Η ΘΕΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑ ΣΤΗ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ, ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Οι συνάξεις των πιστών δηλαδή οι «εκκλησίες» γίνονταν κάθε ημέρα: «Και κάθε μέρα προσήρχοντο όλοι με μια ψυχή στο ναό, έκοβαν τον άρτο στα σπίτια τους και έτρωγαν με αγαλλίαση και απλότητα καρδιάς δοξολογούντες τον Θεό και αγαπώμενοι από όλο το λαό» Πράξεις 2:46. Πολύ νωρίς όμως άρχιζαν να ξεχωρίζουν μία ημέρα της εβδομάδας ως ημέρα σύναξης, κατ’ όμοιο τρόπο που ξεχώριζαν οι  Ιουδαίοι το Σάββατο, η «μία των Σαββάτων», την οποία ονόμασαν Κυριακή αφού ήταν αφιερωμένη στον Κύριο, ως ημέρα της ανάστασης και παρουσίας του Κυρίου, ανάμεσα στον λαό του: «Κατά την Κυριακή ημέρα …» Αποκάλυψη 1:10. Ημέρα η οποία έμελλε αργότερα να καθιερωθεί ως αργία, μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού από τον Μέγα Κωνσταντίνο...

Για το άγιο βάπτισμα έχουμε πολλές μαρτυρίες και περιγραφές αυτού. Προηγείται σύντομος κατήχηση, η οποία απολήγει σε ομολογία πίστης στον Χριστό: «Τότε εκείνοι που δέχτηκαν τον λόγο του με χαρά, βαπτίστηκαν» Πράξεις 2:41. Γίνονταν με πλήρη κατάδυση στο νερό, με επίκληση της αγίας Τριάδας: «Πηγαίνετε λοιπόν και κάνετε όλα τα έθνη μαθητές μου βαπτίζοντες αυτού στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» Ματθαίος 28:19. Το βάπτισμα δεν είχε μόνο την σημασία της άφεσης των αμαρτιών, αλλά και την συμμετοχή του πιστού στη ταφή και ανάσταση του Χριστού. Με την κατάδυση στο νερό είναι σαν να μπαίνει ο πιστός στον τάφο με τον παλιό εαυτό του τον αμαρτωλό και με την ανάδυση από αυτό είναι σαν να ανασταίνεται, αφού πλέον είναι καινούργιος άνθρωπος. Γι’ αυτό και οι φράσεις βάπτισμα «εις Χριστό», «εις το όνομα του Κυρίου» ή «εις τον θάνατο του Χριστού», δηλώνουν την θεολογική σημασία του βαπτίσματος μάλλον παρά τον τύπο της επίκλησης αυτού.

Το μυστήριο του χρίσματος που ακολουθεί το βάπτισμα και το οποίο δωρίζει το Άγιο Πνεύμα στον πιστό δίνονταν με επίθεση των χεριών στο κεφάλι των πιστών: «Όταν οι απόστολοι που ήταν στα Ιεροσόλυμα άκουσαν ότι η  Σαμάρεια δέχτηκε το λόγο του Θεού, έστειλαν σ’ αυτούς τον Πέτρο και τον Ιωάννη, οι οποίοι κατέβησαν εκεί για να λάβουν Πνεύμα Άγιο, διότι δεν είχε έλθει ακόμα σε κανένα από αυτούς. Είχαν μόνο βαπτιστεί στο όνομα του Κυρίου Ιησού. Τότε έβαλαν τα χέρια επάνω τους και έπαιρναν Πνεύμα Άγιο» Πράξεις 8:14 – 17. Οι όροι «χρίσις» και «σφραγίς» έχουν πνευματική έννοια, μη αναφερόμενοι σε οποιαδήποτε υλική δια μύρου χρίση.

Η ανάδειξη των πιστών ως κληρικών ως προεστώτων δηλαδή της συνάξεως, που είχαν ως αποκλειστικό σκοπό την διακονία του Κυρίου, γίνονταν με επίθεση των χεριών στο κεφάλι των υποψηφίων από τους αποστόλους ή από το πρεσβυτέριο: «Αυτούς τους έφεραν ενώπιον των Αποστόλων οι οποίοι προσευχήθηκαν και έθεσαν τα επάνω τους τα χέρια» Πράξεις 6:6 και «Μη παραμελείς το χάρισμα που είναι μέσα σου, και σου δόθηκε δια προφητείας όταν το πρεσβυτέριο σου επέθεσε τα χέρια» 1 Τιμόθεου 4:14.

Τελετή για τον γάμο όπως γίνεται σήμερα δεν είχαμε εκείνη την εποχή. Εξαίρεται βέβαια η ιερότητα του γάμου από τον απόστολο Παύλο και γίνεται αναγωγή της σχέσης των συζύγων «στον Χριστό και την Εκκλησία» Εφεσίους 5:32. Ζητείται όπως γίνεται «εν Κυρίω»: «Η γυναίκα είναι δεμένη από το νόμο όσο χρόνο ζει ο άντρας της, αλλά εάν πεθάνει ο άντρας της είναι ελεύθερη να παντρευτεί όποιον θέλει, αρκεί να γίνει εν Κυρίω» 1 Κορινθίους 7:39. Πάντως μαρτυρία για κάποια ευλογία του γάμου δεν υπάρχει.

Για την θεραπεία των αρρώστων με την επάλειψη αυτών με λάδι έχομε μαρτυρίας στο Μάρκο 6:13 «…και άλειφαν πολλούς αρρώστους με λάδι και τους θεράπευαν», αλλά ιδιαίτερα στο Ιακώβου 5:14 «Ασθενεί κανείς μεταξύ σας; Ας προσκαλέσει τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας και ας προσευχηθούν πάνω του, αφού τον αλείψουν με λάδι στο όνομα του Κυρίου, και η προσευχή που έγινε με πίστη, θα θεραπεύσει τον ασθενή». Βλέπουμε δηλαδή εδώ να συνίσταται επί ασθενείας από τον άγιο Ιάκωβο η πρόσκληση «των πρεσβυτέρων της εκκλησίας», οι οποίοι θα προσευχηθούν επί του ασθενή και θα τον αλείψουν με λάδι στο «όνομα του Κυρίου».

Η προσευχή που γίνεται από τον πιστό λόγω της αγάπης που νοιώθει για τον Κύριο, σε συγκεκριμένα διαστήματα της ημέρας ήτοι το πρωί, το μεσημέρι και το βράδυ, κατά το πρότυπο των ευσεβών Ιουδαίων, απαντά και στη Καινή Διαθήκη, είτε ως συμμετοχή στη λατρεία του ναού των Ιεροσολύμων «Ο Πέτρος και ο Ιωάννης ανέβαιναν μαζί στο ναό την ώρα της προσευχής, την ενάτη» Πράξεις 3:1, είτε κατ’ ιδία ως ατομική προσευχή «Την επόμενη μέρα ενώ εκείνοι περπατούσαν ακόμη και πλησίαζαν στην πόλη, ανέβηκε ο Πέτρος στο ανώγι κατά την έκτη ώρα για να προσευχηθεί» Πράξεις 10:9. Η αδιάλειπτος προσευχή που γίνεται ιδιαίτερα από τους μοναχούς με τη γνωστή φράση «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με», συνίσταται και από τον Λουκά «Προσευχόμενοι πάντοτε δια να καταξιωθείτε να αποφύγετε όλα αυτά που μέλλουν να γίνουν …» Λουκάς 21:36, αλλά και από τον απόστολο Παύλο «Αδιαλείπτως προσεύχεσθε» 1 Θεσσαλονικείς 5:17.

Εορτές άλλες πλην της Κυριακής δεν μαρτυρούνται από την Καινή Διαθήκη. Όπου γίνεται μνεία κάποιων εορτών όπως του Πάσχα, της Πεντηκοστής, των Εγκαινίων κ.λ.π., πρόκειται για τις γιορτές των Ιουδαίων στις οποίες μετείχαν ο Κύριος και οι απόστολοι.

Αυτή ήταν σε γενικές γραμμές η θεία λατρεία κατά την αποστολική εποχή, όπως περιγράφεται στα κανονικά 27 τον αριθμό βιβλία της Καινής Διαθήκης. Από τον Κύριο και τους αποστόλους τέθηκε το θεμέλιο της χριστιανικής λατρείας και διεγράφησαν τα θεολογικά πλαίσια, στα οποία έπρεπε να κινείται αυτή. Έτσι σημειώθηκε η αφετηρία της λειτουργικής εξέλιξης η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα, άλλοτε με ταχύ και άλλοτε με βραδύτερο ρυθμό σύμφωνα με τις εκάστοτε περιστάσεις.   

Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο πως η αποστολική λατρεία διακρίνονταν για την απλότητα και γνησιότητα των μορφών της. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως οι συνθετότερες και πλουσιότερες μορφές λατρείας, οι οποίες παρήχθησαν με το πέρασμα των αιώνων στερούνται της ανάλογης γνησιότητας. Αντιθέτως η λατρεία ήταν φυσικό επόμενο να ακολουθήσει την ανοδική εξελικτική της πορεία, προσαρμοζόμενη προς τους λαούς και την πολιτική στάθμη διαφόρων εποχών. Άλλωστε δεν πρέπει να λησμονούμε πως ο κάθε πιστός και ο κάθε λαός πλησιάζει ελεύθερα και με τον δικό του τρόπο τον Θεό. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό. Ο Χριστιανισμός άλλωστε έδειξε μεγάλη προσαρμοστικότητα στα ήθη τα έθιμα την φιλοσοφία και οτιδήποτε άλλο ανθρώπινο των λαών. Τρανό παράδειγμα είναι η πρόσληψη του Ελληνισμού, που είχε ως αποτέλεσμα να προκύψει ο Ελληνοχριστιανικός πολιτισμός. Συνεπώς δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως η λατρεία αποτελεί έκφραση της προς τον Θεό αγάπης των πιστών και λαλεί προς Αυτόν από το πλήρωμα της καρδιάς των. Οι άνθρωποι δεν είναι ούτε πάντοτε ούτε παντού οι ίδιοι. Η αποστολική όμως λατρεία δίνει το μέτρο και το κριτήριο της γνησιότητας της μετέπειτα εξελίξεως, προς την οποία πρέπει να συμφωνεί αυτή, όχι βέβαια με ρομαντικό και ανεδαφικό τρόπο, αλλά συνεχίζοντας αυτή στο ίδιο πνεύμα. Με άλλα λόγια, στην αποστολική εποχή κατατέθηκε ο σπόρος από τον οποίο μετέπειτα αναπτύχτηκε το δέντρο ή τότε τέθηκε ο θεμέλιος λίθος και πάνω σ’ αυτόν οικοδομήθηκε δια μέσου των αιώνων το λαμπρό οικοδόμημα της χριστιανικής λατρείας.  

Ο Κύριος και οι απόστολοι ούτε λειτουργίες συνέγραψαν, ούτε ευχές, ούτε τελετουργικές διατάξεις μυστηρίων και προσευχών. Αποτελεί ματαιοπονία η αναζήτηση της «αποστολικής» λεγόμενης λειτουργίας, είτε «Παυλείου» είτε «Πετρείου» μορφής, όπως επιχειρήθηκε από μερικούς χωρίς βέβαια επιτυχία. Όλες οι λειτουργίες της χριστιανικής οικουμένης και όλες οι λειτουργικές πράξεις των κατά τόπους εκκλησιών, από τη στιγμή που διατηρούν ανόθευτο το πνεύμα της Κυριακής και αποστολικής λατρείας είναι Κυριακές και αποστολικές. Οι απόστολοι «παρέλαβαν από τον Κύριο, ότι και παρέδωσαν» στις εκκλησίες 1 Κορινθίους 11:23, το ζωηφόρο δηλαδή σπέρμα, το οποίο βλάστησε στους εύφορους αγρούς των εκκλησιών και με την δύναμη του αγίου Πνεύματος καρποφόρησε τον λειτουργικό πλούτο της εκκλησίας. Η παράδοση του Κυρίου και των αποστόλων είναι η πηγή. Η ποικιλία και ο πλούτος των μορφών της λατρείας είναι ο ποταμός ο οποίος ποτίζει το πρόσωπο όλης της εκκλησίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Ιωάννης Φουντούλης: Λειτουργική
2. Βασίλης Στεφανίδης: Εκκλησιαστική Ιστορία

3. Καινή Διαθήκη, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.