Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΑΓΕΙΑΣ - ΜΑΝΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ, ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Του συνεργάτη μας Ιγνατίου Ε. Γ

Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΑΓΕΙΑΣ - ΜΑΝΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ  ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ [Πρ13,6 - Πρ 16,16].

Μερος Α΄ : «πνεύμα πύθωνος »

 

Μέσα στην  ιεραποστολή του Απ. Παύλου για τη διάδοση του Ευαγγελίου στα Έθνη,  κατά το ημερολόγιο του συγγραφέα που συνέταξε τα «ημείς - εδάφια», ήταν  και η  συνάντηση των Αποστόλων με την Μαντική τέχνη [1a], συνάντηση- σύγκρουση  η οποία ήταν αναπόφευκτη.  

Η πρώτη περίπτωση όπου συναντάται- συγκρούεται η Μαγεία - Μαντεία με τον  Χριστιανισμό  ήταν στην Κύπρο  «Πρ 13:6 Διελθόντες δὲ την νήσον άχρι Πάφου εύρον τινα άνδρα μάγον ψευδοπροφήτην Ιουδαίον ώ όνομα Βαριησούς,» όπου ο Μάγος εδώ ήταν στην υπηρεσία  του  Ανθυπάτου της Κύπρου Σεργίου.  

Η δεύτερη περίπτωση ήταν στο (Πρ16:16) όπου μια παιδίσκη  συγκεκριμένα είχε «πνεύμα πύθωνος», «Πρ16:16 Εγένετο δε πορευομένων ημών εις προσευχὴν παιδίσκην [1b] τινὰ έχουσαν πνεύμα πύθωνος απαντήσαι ημίν, ήτις εργασίαν πολλὴν παρείχε τοις κυρίοις αυτής μαντευομένη» το οποίο πνεύμα κατείχε την ίδια και οι κύριοί της με τη σειρά τους επωφελούνταν βγάζοντας χρήματα από αυτή την κατάσταση αφού μέσω της μαντείας της, η παιδίσκη,  προσέφερε «εργασία». Αυτή η εργασία ήταν η μαντική τέχνη....

Το «λειτούργημα» της παιδίσκης υπογραμμίζει την απάνθρωπη απόχρωσή της, την έτσι κι αλλιώς ανεπίτρεπτη ηθικά εκμετάλλευσή της από τους κυρίους της, για ίδιον όφελος, με σκοπό να πληροφορήσει τους καταφεύγοντας σ’ αυτήν για τα μέλλοντα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα όταν  θεραπεύθηκε η παιδίσκη από τον Απ. Παύλο την έντονη διαμαρτυρία προς τους άρχοντες της Πόλεως  «οι κύριοι αυτής ότι εξήλθεν η ελπίς της εργασίας αυτών».Η αιτιολογία ήταν ότι οι Απόστολοι διαταράσσουν την Πόλη και καταγγέλλουν τα έθιμά τους «Ούτοι οι άνθρωποι εκταράσσουσιν ημών την πόλιν Ιουδαίοι υπάρχοντες, 21 και καταγγέλλουσιν έθη α ουκ έξεστιν ημίν παραδέχεσθαι ουδέ ποιείν Ρωμαίοις ούσι».

Η ερώτηση της θεόληπτης παιδίσκης στους Φίλιππους κόστιζε μόνο μερικά δηνάρια στον ενδιαφερόμενο, ενώ η μετάβαση του για παράδειγμα στην Κλαρό ή τη Δωδώνη απαιτούσε σοβαρό ποσό και από την άλλη η παιδίσκη ήταν διαθέσιμη όλο τον καιρό, εν αντιθέσει με τη χειμερινή σιωπή του Μαντείου των Δελφών. Για τον απλό άνθρωπο των Φίλιππων που δεν είχε πολλές απαιτήσεις, η συγκεκριμένη παιδίσκη ήταν η καλύτερη και φθηνότερη λύση.  

Για να  καταλάβουμε την έννοια των χωρίων [Πρ 16:16 και Πρ13:6] και  να δούμε γιατί τελικά συγκρούσθηκε η Μαγεία- Μαντεία με τον Χριστιανισμό, είναι απαραίτητο να δούμε, τι ακριβώς σημαίνει «Μαντική τέχνη»  για τους Εθνικούς, ώστε να καταλάβουμε γιατί ήταν ενάντιοι οι Απόστολοι στο φαινόμενο αυτό.  

Οι πληροφορίες του Λουκά ότι η παιδίσκη είχε  «πνεύμα πύθωνος» και ότι  εξασκεί την Μαντική τέχνη «μαντευόμενη» δεν είναι αρκετές ώστε να μας προσδιορίσουν τα εξής : α) τι δηλώνει η αναφορά του Λουκά «πνεύμα πύθωνος» και β) ποια ήταν η θέση της μαντείας στο κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής.  

Συνεπώς, για να τα προσδιορίσουμε όλα αυτά, είμαστε αναγκασμένοι να ανατρέξουμε στην πιο διάσημη Μάντισσα της Αρχαιότητας την Πυθία και στο Μαντείο των Δελφών ώστε εξετάζοντας τα, να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε τη βάση (όχι τον τρόπο) πάνω στην οποία στηριζόταν ΚΑΙ η Μαντική τέχνη της παιδίσκης [1c]. Πρέπει να επισημάνουμε εντελώς πληροφοριακά ότι ναι μεν τη Μαντεία εξασκούσαν και οι δυό αλλά ο τρόπος εξασκήσεώς της δεν ήταν πάντα ο ίδιος [2] αλλά ούτε και το είδος της. Κάθε είδος μαντικής ανάγεται σε διαφορετικό λαό : οι Ασσύριοι βρήκαν την Αστρολογία, οι Κίλικες την οιωνοσκοπία, η χρησμική ανάγεται στους Έλληνες, η ιερομαντεία είναι ετρουσκικής καταγωγής κ.λ.π.  

Η Πυθία  ήταν αφιερωμένη στη Μητέρα Γη, χωρίς να έχει κάποια ειδική μόρφωση για να δίδει χρησμούς , αλλά αυτό δεν παίζει κάποιο ρόλο ως προς την εκλογή της, παρότι εγείρονταν ή μάλλον υπήρχαν αντίθετες γνώμες όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος [3]. Η διαδικασία της μαντείας ήταν κουραστική για την ίδια σε συνδυασμό με τους πολλούς ενδιαφερόμενους και γι’ αυτό στην περίοδο  ακμής του Μαντείου, υπήρχαν τρεις Πυθίες και μια βοηθός τους [4]. Υπήρχε κάποιο τυπικό λήψης των χρησμών επειδή οι χρησμοί θεωρούνταν έκφραση του θείου θελήματος και τα μαντεία ως ιεροί τόποι. Για το λόγο αυτό επιβάλλονταν εξαγνισμοί των θεοτρόπων, αυτών που ζητούσαν τους χρησμούς, και γινόταν θυσίες με λατρευτικό χαρακτήρα. Αντίθετα με τη λήψη της προφητείας με θεία έλλαμψη από τους προφήτες του Ιουδαισμού, στους ειδωλολάτρες, η προφητεία ήταν αποτέλεσμα «κατοχής» θεού και εκδηλωνόταν με μανία. Αυτή ακριβώς την «κατοχή» στιγματίζει ο Τερτυλλιανός Καρχηδόνας στα έργα του, ο οποίος τις αποκαλεί ως φοβερές παρθένες των Δελφών που μαίνονται, «virgins atrocis apud Deliphos», εννοώντας την κατάσταση αλλοφροσύνης που τις κατείχε την ώρα της χρησμοδοσίας ως αποτέλεσμα της «κατοχής» της από το θεό δαίμονα [5]. Και ο Πλούταρχος αναφέρει την περίπτωση μιας Πυθίας που  «κατελήφθη υπό αλάλου και κακού πνεύματος …τέλος δε παντάπασιν εκταραχθείσα και μετά κραυγής φοβεράς φερομένη προς την έξοδον, έρριψεν εαυτήν · ώστε φυγείν μη μόνον τους θεοτρόπους , αλλά και τον προφήτην Νίκανδρον και τους παρόντας των οσίων. Ανείλον μέντοι μετά μικρόν αυτήν εισελθόντες έκφρονα και διεβίωσεν ολίγας ημέρας».(Περί των Εκλελοιπότων χρηστηρίων, 51). Ακάθαρτο πνεύμα  υποδηλώνει και η έκφραση «έχειν πνεύμα» με την απόχρωση που έχει σε όλη την Κ.Δ (Μκ 1:30 – 7:25-9:17- Λκ 4:36-13:11- Πρ 8:7- 19:3) καθώς και την ένθεη κατάσταση την κατεξοχήν μαντική, όπως την αποδεχόταν η κοινή γνώμη στους Φιλίππους.  

Έτσι και η Πυθία περισσότερο από κάθε άλλη περιερχόταν  σε αυτή τη μανία εξαιτίας της «κατοχής». Κατά τον Σωκράτη έχουμε δυό ειδών μανίες : «την μεν υπό νοσημάτων ανθρωπίνων, την δε θείας εξαλλαγής των ειωθότων νομίμων γιγνομένων». (Πλάτωνος Φαίδρος 48 ή 265). Η θεία μανία διακρίνεται σε τέσσερα είδη. Αυτά είναι α) η μαντική επίπνοια (έμπνευση) του Απόλλωνα β) η τελεστική του Διονύσου γ) η ποιητική των Μουσών δ) η ερωτική μανία του Έρωτος και της Αφροδίτης [6a]. Η μανία δεν θεωρήθηκε ποτέ ως κάτι κακό ή ως όνειδος, αλλά ως καλό πράγμα όταν «θεία μοίρα γίγνηται». Πολύ αργότερα ο Κικέρων έγραψε ότι, η μαντική είναι αποτέλεσμα δυό παραγόντων, της φύσης και της τέχνης αλλά και ο Πλάτων δέχεται τη διαίρεση της μαντικής τέχνης σε ένθεη ή άτεχνη και σε έντεχνη [6b].  

Οι Χρησμοί οι οποίοι εδίδοντο στους ενδιαφερομένους δεν ήταν πάντοτε επαληθεύσιμοι. Άλλοτε έβγαιναν αληθινοί και άλλοτε όχι. Η δικαιολογία σε αυτές τις περιπτώσεις για τον ψευδή χρησμό ήταν ότι ο ενδιαφερόμενος δεν τον ερμήνευσε καλά και έτσι άλλο νόμιζε και άλλο του βγήκε ή ότι αυτός ο ίδιος αλλοίωσε το περιεχόμενο. Το μόνο σίγουρο ήταν ότι τα Μαντεία δεν έχαναν την πελατεία τους παρότι στους διάφορους χρησμούς της Πυθίας ασκήθηκε έντονη κριτική. Ο Δημοσθένης  δεν συμφωνούσε με την Πυθία γιατί όσα έλεγε για τον Μακεδόνα Φίλιππο «Δημοσθένης δε αντέλεγε, φιλιππίζειν την Πυθίαν φάσκων» [7].

 Παρόλες τις αποτυχημένες ή συγκεχυμένες και ανέκβατες προφητείες ο κόσμος συνέχιζε να πηγαίνει στα Μαντεία και κατά τους χριστιανικούς χρόνους αλλά όχι για πολύ ακόμη. Το Πανελλήνιο θρησκευτικοπολιτικό κέντρο διαλύθηκε από πολύ νωρίς [8]. Αλλά και ο ίδιος ο Πλούταρχος στο μνημονευθέν έργο του «Περί των Εκλελοιπότων χρηστηρίων» στο συγκεκριμένο διάλογο ο Ιερέας του δελφικού Απόλλωνα αντιμετωπίζει με ρεαλισμό την κατάπτωση του μαντείου που υπηρετεί η οποία εκφράζει τη γενική κατάπτωση του θεσμού στην εποχή του. Χωρίς την παραμικρή αμφιβολία ο Πλούταρχος εξετάζει τα αίτια της παρακμής της μαντείας, όπου για να τα εντοπίσει, αναζητά πρώτα τα αίτια εμφανίσεως της μαντείας. Εστιάζει στην Πλατωνική και Στωική άποψη όπου κατά την πρώτη στα μαντεία μιλά ένας δαίμονας με περιορισμένη όμως ζωή και όταν πεθαίνει, όπως δείχνει η διήγηση του «μεγάλου Πάνος», το γεγονός αυτό έχει ως συνέπεια το σβήσιμο της φλόγας του μαντείου. Για τον Πλούταρχο έγκυρη φαίνεται η άποψη που αποδίδει τα όσα λέγονταν από την μάντισσα σε ένα «πνεύμα» προερχόμενο από τον θεό το οποίο εισέρχεται στην ιέρεια και δίνει χρησμούς. Παρά ταύτα  όμως θέλει τον Απόλλωνα να δρα πάνω στην Πυθία και να τις δίνει αυτός χρησμούς [9].  

Σε ένα άλλο έργο του στο «Περί του χραν έμμετρα …», πάλι σε μορφή διαλόγου παρουσιάζονται οι αντίπαλοί της μαντικής τέχνης ωχρά και υποτονικά. Το βάρος πέφτει σε μια μελλοντική αναγέννηση του μαντείου και αντανακλά στο έργο του την πίστη του ιερέα για την αιωνιότητα του σεβασμίου μαντείου. Ο Πλούταρχος θυμάται την εποχή που το μαντείο καθόριζε την πολιτική με τους χρησμούς του. Δεν θέλει να αποδεχθεί ως τελεσίδικο γεγονός, το ότι τώρα έρχεται «ο δείνα περί ωνώς ανδραπόδου χρησάμενος» αλλά ούτε και την αντικατάσταση των Πυθιών και των προφητών των παλαιών μαντείων από  «το αγύρτικον και αγοραίον και περί  τα Μητρώα και Σεραπεία βωμολοχούν και πλανώμενον γένος» των ελευθέρων μάντεων της εποχής του.

Η πτώση της σημασίας των μαντείων για τη δημόσια ζωή και ο περιορισμός τους σε banal (μπανάλ)  ερωτήματα, όπως αυτά που αναφέρει ο Πλούταρχος δεν σημαίνει πως χάθηκαν εντελώς από τη θρησκευτική ζωή της ύστερης αρχαιότητας. Από τη μια μεριά είχαν να αντιμετωπίσουν τον επικίνδυνο ανταγωνισμό άλλων, λιγότερο φημισμένων αλλά φτηνότερων  τοπικών μαντείων, αλλά και τον ακόμη σοβαρότερο ανταγωνισμό περιπλανώμενων μάντεων –αγυρτών και μάγων συγχρόνως– οι οποίοι έριχναν το κόστος της χρησμοδοσίας σημαντικότατα. Τα μαντεία είχαν να αντιμετωπίσουν όχι μόνον τις ευρύτατα διαδεδομένες συλλογές χρησμών , αλλά και την αλλαγή στο σύστημα, αφού «οι Ρωμαίοι αρκούνται πλέον στους σιβυλλικούς χρησμούς και στις ετρουσκικές προφητείες που γίνονταν με τα σπλάχνα των ζώων, την πτήση των πουλιών και τα σημεία του ουρανού» όπως λέει ένας σύγχρονος του Παύλου ο γεωγράφος Στράβωνας (17,1,43)  

Παρά την όλη κρίση υπήρχαν μάγοι ικανοί και στην εποχή του Απ. Παύλου, που διέφεραν από τους τσαρλατάνους, όπως υπήρχαν μάγοι ικανοί στα χρόνια της Π.Δ  οι οποίοι έφεραν αντίσταση σφοδρή στο θέλημα του Θεού (χωρίς φυσικά να υπερτερήσουν), μετατρέποντας τη ράβδο σε φίδι, διαπράττοντας και αυτοί παρόμοια φαινόμενα με αυτά των πληγών που έστειλε ο Θεός στον Φαραώ διάμεσου του Μωϋσή. Όλα αυτά όμως θα μας απασχολήσουν στο δεύτερο μέρος του άρθρου μας…

___________________________________________________________

 

Σημειώσεις 

   [1a]. Κατά τον Πλάτωνα «μαντική επιστήμη θεωρητική του όντος και μέλλοντος ζώω θνητώ» (΄Οροι 414Β).Ο ορισμός αυτός δεν είναι πλήρης γιατί περιορίζεται στο παρόν και στο μέλλον και αφήνει το παρελθόν. Πληρέστερος είναι ο ορισμός του Ομήρου για τον Κάλχαντα «…οιωνοπόλων όχ’ άριστος ός ήδη τα τ’ εόντα τ’ εσόμενα και προ τ’ εόντα».

[1b].Αυτό το οποίο πρέπει να σημειωθεί είναι το ότι η παιδίσκη ακολουθούσε και μάλιστα πολλές ήμερες τους Αποστόλους στη συγκεκριμένη  περικοπή διαλαλώντας ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι του Θεού και καταγγέλλουν  την οδό της σωτηρίας  : «Πρ16,17 αύτη κατακολουθήσασα τω Παύλω και τω Σίλα έκραζε λέγουσα· Ούτοι οι άνθρωποι δούλοι του Θεού του υψίστου εισίν, οίτινες καταγγέλλουσιν ημίν οδόν σωτηρίας. 18 τούτο δε εποίει επί πολλάς ημέρας. διαπονηθείς δε ο Παύλος και επιστρέψας τω πνεύματι είπε· Παραγγέλλω σοι εν τω ονόματι Ιησού Χριστού εξελθείν απ' αυτής. και εξήλθεν αυτή τη ώρα.».
Και σε άλλες περιπτώσεις τα δαιμόνια διαλαλούν τη Θεότητα του Ιησού. Είναι αναλυτικότατο το χωρίο (Μκ5,7-13) το οποίο δείχνει ότι τα δαιμόνια αναγνωρίζουν τον Ιησού ως Υιό του Θεού, τον παρακαλούν να μην τα βασανίσει ως ένδειξη κατωτερότητας απέναντί του , και τέλος του ζητούν την άδειά του να εισέλθουν στους χοίρους.«Μκ5,7 και κράξας φωνή μεγάλη λέγει· Τι εμοί και σοι, Ιησού, υιέ του Θεού του υψίστου; ορκίζω σε τον Θεόν, μη με βασανίσης. 8 έλεγε γαρ αυτώ· Έξελθε το πνεύμα το ακάθαρτον εκ του ανθρώπου. 9 και επηρώτα αυτόν· Τι όνομά σοι; και απεκρίθη λέγων· Λεγεών όνομά μοι, ότι πολλοί εσμεν. 10 και παρεκάλει αυτόν πολλά ίνα μη αποστείλη αυτούς έξω της χώρας. 11 ήν δε εκεί αγέλη χοίρων μεγάλη βοσκομένη προς τω όρει· 12 και παρεκάλεσαν αυτόν πάντες οι δαίμονες λέγοντες· Πέμψον ημάς εις τους χοίρους, ίνα εις αυτούς εισέλθωμεν. 13 και επέτρεψεν αυτοίς ευθέως».

Η ύπαρξη πολλών δαιμόνων μέσα σε έναν άνθρωπο  δηλώνει διάσπαση της προσωπικότητάς του. Απ’ αυτή την άποψη η δαιμονική κατοχή μολύνει τον άνθρωπο και τον καθιστά αδύνατο να λατρεύσει το Θεό και να βρίσκεται σε κοινωνία μαζί του. Οι δαιμονικές δυνάμεις σύμφωνα με το (Εφ2,2) κατοικούν ανάμεσα στον ουρανό και στη γη και εισέρχονται στην περιοχή των ανθρώπων προκαλώντας καταστροφές και αλλοίωση της προσωπικότητάς του. Η Νίκη του Χριστού εναντίον των δαιμονικών δυνάμεων δεν επιβάλλεται ως υποχρεωτική νέα κατάσταση. Στη Χριστιανική σκέψη το κακό καταβάλλεται με δυνάμεις που υπερβαίνουν αυτές του ανθρώπου. Η ερώτηση των δαιμόνων σε πληθυντικό «29 και ιδού έκραξαν λέγοντες· Τι ημίν και σοι, Ιησού υιέ του Θεού; ήλθες ώδε προ καιρού βασανίσαι ημάς;» δείχνει καθαρά ποιο θα είναι το τέλος των δαιμόνων αλλά και των ανθρώπων που τους ακολουθούν. Ο Μεσσίας εκφράζει την  αρχή της απελευθέρωσης του ανθρώπου και της εκμηδένισης του έργου των δαιμόνων σε όλα τα επίπεδα. Οι δαιμονικές δυνάμεις παρότι εκδιώκονται συνεχώς από τον Ιησού συνεχίζουν όμως και μετά τον Σταυρό του να επηρεάζουν τους ανθρώπους και αυτό γιατί μόνο με την ένταξη και την μυστηριακή ζωή του ο άνθρωπος μπορεί να νικήσει τις επιδράσεις τους. Πολύ σωστά τονίζει ο Άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος ότι κάθε φορά που συνέρχονται οι χριστιανοί για να μετάσχουν στη θεία ευχαριστία συντρίβονται οι δαιμονικές δυνάμεις.

[1c].H μαντεία στον Εθνισμό διατηρήθηκε για πολλούς αιώνες με πλήθος εγκατεσπαρμένων μαντείων στον Ελληνικό αλλά και στον ευρύτερο Ανατολικό χώρο. Όλα αυτά τα μαντικά κέντρα αποτελούσαν πόλο έλξης και πλήθος κόσμου συνέρρεαν αναζητώντας πληροφορίες για τα μέλλοντα  «ει νικήσουσιν,…ει συμφέρει πλειν, ει γεωργείν, ει αποδημείν»

 

[2].Δεν υπήρχε ομοιόμορφος τρόπος παροχής των Χρησμών  στα Ελληνικά Μαντεία. Στους Δελφούς η Πυθία προφήτευε από τρίποδος, όπως λέγεται, στη Δωδώνη δια της ιεράς φυγός (βελανιδιάς). Στο Άργος η Ιέρεια προφήτευε αφού πρώτα γευόταν αίμα αρνίου, και αλλού με άλλο τρόπο». (Παυσανίου, Β΄, Κορινθιακά 24,10).Ο τρόπος έμπνευσης της Πυθίας απασχολούσε και τους Χριστιανούς συγγραφείς αλλά και διάφοροι άλλοι συγγραφείς ομιλούν για την ύπαρξη κάποιου ρήγματος που έβγαζε ένθεο ατμό όπου εκεί στεκόταν η Πυθία υπό την επίδρασή του. Άλλοι συγγραφείς ομιλούν για κάποιον τρόπο ενθουσιασμού της Πυθίας που την έκανε να θεσπίζει έμμετρα η άμετρα όταν καθόταν πάνω στον τρίποδα που ήταν τοποθετημένος κι αυτός με τη σειρά του πάνω στο ρήγμα. (Στράβωνος, Γεωγραφικών Θ , 3, 5). Κατά τον Πλούταρχο , ενώ η γη γεννά τις αναθυμιάσεις  και ο ήλιος σαν θεός της δίνει τη δύναμη αυτή με τη μεταβολή που επιτρέπει, οι δαίμονες όμως ρυθμίζουν την αρμονική και μέτρια δόση της μαντικής δύναμης στους ανθρώπους. (Περί των Εκλελοιπότων χρηστηρίων,48). Άξια παραθέσεως είναι αυτά που γράφει ο Διονύσιος Λογγίνος στο Περί ύψους 13,2 , για αυτό το ρήγμα και τον ένθεο ατμό που έβγαινε : « Πολλοί γαρ αλλοτρίω θεοφορούντι πνεύματι τον αυτόν τρόπον , ον και την Πυθίαν λόγος έχει τρίποδι πλησιάζουσαν, ένθα ρήγμά εστι γης αναπνέον , ως φασιν, ατμόν ένθεον, αυτόθεν εγκύμονα της δαιμονίου καθισταμένην δυνάμεως παραυτίκα χρησμωδείν κατ’ επίπνοιαν».
 
[3].Ο Πλούταρχος γράφει, (Περί των εκλελοιπότων χρηστηρίων 22 και 46) : «Αδύνατον διαλέγεσθαι ποιητικώς των αγράμματον και ανήκοον επών · ώσπερ η νυν τω θεώ λετρεύουσα γέγονε μεν ει τις άλλος ενταύθα νομίμως και καλώς και βεβίωκεν ευτάκτως · τραφείσα δ’εν οικία γεωργών πενήτων, ουτ’από της τέχνης ουδέν, ουτ’απ’άλλης τινός εμπειρίας και δυνάμεως επιφερομένη, κατείσιν εις το χρηστήριον, αλλ’ώσπερ ο Ξενοφών οίεται δειν, Ελάχιστα νύμφην ιδούσαν, ελάχιστα δε ακούσασαν εις ανδρός βαδίζειν, ούτως άπειρος και αδαής ολίγου δειν απάντων, και παρθένος ως αληθώς την ψυχήν, τω θεώ σύνεστιν».

Ο Ενθουσιασμός αυτός δεν είχε σχέση με την καλλιέργεια της Πυθίας , αλλά με την καθαρότητά της.

 

[4].Πλουτάρχου, Περί των εκλελοιπότων χρηστηρίων,8 .46.

[5].Tertulliani, Ad uxorem,VI,Patrologia Latina 1,1396.

[6a]. Ο ίδιος συγγραφέας παρατηρεί, (Φαίδρος  22 η 244) : «…τα μέγιστα των αγαθών ημίν γίγνεται δια μανίας, θεία μέντοι δόσει διδομένης · η τε γαρ δη εν Δελφοίς προφήτις αι τε εν Δωδώνη ιέρειαι μανείσαι μεν πολλά δη και καλά ιδία τε και δημοσία την Ελλάδα ειργάσαντο, σωφρονούσαι δε βραχέα η ουδέν · και εάν δη λέγωμεν Σίβυλλάν τε και άλλας, όσοι μαντική χρώμενοι ενθέω, πολλά δη πολλοίς προλέγοντες εις το μέλλον ώρθωσαν» .

 

[6b]. Φαίδρος 244D. Βλπ. Κικέρων (De divination 1,11). Θα αναφερθούμε μόνο σ' ένα συνδυασμό ένθεης μαντικής και μαγείας, που ενδιαφέρει άμεσα το θέμα μας, στους εγγαστρίμυθους (εγγαστρίτες, γαστρομάντεις), χυθομάντεις ή πύθωνες, Ευρυκλείς ή Εύρυκλείδες (βλ. Bou- he - Leclercq DS 3, 309, σημ. 201). Ο Πλούταρχος θεωρεί τη λαϊκή άποψη για την κατοχή αυτών των ανθρώπων από το θεϊκό πνεύμα απαράδεκτη: «Εύηθες γαρ εστι και παιδικόν κομιδή το οίεσθαι τον θεόν αυτόν ώσπερ τους εγγαστρίμυθους Ευρυκλέας πάλαι νυνί δε Πύθωνας προσαγορευομένους ένδυομενον εις τα σώματα των προφητών υποφθέγγεσθοι τοις εκείνων στόμαστι και φωναίς χρώμενον οργάνοις...» (Περί των έκλελοιπότων χρηστηρίων 9). Μ’ αυτή την έννοια κατανοούν και οι αρχαίοι ερμηνευτές το «έχουσα πνεύμα πύθωνος» στο (Πρ. 16, 16) η παιδίσκη ήταν εγγαστρίμυθος. Πρέπει νά σημειωθεί όμως ότι ο εντοπισμός της ξένης φωνής στη γαστέρα (ή στο στέρνο) δεν σημαίνει ορθολογική ερμηνεία ή απομύθευση, αλλά εντοπισμό του χώρου κατοικίας ή δράσεως του θείου ή δαιμονικού πνεύμα­τος που δρα μέσω του ανθρώπου. Γι' αυτο σωστά ό Λουκάς λέει ότι ή παιδίσκη κατεχόταν από το «πνεύμα του Πύθωνα» ή από το «πνεύμα πύθωνα», δηλ. από το μαντικό πνεύμα. Βλπ. Β.Στογιάννος,ΒΒ4, Ερμηνευτικά Μελετήματα.

 

 [7]. Αἰσχύνου, Κατά Κτησιφώντος,130.Για αυτό και για πολλά άλλα ιστορικά γεγονότα υπάρχουν χρησμοί διαφορετικοί , όμοιοι ,αλλά και αντίθετοι μεταξύ τους. Βλπ. PARKE H. Τα ελληνικά μαντεία,σ.118 κ.ε. Πολλοί χρησμοί τους δεν επαληθεύτηκαν  : «Πως ουν απέτυχον της μαντείας οι Επτά επί Θήβαις του άρδην απολέσαι την πόλιν; Η γαρ αποτυχία της μαντείας έλεγχος γινεται της ασθενείας του θεού του δια της μαντείας προμηνήσαντος τα ανέκβατα». Ιουστίνου, Αμφιβ.Αποκρίσεις προς Ορθοδόξους, ερ.ρνς .Στο ΒΕΠ 4,145. Και ο Ωριγένης στο εργο του «Κατὰ Κέλσου Ζ΄,5.ΒΕΠ 10,127», αμφισβητεί την αλήθεια των χρησμών της Πυθίας γιατί κατ’ αυτόν ο θεός που τις έδινε ήταν ανύπαρκτος. Μολονότι ο Ωριγένης επικρίνει κυρίως τον τρόπο με τον οποίο εξέφερε η Πυθία τους χρησμούς, εν τούτοις το βαθύτερο στόχο του αποτελεί το  «παρ’αρχαίοις χρηστηριάζειν» γιατί τους χρησμούς αυτούς τους θεωρούσε έργο του δαίμονα και όχι κάποιου θεού που στην ουσία δεν υπήρχε. Λέει ότι για να αποδείξει την αλήθεια των ισχυρισμών του θα μπορούσε να επικαλεστεί τις μαρτυρίες του Αριστοτέλη και του Επίκουρου μόνον, ωστόσο όμως προτιμά να μιλήσει πάνω στο θέμα αυτό με οδηγό τη Χριστιανική αλήθεια «ΒΕΠ 10,127». Βλπ. περισσότερα στο Ν. Τσουλκανάκη « Η χριστιανική άσκηση Πράξη και Θεωρία». Ομοίως και ο Ι. Χρυσόστομος ψέγει τον τρόπο του «χρηστηριάζειν» της Πυθίας (Εις την Α Κορινθίους επιστολήν. Ομιλία ΚΘ ,1.PG 61,242).

 

[8]. Κατά την άποψη σύγχρονων ερευνητών η παρακμή του Μαντείου των Δελφών άρχισε ακόμη από τα ελληνιστικά χρόνια. Το 290 π.Χ η Αιτωλική Συμπολιτεία κατέλαβε τους Δελφούς, χωρίς κανένας να διαμαρτυρηθεί. Το 279 π.Χ το λεηλατούν οι Γαλάτες και το 86 π.Χ ο ρωμαίος Σύλλας, ενώ το 83 π.Χ διάφορα θρακικά φύλα. Το 67 μ.Χ ο Νέρωνας  αφαιρεί από τους Δελφούς 500 αγάλματα και το 394 παύει πια με διάταγμα του Μ. Θεοδοσίου η λειτουργία του οριστικά. Οι σεισμοί και η εγκατάλειψη σκέπασαν την περιοχή με χώματα και αλλά υλικά και στη θέση αυτή κτίσθηκε αργότερα το γνωστό Καστρί. Πενταζού Μ., Η Ιστορία του Ιερού Μαντείου των Δελφών. Αρχαιολογία , τεύχος 4 (1992)50.

 

[9].Ο Πλούταρχος , ο οποίος υπηρέτησε σαν ιερέας στο Μαντείο των Δελφών, είναι ο μόνος που μας δίνει τέτοιου είδους πληροφορίες σχετικά με το πως μιλούσε στην Πυθία ο θεός και πως εν συνέχεια διερμήνευε η Πυθία τη βουλή του. Ο Απόλλων μας λέει  «μόνας τας φαντασίας παρίστησι και φως εν τη ψυχή (της Πυθίας) ποιεί προς το μέλλον» .Περί του μη χραν έμμετρα,7. Έπειτα η Πυθία εξέφερε τους χρησμούς με δικά της λόγια.

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.