εικόνος την άψυχον ύλην και υποχείριον. Ει δε τις αλώ της αχράντου Κοινωνίας μεταδιδούς τοις τοιαύτα δοχεία προσφέρουσιν, αφοριζέσθω, και αυτός και ο ταύτα επιφερόμενος».

 

Ερμηνεύοντας τον παραπάνω ιερό κανόνα στο «Πηδάλιο» του σελ. 311, ο Άγιος Νικόδημος γράφει:

 

«Εκείνο τον καιρό επικρατούσε η συνήθεια να κοινωνούν οι λαϊκοί, καθώς και οι Ιερείς, λαμβάνοντες στα χέρια τον Άγιον Άρτον (Το Σώμα Του Χριστού), με τον ίδιο τρόπο που παίρνουν τώρα το αντίδωρο. Επειδή δε, μερικοί τάχα από ευλάβεια και τιμήν περισσότερο (που έδειχναν) προς τα θεία δώρα, κατασκεύαζαν χρυσά αγγεία  ή από άλλη πολύτιμη ύλη και μέσα σε εκείνα δέχονταν το Άχραντο Σώμα Του Κυρίου. Τοιουτοτρόπως μεταλάμβαναν. 

Γι’ αυτό ο παρών Κανών δεν το αποδέχεται αυτό, έστω και αν γίνονταν από ευλάβεια· διότι ο άνθρωπος επειδή είναι κατ’ εικόνα Θεού πλασμένος, και  επειδή τρώει και πίνει Το Σώμα Και Το Αίμα Του Χριστού αγιάζεται από αυτά· και επειδή το σώμα μας είναι ναός Του Χριστού, κατά τον Απόστολο, υπερβαίνει όλα τα αισθητά και άψυχα κτίσματα· και επιπλέον τα χέρια του είναι τιμιότερα από κάθε αγγείο. Οπότε όποιος ήθελε να μεταλάβει Το Σώμα Του Κυρίου, ας σχηματίζει σε σχήμα Σταυρού τα δύο του χέρια [1]  και ας υποδέχεται αυτό με αυτόν τον τρόπο.

Όποιος λαϊκός ήθελε να υποδεχθεί αυτό (Το Σώμα Του Κυρίου) σε αγγείο και όποιος Ιερέας ήθελε να κάνει το ίδιο, δηλαδή να μεταδώσει αυτό (Το Σώμα Του Κυρίου σε αγγείο), ας  αφορίζονται, επειδή προτιμούν το άψυχο αγγείο περισσότερο από τον κατ’ εικόνα Θεού πλασθέντα άνθρωπο» (σ.σ.: το παραπάνω χωρίο έχει αποδοθεί στα νεοελληνικά) [ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ, ΑΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΙΕΡΟΙ ΚΑΙ ΘΕΙΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ, ΑΓΑΠΙΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΚΑΙ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ. ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ "ΑΣΤΗΡ" ΑΛ. & Ε. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΛΥΚΟΥΡΓΟΥ 10 - ΑΘΗΝΑΙ 1990]

 

Σχόλιο δικό μου: Με λίγα λόγια εδώ, οι Πατέρες της Εκκλησίας μας, απαγόρευαν σε μερικούς Χριστιανούς να κατασκευάζουν αγγεία χρυσά (ειδικά σκεύη) ή από άλλη πολύτιμη ύλη, διότι μέσα σε αυτά έβαζαν Το Σώμα Του Κυρίου, και δήθεν το έκαναν αυτό από ευλάβεια. 

Το κυριότερο στο θέμα αυτό ήταν σύμφωνα με τους Άγιους μας, ότι έπρεπε οι Χριστιανοί να σχηματίζουν με τα δύο τους χέρια το σχήμα του Σταυρού και ας υποδέχονταν έτσι Το Σώμα Του Χριστού. Το ίδιο έπρεπε να κάνει και ο κάθε Ιερέας, δηλαδή να μεταδώσει στο Χριστιανό Το Σώμα Του Χριστού στα χέρια και ΟΧΙ μέσα σε αγγεία!

Διότι αν ο Χριστιανός μεταλάβαινε μέσα από το αγγείο ή ο Ιερέας το έδινε σε αυτό, έπρεπε να αφοριστούν.

Η έκτη Οικουμενική Σύνοδος, έγινε το 680 μ. Χ. Βλέπουμε λοιπόν πως σ’ αυτή την χρονολογία η Λαβίδα δεν υπήρχε.

Στην παραπάνω ερμηνεία του Αγίου Νικοδήμου που εκθέσαμε, υπάρχει στην έκφραση «δύο του χέρια»  μια παραπομπή από αυτόν με τον αριθμό [1], η οποία μας λέει πολύ ενδιαφέροντα πράγματα και συγκεκριμένα ποια είναι η πραγματική αιτία που μπήκε η αγία Λαβίδα στην Εκκλησία μας.

 

Αρχικά γίνεται αναφορά στον άγιο Κύριλλο Ιεροσολύμων 313 – 387 (κατά άλλους 386) μ. Χ., ο οποίος στη “Μυσταγωγική του Κατήχηση”, κεφάλαιο 5, μας διδάσκει λέγοντας· “Όταν πλησιάζεις στα μυστήρια, μην απλώνεις τις παλάμες των χεριών σου, μην ανοίγεις τα δάκτυλα σου, αλλά βάζοντας, το αριστερό χέρι κάτω, το δεξί επάνω, σαν να υποδέχεσαι τον βασιλιά. Και βαθούλωσε τη παλάμη σου. Έτσι δέξου Το Σώμα Του Χριστού, επιλέγοντας το αμήν… με αυτόν τον τρόπο μεταλάμβανε, πρόσεχε να μη πέσει κανένας μαργαρίτης από το (Σώμα Του Χριστού).”

Συνεχίζοντας ο Άγιος Νικόδημος αναφέρει· “Σημείωσε, ότι από αυτόν τον Κανόνα ελέγχονται εκείνοι που λένε, ότι ο θείος Χρυσόστομος επινόησε την λαβίδα· η συνήθεια αυτή, το να λαμβάνουν οι Χριστιανοί στα χέρια τον Άγιον Άρτον κράτησε μετά από τον Χρυσόστομο, το λιγότερο τετρακόσια χρόνια (…)”

(Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος έζησε στα χρόνια 347-407, αν προσθέσουμε 407 + 400 = 847. Άρα, η αγία Λαβίδα μπήκε στην Εκκλησία μας τον 9ο αιώνα περίπου).

Και πιο κάτω γράφει ο Άγιος·

“Η αιτία που επινοήθηκε η λαβίδα ήταν, γιατί μερικοί υποκρινόμενοι πως είναι Χριστιανοί ή  αιρετικοί ή δεισιδαίμονες άνθρωποι, λαμβάνοντας στα χέρια τον Άγιον Άρτον ή το έρριπταν ή το έκρυπταν ή σε μαγείες και σε άλλες πονηριές τον μεταχειριζόντουσαν. 

Επομένως, (με αυτό τον τρόπο) της επινοήσεως της λαβίδας, έδιναν την αγία Κοινωνία στο στόμα. Χρησιμοποιήθηκε κάθε μέσο, αιτία και πρόφαση, έτσι ώστε να καταφρονηθεί το Μυστήριο. Δες και τον Ευστράτιο στον λόγο του, που μιλάει, περί χρήσεως του μυστηρίου 301. 302. 303”.

(Μας έκανε μεγάλη εντύπωση εδώ, για την πρώτη δικαιολογία  της αλλαγής μεταδόσεως της Θείας Κοινωνίας σε “Λαβίδα”… Μιλάει ο συγγραφέας,  του Ιερού Πηδαλίου,  για “καταφρόνηση του Μυστηρίου”.  Να τι είπε: Τό αίτιον δέ οπού επενοήθη η λαβίδα ήτο, διά τί μερικοί, ή υποκρινόμενοι πως είναι Χριστιανοί, ή  αιρετικοί, ή δεισιδαίμονες άνθρωποι, λαμβάνοντες εις χείρας τόν άγιον άρτον, ή τον έρριπτον, ή τόν έκρυπταν, ή εις μαγείας καί πονηρίας άλλας τόν εμεταχειρίζοντο. Όθεν διά της επινοήσεως τη λαβίδος, διδομένης της αγίας Κοινωνίας εις τό στόμα, εσηκώθη από τό μέσον κάθε αιτία καί πρόφασις της του μυστηρίου τοιαύτης καταφρόνησεως·).

 

Συνεχίζοντας λίγο πιο κάτω στο παράρτημά του ο Άγιος Νικόδημος αναφέρει·

“Αυτοί και άλλη αιτία στοχάστηκαν μάλλον αρμοδίως, το να μεταδίδουν (την Θεία Κοινωνία με την λαβίδα) με ευκολία, ότι τον παλαιό καιρό σχεδόν κάθε Εκκλησία είχε και τον Διάκονό της. Όπως κατά την Αποστολική παράδοση, ο Ιερέας έδιδε τον Θείον Σώμα, ο Διάκονος στεκόταν κοντά με το άγιον ποτήριον και έδινε Το Θείον Αίμα. Αλλά επειδή αργότερα έλειπαν (δεν υπήρχαν) οι Διάκονοι στις περισσότερες Εκκλησίες, καθώς και με την πείρα βλέπουμε, όπου λείπουν (οι Διάκονοι) και μάλιστα στα χωριά και τις πτωχικές Εκκλησίες, υπήρχε δυσκολία στον Ιερέα να μεταδώσει χωριστά στον καθένα (Το Θείον Σώμα Του Κυρίου).

Οικονομικότατα, (το κατ’ οικονομίαν) επινοήθηκε η λαβίδα (στην Εκκλησία μας), για να μεταδίδει ποιο εύκολα (μέσω της λαβίδας ο Ιερέας) Το Σώμα και Το Αίμα του Χριστού και στα νήπια”.  

 

Σχόλιο δικό μου: Πρώτον, με λίγα λόγια, η πραγματική αιτία που μπήκε η Λαβίδα στην Εκκλησία μας, σύμφωνα με τα γραφόμενα του Ιερού Πηδαλίου, είναι: Σε κάποια χρόνια, δεν υπήρχαν οι Διάκονοι στις περισσότερες Εκκλησίες, όπως παλιότερα που βοηθούσαν τον Ιερέα.

Ήταν πολύ δύσκολα, μόνος του ο Ιερέας να μεταδίδει ξεχωριστά στο καθένα Το Σώμα του Χριστού. Και δεύτερον: Είναι ποιο πρακτική (ιερή λύση) η Λαβίδα, για να κοινωνούν και τα νήπια! 

Αγαπητοί μου αναγνώστες, σήμερα σε πολλές Μητροπόλεις της Ελλάδος μας, υπάρχει έλλειψη Ιερέων. Λειτουργούν πολλοί ηλικιωμένοι Ιερείς για να εξυπηρετήσουν τα κενά που υπάρχουν.

Φανταστείτε, να λειτουργεί ένας ηλικιωμένος Ιερέας, σε μια Ενορία των 700 – 1000 ατόμων και να κοινωνήσουν σε μια μεγάλη εορτή οι 300! Πόσο δύσκολο θα ήταν στον Ιερέα, αν εφαρμόζονταν ο Κανόνας ο Παλιός;

Έπρεπε να δώσει πρώτα στα χέρια των πιστών τον Καθαγιασμένο Άρτο, Το Σώμα Του Χριστού στο καθένα ξεχωριστά. Και μετά το Αίμα του Χριστού. Ακόμα και σε ένα νέο Κληρικό θα ήταν δύσκολο...

Νομίζουμε, η "Οικονομία" αυτή που έγινε στο θέμα της αγίας Λαβίδας, έχουμε μεν την απόκλιση του παλιού Κανόνα, αλλά δεν φεύγομε από τον σκοπό του. Επί της ουσίας, δεν γίνεται παρέκκλιση από το πνεύμα του Κανόνος, αλλά από το γράμμα αυτού.

Ερώτηση: Πόσους Άγιους έχουμε μετά από τον 9ο αιώνα, μέχρι και σήμερα;

Είναι παρά πολλοί!

Γιατί το λέμε αυτό; Διότι υπήρχαν άγιοι (μέχρι και σήμερα, ο Άγιος Πορφύριος και ο Άγιος Ιάκωβος Τσαλίκης κ.α.) που κοινωνούσαν με την Αγία Λαβίδα τους πιστούς!

Μήπως “αμάρτησαν”; ΟΧΙ!  Έκαναν υπακοή στην Εκκλησία Του Χριστού!

Κλείνοντας το άρθρο μας, θα παρουσιάσουμε τα γραφόμενα ενός ευσεβούς Ιερέως, του πατρός Στεφάνου Κ. Αναγνωστόπουλου:

"Η Αγία Λαβίδα, εικονίζει το χέρι του Σεραφείμ από την τάξι των Αγγέλων, που κράτησε ένα πυρωμένο κάρβουνο και το ακούμπησε στα χείλη του Προφήτη Ησαΐα και είπε: "ήψατο τούτο των χειλέων σου καί αφελεί τάς άνομίας σου καί τάς αμαρτίας σου περικαθαριεί" ('Ησ. 6, 7). Την λέμε "Λαβίδα", διότι την παλαιά εποχή εχρησιμοποιείτο ακριβώς λαβίδα - τσιμπίδα. Ελαμβάνετο με αυτήν ένας Μαργαρίτης, δηλαδή ένα κομμάτι από το Σώμα του Κυρίου, και περνούσαν οι χριστιανοί με το δεξί χέρι επάνω στο αριστερό τους, έβαζαν οι ιερείς το Σώμα του Κυρίου μέσα στην παλάμη τους και έτσι Το έπαιρναν, όπως γίνεται στη Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου.

Η χρησιμοποίησις της Λαβίδας επεκράτησε αργότερα για την τάξι, για να μην έρχεται το “πύρ” της Θεότητος σε άμεση επαφή με τα χέρια, που τόσο εύκολα μολύνονται και λερώνονται". (ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ  Κ. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ.  ΠΕΙΡΑΙΑΣ 2003, σελ. 33-34).

 

Βλέπουμε εδώ ο Ιερέας να ομιλεί (από τον Προφήτη Ησαΐα) ότι:

Η αγία Λαβίδα, εικονίζει το χέρι του Σεραφείμ από την τάξη των Αγγέλων. Που κράτησε ένα πυρωμένο κάρβουνο και το ακούμπησε στα χείλη του Προφήτη Ησαΐα και είπε: "Αυτό άγγιξε τα χείλη σου κι η ανομία σου εξαλείφθηκε· η αμαρτία σου έχει συγχωρηθεί" (Σε μετάφραση).

Τα άλλα που λέει ο Ιερέας, είναι κατανοητά για τον θέλοντα.

(Έχουμε γράψει κι άλλο άρθρο, σχετικά για την Θεία Ευχαριστία.

Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να το διαβάσουν εδώ: Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ!

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.