ΤΙ ΗΤΑΝ ΤΟ ΑΣΤΡΟ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ; ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ

Τόνοι μελανιού έχουν χυθεί εδώ και χιλιάδες χρόνια, για ένα θαυμαστό γεγονός που συνέβη την περίοδο της Γέννησης του Χριστού. Και αναφερόμαστε στο άστρο των Χριστουγέννων που οδήγησε τους Μάγους στο μέρος  που βρίσκονταν ο νεογέννητος Χριστός για να τον προσκυνήσουν ως το νέο βασιλιά και να του δώσουν τα δώρα τους. Η ερμηνεία όλα αυτά τα χρόνια το τι πραγματικά ήταν το άστρο ποικίλει από το φυσικό ως το υπερφυσικό ή ακόμα και την σύνθεση φυσικού και υπερφυσικού, ιδιαίτερα από τον 17^ο αιώνα και μετά. Πολλοί λοιπόν ερευνητές είπαν πως το άστρο ήταν ένας «καινοφανής αστέρας», ο γνωστός στην επιστήμη της Αστρονομίας ως nova (νόβα), λόγω της ασυνήθιστης λαμπρότητάς του με αποτέλεσμα να διακρίνεται και την ημέρα. Άλλοι είπαν πως ήταν ο κομήτης του Haley (Χάλεϊ) ή βροχή διαττόντων αστέρων ή κάποιος πλανήτης όπως ο Κρόνος. Βέβαια η πιο αποδεκτή θεωρία μέχρι στιγμής είναι αυτή που διατύπωσε ο Γερμανός Kepler (Κέπλερ) το 1604, η λεγόμενη «σύνοδος των πλανητών» , υποστηρίζοντας πως τρεις πλανήτες ο Άρης, ο Δίας και ο Κρόνος τρόπον τινά ευθυγραμμίστηκαν με αποτέλεσμα να φαίνεται ένα λαμπρό άστρο, αφού «έπαιρνε» το φως των τριών πλανητών. Επειδή όμως η φυσική εξήγηση χωλαίνει, αφού το άστρο είχε παράξενη και αυτόνομη πορεία και κινούνταν στα κατώτερα σημεία της ατμόσφαιρας, κάποιοι προσπάθησαν να αναμίξουν το φυσικό με το υπερφυσικό. Όπως λόγου χάρη, ο προαναφερθείς Κέπλερ, ο οποίος δέχτηκε μεν πως το άστρο ήταν «καινούργιο» αλλά είχε όμως υπερφυσική δύναμη για να κινείται μ’ αυτό τον τρόπο...
 

      Όμως πως δέχτηκαν τον αστέρα οι αρχαιότεροι Εκκλησιαστικοί συγγραφείς και Πατέρες της Εκκλησίας; Την αρχαία Εκκλησία λοιπόν, δεν απασχόλησε το ζήτημα να λύσει το πρόβλημα επιστημονικά ή επιστημονικοθρησκευτικά, όπως συνέβη τους νεότερους χρόνους, αλλά θεωρήθηκε εξ’ αρχής ως κάτι το νέο, ως κάτι το ασυνήθιστο, το οποίο παρουσιάστηκε για ένα ορισμένο και ύψιστο σκοπό. Πριν τα δούμε όλα αυτά, καλό είναι νομίζουμε να αναφέρουμε τι λέει ακριβώς το Ευαγγέλιο για το άστρο των Χριστουγέννων. Για τους μη έχοντες ιδιαίτερη σχέση με τις Γραφές, τους ενημερώνουμε, πως από τους τέσσερις Ευαγγελιστές μόνο ο Ματθαίος και ο Λουκάς ασχολούνται με τα γεγονότα της Γέννησης του Χριστού. Ο Μάρκος και ο Ιωάννης δεν αναφέρουν απολύτως τίποτε. Όσο δε για το άστρο των Χριστουγέννων και την προσκύνηση των Μάγων μόνο ο Ματθαίος αναφέρεται σ’ αυτά. Γράφει λοιπόν ο Ματθαίος στο Ευαγγέλιό του, κεφάλαιο 2, στίχοι 1 – 12:

«Όταν ο Ιησούς γεννήθηκε στην Βηθλεέμ της Ιουδαίας κατά τις ημέρες του Ηρώδη του βασιλέα, έφθασαν μάγοι από την Ανατολή στα Ιεροσόλυμα και ρωτούσαν, “Που είναι εκείνος που γεννήθηκε, ο βασιλεύς των Ιουδαίων; Διότι είδαμε το άστρο του να ανατέλλει και ήλθαμε να τον προσκυνήσουμε”. Όταν άκουσε αυτά ο βασιλεύς Ηρώδης, ταράχθηκε και μαζί του όλη η πόλις των Ιεροσολύμων, και αφού συγκέντρωσε όλους τους αρχιερείς και τους γραμματείς του λαού, ζητούσε να πληροφορηθεί από αυτούς που θα γεννηθεί ο Χριστός. Εκείνοι δε του είπαν, “Στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας διότι είναι γραμμένο δια του προφήτου, ‘Και συ Βηθλεέμ, γη του Ιούδα, δεν είσαι με κανένα τρόπο η μικρότερη μεταξύ των ηγεμόνων του Ιούδα, διότι από σένα θα προέλθει ένας αρχηγός, ο οποίος θα κυβερνήσει τον λαό μου, τον Ισραήλ’ ”. Τότε ο Ηρώδης κάλεσε κρυφά τους μάγους και εξακρίβωσε από αυτούς τον χρόνο που φάνηκε το άστρο. Κατόπιν τους έστειλε στη Βηθλεέμ και τους είπε, “Πηγαίνετε και εξετάστε ακριβώς για το παιδί. Και όταν το βρείτε, ειδοποιήστε με, για να έλθω και εγώ να το προσκυνήσω”. Αυτοί, αφού άκουσαν τον βασιλιά, έφυγαν. Και να, το άστρο, το οποίο είχαν δει να ανατέλλει, οδηγούσε αυτούς, μέχρις ότου ήλθε και στάθηκε πάνω στο μέρος, όπου βρίσκονταν το παιδί. Μόλις είδαν το άστρο, αισθάνθηκαν μεγάλη χαρά. Και όταν μπήκαν στο σπίτι, είδαν το παιδί μαζί με τη Μαρία την μητέρα του και έπεσαν στη γη και το προσκύνησαν. Κατόπιν άνοιξαν τους θησαυρούς τους και του προσέφεραν για δώρα χρυσό και λιβάνι και σμύρνα. Και επειδή καθοδηγήθηκαν με όνειρο από τον Θεό να μην επιστρέψουν στον Ηρώδη, αναχώρησαν στην πατρίδα τους από άλλο δρόμο».                       

      Έχοντας λοιπόν υπόψη, τα όσα γράφονται στην Ευαγγελική διήγηση, οι Πατέρες και Εκκλησιαστικοί συγγραφείς, κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως το άστρο των Χριστουγέννων ήταν ένα έκτακτο, ένα μοναδικό γεγονός που είχε σκοπό να δηλώσει την μία και μοναδική αλήθεια. Την συγκατάβαση του Θεού να γίνει άνθρωπος για να σώσει το πλάσμα του από την αμαρτία και τον θάνατο.

       Έτσι ο «πολύς» Ωριγένης θεωρεί το άστρο «καινούργιο που δεν μοιάζει σε κανένα από τα συνηθισμένα(άστρα), ούτε τα απλανή, ούτε αυτά που βρίσκονται στις κατώτερες σφαίρες» Κατά Κέλσου, Α΄, LVIII, 15, σ.112, τόμ. Β΄, ΒΕΠΕΣ. O Ευσέβιος Καισαρείας σημειώνει, πως ήταν «ξένος και όχι συνηθισμένος (αστέρας), ούτε ένας από τους πολλούς και γνώριμους … αλλά από όλους πιο καινούργιος» Ευαγγελική Απόδειξη, Θ΄, Ι, 15 και Αποσπάσματα, τ. 28, σελ. 105. Ο Ισίδωρος Πηλουσιώτης, ο οποίος έζησε τον 5^ο αιώνα, κάνει λόγο για την «βοήθεια του αστέρα στο οδήγημα των Μάγων», ο οποίος αστέρας «ακολουθούσε νέα παράδοξη τροχιά» ακριβώς για να επιτελέσει τον σκοπό του που ήταν η άφιξη των Μάγων στο μέρος  που βρίσκονταν ο νεογέννητος Χριστός  P.G. 78, A΄ Επιστολή, 396.

       Άλλοι Πατέρες, προχωρώντας ακόμα πιο πέρα, επειδή σύμφωνα με τα όσα λέει ο Ευαγγελιστής Ματθαίος, το άστρο κινούνταν με λογικό τρόπο, αφού συγχρονίζονταν με την στάση και την πορεία των Μάγων, εκτός από την αποδοχή πως πράγματι το αστέρι αυτό ήταν κάτι το καινούργιο, το θεωρούν κατ’ ουσία μία θεία δύναμη η οποία ενδύεται την αστρική μορφή της. Η δύναμη αυτή, λένε, δεν μπορεί παρά να είναι άγγελος.

      Αυτό ακριβώς  σημειώνει στα υπέροχα έπη του, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, τα οποία δυστυχώς δεν έτυχαν της αναγνώρισης που τους έπρεπε, λόγω του δύσκολου αρχαϊκού μέτρου που χρησιμοποιούσε ο μεγάλος αυτός Πατέρας: 

      «Ας σωπάσει για την μεγάλη δόξα του Θεού ο άγγελος αστέρας

        ο οποίος οδήγησε τους μάγους από την Ανατολή στην πόλη,

        όπου ο Χριστός, γιος ανθρώπου αλλά άφθαρτος στον χρόνο έλαμψε:

        γιατί δεν ήταν κάποιος από αυτούς για τους οποίους μίλησαν

        οι Αστρολόγοι, αλλά ξένος που δεν είχε προηγουμένως εμφανιστεί» P.G.

        38, 463.    

      Ομοίως και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος συμφωνώντας με τον Γρηγόριο το Θεολόγο γράφει στο «Υπόμνημά του στον Ευαγγελιστή Ματθαίο»:   

      « …Ότι το αστέρι αυτό δεν ήταν ένα από τα πολλά, μάλλον δε ούτε καν ήταν αστέρι, αλλά κάποια δύναμη αόρατος η οποία μετασχηματίσθηκε σ’ αυτή την όψη, φανερώνεται από την πορεία του…Επειδή λοιπόν (τους μάγους) οδήγησε και χειραγώγησε (σ.σ. εννοεί τον Θεό) και προς την φάτνη έστησε, όχι με άστρο, αλλά με άγγελον λοιπόν μ’ αυτούς συζητά…» P.G. 37, 64 – 66. Επειδή το κείμενο του Ιωάννη του Χρυσοστόμου είναι πάρα πολύ διαφωτιστικό και ως προς το είδος του άστρου, αλλά και της ασυνήθιστης πράγματι πορείας του, το δημοσιεύουμε ολόκληρο, εν είδει Παραρτήματος, στο τέλος του άρθρου μας, σε ελεύθερη απόδοση. Σημειωτέον, πως ελεύθερη απόδοση έχουμε χρησιμοποιήσει και στα άλλα κείμενα των Πατέρων και Εκκλησιαστικών Συγγραφέων. Ευχαριστούμε θερμά τις κ.κ. Κωνσταντίνα Θηβαίου και Σταματία Σαμαρά που μας βοήθησαν να αποδώσουμε στην Νεοελληνική Γλώσσα κάποια κείμενα των Πατέρων και Εκκλησιαστικών συγγραφέων του παρόντος άρθρου.   

       Την ασυνήθιστη πορεία του άστρου, σε τέτοιο βαθμό που να πάει κυριολεκτικά τους Μάγους μπροστά στο νεογέννητο Χριστό τονίζουν και οι μετέπειτα Πατέρες και Εκκλησιαστικοί Συγγραφείς. Ο Καισάριος αδελφός του Γρηγορίου το Θεολόγου αναφέρει ότι «…ο θείος Ευαγγελιστής …τοποθετεί ως αστέρι τον άγγελο τον οδηγό της προσκύνησης…Δεν ήταν αστέρι, αλλά νοερή και λογική δύναμις υπήρχε στον οδηγό των Μάγων … Φαίνονταν μεν ως αστέρι, εννοούνταν δε ως άγγελος» P.G. 38, 973 – 976. Ο Θεόδοτος Αγκύρας που έζησε τον 5^ο αιώνα, ονομάζει το άστρο «δύναμη αγγελική που οδηγεί τους βαρβάρους προς την ευσέβεια» P.G. 77, 1364, ο Ζιγαβηνός, 11^ος αιώνας, αποφαίνεται πως « στην όψη μόνο ήταν αστέρας …όχι στη φύση» P.G. 129, 138 και ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας, 12^ος αιώνας, που θεωρεί πως «θεία δύναμη και αγγελική εις τύπο άστρου φαίνονταν» P.G. 123, 161.     

       Ίδια πορεία άστρου – αγγέλου ακολουθούν και οι Απόκρυφες Διηγήσεις. Το Αραβικό απόκρυφο Ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας του Ιησού, δέχεται πως ένας άγγελος πήρε την μορφή του άστρου και οδήγησε τους Μάγους:

       «Eademque hora apparuit illis angelus in forma stellae illius quae  

        antea dux itineris ipsis fuerat».

                                         δηλαδή

        «Και εκείνη την ώρα εμφανίστηκε σ’ αυτούς άγγελος με την μορφή   

        εκείνου του αστεριού που νωρίτερα είχε γίνει σ’ αυτούς οδηγός».

        Tischendorf, Evangel. infantiae, κεφ. VII, σελ. 174.

       Όμοια διήγηση έχουμε και στο απόκρυφο Συριακό χειρόγραφο « S» που διηγείται πως:

        «άγγελος στάλθηκε στην Περσία. Αυτός φάνηκε με τη μορφή   

λαμπερού αστέρα και φώτισε όλη τη γη της Περσίας … και

ακολούθως οδήγησε τους βασιλείς της Περσίας στα Ιεροσόλυμα»

P. Peeters, Apocryphes II, Evangile de l’ Enfance, redactions

Syriaques et armenienns, Παρίσι 1914, β΄ έκδ., 1924, σελ. 3

      Αλλά και η υπόλοιπη Εκκλησιαστική Παράδοση δεν μένει αμέτοχη στο ασυνήθιστο και καινοφανές αυτό γεγονός, υποστηρίζοντας πως το άστρο των Χριστουγέννων που οδήγησε της Μάγους, ήταν κάτι το ξεχωριστό και καινούργιο, μη έχοντας ουδεμία σχέση με τα υπαρκτά ουράνια σώματα. Έτσι ο υμνογράφος Κοσμάς, 8^ος αιώνας, βεβαιώνει σε Χριστουγεννιάτικο τροπάριο του:

«Εξαίσιο δρόμο βλέποντας οι μάγοι,

ασυνήθιστο νέο άστρο, νεοεμφανιζόμενο,

υπερλάμποντας στον ουρανό

αποδείκνυε τον Χριστό βασιλέα,

στη γη Βηθλεέμ γεννηθέντα

για την σωτηρία μας»

       Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω γράφει και ο Κωνσταντίνος Καλοκύρης, καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, στο βιβλίο του «Από τον κύκλο των μεγάλων εορτών», σελ. 125, που αποτέλεσε και την κύρια πηγή του παρόντος άρθρου: «Εδώ, θα έλεγε κανείς ότι, όταν οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς και οι Υμνογράφοι ονομάζουν τον αστέρα της Βηθλεέμ «καινόν» (Ωριγένης) ή «πάντων καινότερον» Ευσέβιος δεν υπενθυμίζουν άραγε, (προλέγουν;) τις απόψεις των αστρονόμων των τελευταίων αιώνων οι οποίοι θεωρούν τον αστέρα ως ένα «nova» ή «supernova» κ.τ.π;»

       Ο υπέροχος Ρωμανός ο Μελωδός στο Κοντάκιο «Η Παρθένος σήμερον» σημειώνει και αυτός πως κρύβεται κάποια δύναμη πίσω από το αστέρι, υπονοώντας βέβαια άγγελο: «αστήρ μεν εστίν εις το φαινόμενον, δύναμις δε τις προς το νοούμενον».

       Εκτός βέβαια από τους Πατέρες, Εκκλησιαστικούς Συγγραφείς και Υμνογράφους και η Ορθόδοξη Τέχνη δέχτηκε το άστρο ως άγγελο. Από τις πολλές απεικονίσεις κυρίως την Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή περίοδο ενδεικτικά αναφέρομε μερικές. Το ψηφιδωτό του 8^ου αιώνα στην Santa Maria in Cosmedin Ρώμης όπου ο σκηπτούχος άγγελος στέκει μπροστά από την Παρθένο που κρατάει το βρέφος Χριστό και υποδεικνύει στους Μάγους την μητέρα και το τέκνο που αναζητούσαν (βλ. εικόνα).

Ο άγγελος – αστέρας στην προσκύνηση των Μάγων. Λεπτομέρεια. Ψηφιδωτό του 8^ου αιώνα, τώρα στην Santa Maria in Cosmedin Ρώμης

      Τον 10^ο αιώνα στην τοιχογραφία του Tokale Kilise (Goreme) Καππαδοκίας, ο αστέρας ως ιπτάμενος άγγελος οδηγεί τους αστεροσκόπους της Ανατολής. Το 11^ο αιώνα στην μικρογραφία του Μηνολογίου του Βασιλείου Β΄(Cod. Vatic.Gr.1613)οι Μάγοι γονυπετείς προσφέρουν τα δώρα τους στην Θεοτόκο και στο Θείο Βρέφος ενώ μπροστά τους εικονίζεται μεγαλοπρεπής άγγελος – αστέρας ο οποίος τους οδηγεί στην είσοδο του σπηλαίου. Τέλος τον 14^ο αιώνα σε τοιχογραφία του Ναού Αγίου Νικολάου Ορφανού Θεσσαλονίκης ο άγγελος – αστέρας οδηγεί τους μάγους στην Βρεφοκρατούσα Θεοτόκο (βλ. εικόνα).

Ο άγγελος – αστέρας στην προσκύνηση των Μάγων. Τοιχογραφία 14^ου αιώνα από τον Άγιο Νικόλαο Ορφανό Θεσσαλονίκης

      Αν παρόλα αυτά κάποιος πιστός ή μη αναρωτηθεί, τι ήταν τελικά το άστρο των Χριστουγέννων που οδήγησε τους Μάγους, πιστεύουμε η καλύτερη απάντηση βρίσκεται κρυμμένη στα λόγια που χάραξε ο ποιητής μας Γιώργος Δροσίνης:

«Την άγια νύχτα τη Χριστουγεννιάτικη

ποιος δεν το ξέρει;

Των Μάγων κάθε χρόνο τα μεσάνυχτα

λάμπει τ’ αστέρι

Κι όποιος το βρη μες στ’ άλλα αστέρια

ανάμεσα και δεν το χάση

σε μια άλλη Βηθλεέμ ακολουθώντας το

μπορεί να φθάση!»

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Εκ του υπομνήματος εις το Ματθαίον

Περί του αστέρος της Βηθλεέμ

Αλλά, για να μην ζαλιστούμε, επειδή προσθέτουμε απορίες, ας έλθουμε στην λύση, κάνοντας την αρχή από το ίδιο το άστρο. Γιατί, αν μάθουμε, τι ήταν το άστρο, και τι είδους, και εάν ήταν ένα από τα πολλά (άστρα), ή διαφορετικό από τα άλλα, και εάν ήταν κατά φύση άστρο ή στην εμφάνιση μόνο, εύκολα, και όλα τα άλλα θα γνωρίσουμε. Από πού, λοιπόν, θα είναι αυτά φανερά; Από αυτά τα ίδια τα γραπτά. Ότι, το άστρο αυτό δεν ήταν ένα από τα πολλά, μάλλον ούτε καν άστρο, καθώς φαίνεται σε μένα, αλλά κάποια δύναμη αόρατος η οποία μετασχηματίσθηκε σ’ αυτή την όψη, πρώτον φανερώνεται από την πορεία του. Γιατί δεν υπάρχει, κανένα άστρο δεν υπάρχει, που να βαδίζει τέτοιο δρόμο. Αλλά, και αν στον ήλιο αναφερθείς, και αν στην σελήνη, και αν σ’ όλα τα άστρα, τα βλέπουμε από την ανατολή προς την δύση να προχωρούν. Αλλά, αυτό από το βορρά προς το νότο προχωρούσε. Γιατί, έτσι βρίσκεται η Παλαιστίνη, σε σχέση με την Περσία. 

Δεύτερον, από τον χρόνο που μπορείς να το βλέπεις. Διότι, δεν φαίνεται την νύκτα, αλλά, μέσα στην μέρα, ενώ λάμπει ο ήλιος, το οποίο, δεν είναι δυνατό να συμβαίνει αυτό από ένα άστρο, ούτε βέβαια από τη σελήνη. Επειδή, αυτή που υπερέχει από όλα, μόλις φανεί η ηλιακή ακτίνα, να κρύβεται αμέσως και να εξαφανίζεται. Αυτό, με την υπερβολή της δικής του λαμπρότητας, νίκησε τις ηλιακές ακτίνες, επειδή φανερώθηκε φωτεινότερο από εκείνες, και έλαμψε με τόσο φως περισσότερο. 

Τρίτον, από το ότι εμφανίζεται και πάλι εξαφανίζεται. Διότι, στον δρόμο, έως την Παλαιστίνη φαινόταν να οδηγεί. Επειδή, όταν έφτασαν στα Ιεροσόλυμα, κρύφτηκε. Έπειτα, πάλι, όταν άφησαν τον Ηρώδη, αφού τον δίδαξαν, γιατί ήλθαν, και επρόκειτο να απέλθουν, το άστρο δείχνει τον εαυτό του. Το οποίο δεν είναι κίνηση άστρου, αλλά (κίνηση) κάποιας λογικότατης δυνάμεως. Επειδή, δεν είχε δική του πορεία, αλλά, όταν έπρεπε αυτοί (οι μάγοι) να βαδίσουν, βάδιζε. Όταν, έπρεπε να σταθούν, στεκόταν, οικονομώντας τα πάντα προς το πρέπον. Όπως ακριβώς, και ο στύλος της νεφέλης και καθόταν και ξεσήκωνε το στρατόπεδο των Ιουδαίων όποτε χρειαζόταν. 
Τέταρτον, από τον τρόπο που δείχνει, αυτό μπορεί ο καθένας να το μάθει σαφώς. Γιατί δεν έδειχνε τον τόπο μένοντας πάνω. Ούτε ήταν δυνατόν (στους μάγους) έτσι να μάθουν. Αλλά, το κάνει κατεβαίνοντας κάτω. Διότι είναι σαφές, ότι ένα τόσο μικρό τόπο, και όσο είναι φυσικό να κατέχει μια καλύβα, μάλλον όσο είναι φυσικό, να κατέχει το σώμα ενός μικρού παιδιού, δεν μπορεί το άστρο να το γνωρίζει. Επειδή, είναι άπειρο το ύψος και δεν αρκούσε, ένα τόσο στενό τόπο να χαρακτηρίσει και να γνωρίσει σε αυτούς αυτόν που ήθελαν να δουν. Και αυτό, μπορεί να το διαπιστώσει ο καθένας με τη σελήνη. Η οποία, αν και είναι τόσο ανώτερη από τα άστρα, σε όλους τους κατοίκους της οικουμένης, που είναι διασκορπισμένοι σε τόσο πλάτος γης, φαίνεται ότι είναι κοντά σε όλους.

Πώς, λοιπόν, το άστρο, πες μου, τόπο τόσο στενό φάτνης και καλύβας έδειχνε, αν δεν άφηνε εκείνο το υψηλό και κατέβαινε κάτω και στεκόταν πάνω από την ίδια την κεφαλή του παιδιού; Το οποίο, λοιπόν, και ο ευαγγελιστής  υπαινισσόμενος έλεγε: «Να, το άστρο, προηγείτο από αυτούς, μέχρι που ήλθε και στάθηκε επάνω εκεί που ήταν το παιδίον». Βλέπεις, με όσα αποδείχτηκαν ότι τούτο το άστρο δεν είναι ένα από τα πολλά άστρα, ούτε αποδεικνύει τον εαυτόν του κατά την ακολουθία της έξω δημιουργίας;… Επειδή λοιπόν (τους μάγους) οδήγησε και χειραγώγησε (σ.σ. εννοεί τον Θεό) και προς την φάτνη έστησε, όχι με άστρο, αλλά με άγγελον λοιπόν μ’ αυτούς συζητά…» P.G. 37, 64 – 66.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Από το κύκλο των μεγάλων εορτών, Κωνσταντίνου Καλοκύρη

2. Πηγαί της Χριστιανικής Αρχαιολογίας, Κωνσταντίνου Καλοκύρη

3. Καινή Διαθήκη, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδας

4. Εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», Διονύσης Σιμόπουλος «Τι ήταν το άστρο της Βηθλεέμ»

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.