Η πλάνη της Σκοπιάς εις τα άζυμα του αναμνηστικού δείπνου του Κυρίου.

Του Γεωργίου Τσιμπιρίδη

    Eις την παρούσα μελέτη μας θα επιδιώξουμε, πολύ συνοπτικώς, να αποδείξουμε την πλάνη τών Μαρτύρων τού Ιεχωβά εις το θέμα τής χρήσεως τών αζύμων που χρησιμοποιούν εις την τελετή τής Αναμνήσεως, την οποία επιτελούν κάθε χρόνο κατά την 14^ην τού Εβραικού μήνα Νισάν, και που εφέτος συμπίπτει με την 17^ην Απριλίου. Για να καταλάβουμε εις ποία σημεία βασίζονται και ποία σημεία τής Γραφής έχουν παρερμηνεύσει, παραθέτουμε ευθύς αμέσως αποσπάσματα από διάφορα κείμενά τους τα οποία και θα σχολιάσουμε, υπογραμμίζοντας αυτά που θεωρούμε σημαντικά..

«Πότε Θεσπίστηκε. Ανέκαθεν το Πάσχα τηρούνταν στις 14 τού μήνα Νισάν (Αβίβ), την ημέρα ή κοντά στην ημέρα τής πανσελήνου, δεδομένου ότι η πρώτη ημέρα τού κάθε μήνα (σεληνιακού μήνα) στο Ιουδαϊκό ημερολόγιο ήταν η ημέρα τής νέας σελήνης, όπως καθοριζόταν με οπτική παρατήρηση. Συνεπώς, η 14η ημέρα τού μήνα έπεφτε περίπου στα μέσα τού σεληνιακού κύκλου. Η ημερομηνία τού θανάτου τού Ιησού αποδεικνύεται στο λήμμα ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ (Πότε πέθανε) ότι ήταν η 14η Νισάν τού 33 Κ.Χ....Το βράδυ πριν από το θάνατό του ήταν που ο Ιησούς, τηρώντας το Πάσχα, έφαγε το τελευταίο του πασχαλινό γεύμα και κατόπιν θέσπισε το Δείπνο τού Κυρίου. Προτού ακόμη αρχίσει το δείπνο τής Ανάμνησης, αποπέμφθηκε ο προδότης Ιούδας ενώ, σύμφωνα με το υπόμνημα, «ήταν νύχτα». (Ιωα 13:30) Εφόσον οι ημέρες τού Ιουδαϊκού ημερολογίου διαρκούσαν από το βράδυ τής μιας ημέρας ως το βράδυ τής επομένης, το Δείπνο τού Κυρίου γιορτάστηκε και αυτό τη 14η Νισάν, το βράδυ της Πέμπτης 31 Μαρτίου.... Τα Εμβλήματα. Ο Μάρκος αφηγείται τα εξής αναφορικά με το ψωμί που χρησιμοποίησε ο Ιησούς όταν θέσπισε το Δείπνο τού Κυρίου: «Καθώς συνέχιζαν να τρώνε, πήρε ένα ψωμί, είπε μια ευλογία, το έσπασε και τούς το έδωσε και είπε: “Πάρτε το, αυτό σημαίνει το σώμα μου”». (Μαρ 14:22) Το ψωμί ήταν αυτό που είχαν για το πασχαλινό γεύμα το οποίο ο Ιησούς και οι μαθητές του είχαν μόλις ολοκληρώσει. Επρόκειτο για άζυμο ψωμί, δεδομένου ότι δεν επιτρεπόταν να υπάρχει προζύμι στα σπίτια τών Ιουδαίων κατά τη διάρκεια τού Πάσχα και τής σχετιζόμενης με αυτό Γιορτής τών Άζυμων Άρτων» (Ενόραση, τόμ.Α΄, σελ.707-708).

«Ο ετήσιος εορτασμός τού Δείπνου τού Κυρίου (ή Ανάμνηση) είναι η μόνη γιορτή που έχουν την εντολή από τη Γραφή να τηρούν οι Χριστιανοί. Ο Ιησούς την καθιέρωσε τη νύχτα τής 14 Νισάν 33 μ.Χ., αφού γιόρτασε το Ιουδαϊκό Πάσχα. Μπροστά του υπήρχαν τα διάφορα είδη τροφής, που χρησιμοποιούνταν στο γεύμα τού Πάσχα. Η περιγραφή τού Λουκά λέει: ‘[Ο Ιησούς] λαβών άρτον, ευχαριστήσας έκοψε και έδωκε εις αυτούς, λέγων· Τούτο είναι το σώμα μου το υπέρ υμών διδόμενον· τούτο κάμνετε εις την ιδική μου ανάμνησιν. Ωσαύτως και το ποτήριον, αφού εδείπνησαν, λέγων· Τούτο το ποτήριον είναι η καινή διαθήκη εν τω αίματί μου, το υπέρ υμών εκχυνόμενον.’—Λουκάς 22:19, 20. Ο Θεός είχε κατευθύνει τούς Εβραίους να χρησιμοποιήσουν ‘άζυμα’ κατά τη διάρκεια τού Πάσχα. (Έξοδος 12:8) Ώστε οι ‘άρτοι’ που είχε μπροστά του ο Ιησούς ήταν άζυμοι άρτοι. Ήταν φτιαγμένοι από σιτάλευρο, χωρίς καθόλου αλάτι, ή οποιοδήποτε άλλο άρτυμα, γιατί παρίσταναν τον ‘άρτο θλίψεως’. (Σκοπιά 01.07.1982, σελ.31)

    Εις τα ανωτέρω έντυπα η Σκοπιά πληροφορεί τούς αναγνώστες της τα εξής:

α) Ο Χριστός απέθανε ανήμερα τού Εβραικού Πάσχα δηλαδή εις τις 14 Νισάν,

β) Το τελευταίο του δείπνο ο Χριστός το ετέλεσε το βράδυ πρν από τον θάνατό Του, δηλαδή εις την αρχή τής 14^ης Νισάν, κατά το σκοτεινόν αυτής τμήμα,

γ) Το ψωμί, τού οποίου έκανε χρήση ο Χριστός και ετέλεσε την Ανάμνηση, ήτο άζυμο,

δ) Κατά την διάρκεια τού Πάσχα, δηλαδή κατά την 14^ην Νισάν, δεν επετρέπετο να υπάρχει προζύμι, ένζυμος δηλαδή άρτος, εις τα σπίτια τών Ιουδαίων και

ε) Με προσεκτική ανάγνωση βλέπουμε ότι η Σκοπιά, εις το συγκεκριμένο κείμενο, κάνει διάκριση μεταξύ ημέρας τού Πάσχα και τής επταημέρου εορτής τών Αζύμων που ακολουθούσε την επομένη ημέρα.

    Όλες τις ανωτέρω παρατηρήσεις οφείλουμε να τις έχουμε υπ’ όψιν, εις την συνέχειαν τής μελέτης μας. Προσέξτε όμως αγαπητοί αναγνώστες το τέχνασμα τής Σκοπιάς, για να παραπλανήσει τούς αναγνώστες της και να περάσει το μήνυμα, ότι όντως ο Ιησούς έκανε χρήση αζύμων κατά την διάρκεια τού δείπνου Του. Αναφέρει  μία αλήθεια, προκειμένου να περάσει την πλάνη της! Η αλήθεια είναι ότι πράγματι, κατά την ημέρα τού Πάσχα, δεν επετρέπετο να υπάρχει ένζυμος άρτος εις τα σπίτια τών Ιουδαίων. Κι αυτό επειδή από το σούρουπο τής 14^ης Νισάν, άρχιζε το λεγόμενο  ‘bedikat chametz’ (έρευνα γιά ένζυμα) κατά την οποίαν έρευνα ο οικοδεσπότης, με το φως μίας λαμπάδας, ερευνούσε όλο το σπίτι και γύρω από αυτό, για τυχόν ύπαρξη ενζύμου άρτου και απομακρύνσεως αυτού.

      Η Σκοπιά δηλαδή, αναφέροντας αυτή την αλήθεια, υπαινίσσεται, ότι αφού απηγορεύετο εις την 14^ην Νισάν το προζύμι και ο ένζυμος άρτος, άρα ήτο εις χρήσιν τα άζυμα!!! Κι έτσι εξάγει αυθαιρέτως το συμπέρασμα, ότι «Το ψωμί ήταν αυτό που είχαν για το πασχαλινό γεύμα το οποίο ο Ιησούς και οι μαθητές του είχαν μόλις ολοκληρώσει. Επρόκειτο για άζυμο ψωμί, δεδομένου ότι δεν επιτρεπόταν να υπάρχει προζύμι στα σπίτια τών Ιουδαίων κατά τη διάρκεια τού Πάσχα» (Ενόραση, τόμ.Α΄, σελ.708). Πλανάται όμως πλάνην οικτράν η Σκοπιά, και δυστυχώς παραπλανάει και τούς ακολούθους της, διότι τούς αποκρύπτει ότι η ημέρα τού Πάσχα, δηλαδή η 14^η Νισάν, ήτο ημέρα ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ τών αζύμων και ΟΧΙ ημέρα χρήσεως και βρώσεως αυτών!!! Ημέρα χρήσεως και βρώσεως τών αζύμων ήτο η επομένη ημέρα τού θανάτου τού Ιησού, η 15^η Νισάν, όπως ξεκάθαρα αναφέρεται εις το ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 (κατά το Εβρ.) «Και την δεκάτην πέμπτην ημέραν τού αυτού μηνός, εορτή τών αζύμων εις τον  Κύριον· επτά ημέρας άζυμα θέλετε τρώγει» και εις τούς ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:17 (κατά το Εβρ.) «Και την δεκάτην πέμπτην τού μηνός τούτου είναι εορτή· επτά ημέρας θέλουσι τρώγεσθαι άζυμα.»! Η 14^η Νισάν ονομάζετο ‘παρασκευή τού Πάσχα’ (ΙΩΑΝ. ΙΘ:14,31,42), διότι κατ’ αυτήν έπρεπε να τελειώσει όλη η οικιακή και λατρειακή προπαρασκευή, την οποία απαιτούσε ο Ιουδαικός Νόμος για το Πάσχα, δηλαδή η προμήθεια αζύμου άρτου, η προμήθεια τού αμνού και λοιπών χρειωδών.

    Λαμβανομένου δε υπ’ όψιν ότι το Πάσχα εωρτάζετο την 15^ην Νισάν, συμπίπτουσα τότε προς το Σάββατο, το οποίο - καθώς και η εορτή - άρχιζε από τής 6^ης εσπερινής τής προτεραίας (παραμονής), αυτή η προτεραία, ήτο η 14^η Νισάν, καλουμένη και ‘παρασκευή τού Πάσχα’, διότι κατ’ αυτήν άρχιζε, ως ελέχθη, η προμήθεια ή η εις τούς οίκους παρασκευή τού πασχαλίου αζύμου άρτου, τού οποίου η βρώση θα άρχιζε από τής 6^ης εσπερινής τής Παρασκευής προς το Σάββατο, όταν θα άρχιζε η 15^η Νισάν, δηλαδή η πρώτη ημέρα τής εβδομαδιαίας εορτής τού Πάσχα, η οποία δια τούτο εκαλείτο ‘εορτή τών αζύμων τω Κυρίω’ ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 (κατά το Εβρ.).

    Η Σκοπιά, εις τα έντυπα που θα παραθέσουμε ευθύς αμέσως, λέγει ξεκάθαρα ότι η εορτή τών Αζύμων, ετελείτο μετά από την τήρησι τού Πασχαλίου δείπνου, ξεκινούσε δηλαδή εις την 15^ην Νισάν.  

«Η πρώτη από τις ετήσιες εορτές, η εορτή τών αζύμων, ετελείτο αμέσως μετά την τήρησι τού Πασχαλίου δείπνου στις 14 τού μηνός Αβίβ ή Νισάν. Η εορτή τών αζύμων διαρκούσε επτά ημέρες, από τις 15 Νισάν και μέχρι τις 21 Νισάν. Η πρώτη ημέρα αυτής τής εορτής ήταν το Σάββατο που ακολουθούσε την τήρησι τού Πασχαλίου δείπνου. Τη δεύτερη ημέρα τής εορτής, στις 16 Νισάν, ο Ισραηλίτης αρχιερεύς στο ναό τού Ιεχωβά στην Ιερουσαλήμ προσέφερε σ’ Αυτόν ένα δράγμα από τη νεοθερισμένη συγκομιδή κριθής.—Λευιτ. 23:11-16.

Υπάρχει μια ιστορική αφήγησις για ένα 12-χρονο παιδί που εφέρθη από τη Ναζαρέτ στην Ιερουσαλήμ για να εορτάση το Πάσχα. Το παιδί αυτό ήταν ο Ιησούς, ο γιος τής Μαρίας. Μετά από δεκαοχτώ χρόνια, το 29 μ.Χ., αυτός ο Ισραηλίτης, που ήταν τώρα ο Κύριος Ιησούς Χριστός, έγινε ο «Αμνός τού Θεού,» τον οποίον εξεικόνιζε ο Πασχάλιος αμνός (Λουκ. 2:41-52· Ιωάν. 1:29-37). Μετά από τριάμισυ χρόνια, θυσιάσθηκε πραγματικά πάνω σ’ ένα ξύλο στο Γολγοθά, έξω από την Ιερουσαλήμ, την Παρασκευή, 14 Νισάν τού έτους 33 μ.Χ. Το βράδυ εκείνης τής Παρασκευής άρχιζε η 15η Νισάν, και μαζί μ’ αυτήν η εορτή τών αζύμων, αλλά ο ίδιος ο Ιησούς δεν συμμετείχε στην ευφροσύνη που χαρακτήριζε μια τέτοια περίπτωσι. Είχε πεθάνει και είχε ταφή.» (Σκοπιά 15.05.1980, σελ.8-9)

«Το Πάσχα—η πρώτη από τις γιορτές τού μήνα Νισάν—που αρχικά γιορτάστηκε στην Αίγυπτο, έπεφτε τη 14η ημέρα τού μήνα και περιλάμβανε τη θυσία τού πασχαλινού αρνιού. (Εξ 12:2-14· Λευ 23:5· Δευ 16:1) Την επόμενη ημέρα άρχιζε η εφταήμερη Γιορτή των Άζυμων Άρτων, από τη 15η μέχρι την 21η ημέρα του μήνα. Τη 16η Νισάν γινόταν η προσφορά τών πρώτων καρπών από το θερισμό τού κριθαριού.» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.463)

Μετά την ανάγνωση τών ανωτέρω εντύπων απευθύνουμε δύο ερωτήματα εις τούς αγαπητούς Μάρτυρες τού Ιεχωβά:

α) Τι επετρέπετο να τρώγουν καθ’ όλην την διάρκεια τής επταημέρου εορτής οι Εβραίοι; «επτά ημέρας άζυμα θέλετε τρώγει» ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 (κατά το Εβρ.), «επτά ημέρας θέλουσι τρώγεσθαι άζυμα» ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:17 (κατά το Εβρ.)

β) Όταν η Σκοπιά βάζει τον Χριστό με τούς Μαθητές Του να τρώγουν άζυμα εις την 14^ην Νισάν, δηλαδή ΠΡΟ ΤΗΣ 15^ης Νισάν, έχουν άπαντες (συμφώνως προς το ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 και τούς ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:17) παραβεί τον Νόμο τού Θεού ΝΑΙ ή ΟΧΙ; Κι αν πράγματι συνέβη κάτι τέτοιο, γιατί οι διώκτες τού Χριστού, Γραμματείς και Φαρισαίοι, δεν το εκμεταλεύθηκαν εις το Μέγα Συνέδριο, αλλά αναγκάστηκαν να επικαλεσθούν ψευδομάρτυρες (ΜΑΤΘ.ΚΣΤ:59-60, ΜΑΡΚ.ΙΔ:55-57) προκειμένου να προσάψουν ψευδή κατηγορία εναντίον τού Ιησού, διότι δεν υπήρχε αληθινή να ευσταθήσει; Κι εφόσον η ΙΔΙΑ Η ΣΚΟΠΙΑ, που πιστεύετε και ακολουθείτε αγαπητοί Μάρτυρες, ομολογεί και διακηρύσσει ότι ‘Ο Χριστός εκπλήρωνε στην εντέλεια τις διατάξεις τού Νόμου’ (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.768), εν προκειμένω πώς εκπλήρωσε την διάταξη που αφορούσε εις την βρώση τών αζύμων όταν χρησιμοποιεί Αυτός και οι Μαθητές Του άζυμα μίαν ημέραν ενωρίτερα τής νομίμης, διάταξη που είναι ξεκάθαρη εις το ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 και εις τούς ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:17;

    Η Σκοπιά εις τα ανωτέρω έντυπα αναφέρει ξεκάθαρα, ότι η εορτή τών Αζύμων άρχιζε το βράδυ τής Παρασκευής, την 15^η Νισάν, την επομένη ημέρα τής θυσίας τού πασχαλίου αμνού! Άρχιζε δηλαδή η εορτή τών Αζύμων και άρα....τα άζυμα! Αγαπητοί Μάρτυρες τού Ιεχωβά τα κείμενα ομιλούν από μόνα τους. Συνδιάστε το ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 με την Σκοπιά 15.05.1980, σελ.8-9 και το Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.463 και βγάλτε αβιάστως το συμπέρασμα: Δεν υπάρχει περίπτωση ούτε μία εις το εκατομμύριο ο Χριστός να παρέβη τον Νόμο και να χρησιμοποίησε άζυμα για τον απλούστατο λόγο:

 1^ον) Διότι ο ίδιος ο Θεάνθρωπος είπε: «Μη νομίσητε ότι ήλθον καταλύσαι τον νόμον ή τούς προφήτας· ουκ ήλθον καταλύσαι, αλλά πληρώσαι» (ΜΑΤΘ. Ε:17), και

2^ον) διότι η χρήση και η βρώση τών αζύμων ξεκινούσε την επομένη τού θανάτου Του, εις την 15^ην Νισάν!!!     

Το έντυπο τής Σκοπιάς ‘Ενόραση’ αναλύει τα ανωτέρω γεγονότα ως εξής:

«Ζητήματα Σχετικά με τη Χρονική Αλληλουχία. Το ζήτημα τού μολυσμού αποτέλεσε την αφορμή για την εξής δήλωση: “Οι ίδιοι δεν μπήκαν στο ανάκτορο τού κυβερνήτη, για να μη μολυνθούν αλλά να μπορέσουν να φάνε το πάσχα”. (Ιωα 18:28) Εκείνοι οι Ιουδαίοι θεωρούσαν ότι θα μολύνονταν αν εισέρχονταν σε κατοικία Εθνικού. (Πρ 10:28) Αυτή η δήλωση έγινε, όμως, «νωρίς το πρωί», επομένως αφού είχε λάβει χώρα το πασχαλινό γεύμα. Πρέπει να σημειωθεί ότι, εκείνη πλέον την εποχή, ολόκληρη αυτή η περίοδος—τόσο η ημέρα του Πάσχα όσο και η ακόλουθη Γιορτή των Άζυμων Άρτων—αποκαλούνταν ενίοτε «Πάσχα». Έχοντας υπόψη αυτό το γεγονός, ο Άλφρεντ Έντερσχαϊμ δίνει την παρακάτω εξήγηση: Μια εθελοντική ειρηνική προσφορά γινόταν το Πάσχα και μια άλλη, υποχρεωτική, την επομένη, στις 15 Νισάν, την πρώτη ημέρα τής Γιορτής τών Άζυμων Άρτων. Αυτή τη δεύτερη προσφορά φοβούνταν οι Ιουδαίοι ότι δεν θα μπορούσαν να φάνε αν μολύνονταν στη δικαστική αίθουσα του Πιλάτου.—Ο Ναός, 1874, σ. 186, 187.

«Η πρώτη ημέρα τών άζυμων άρτων». Προκύπτει επίσης ένα ζήτημα σε σχέση με τη δήλωση στο εδάφιο Ματθαίος 26:17: «Την πρώτη ημέρα τών άζυμων άρτων πλησίασαν οι μαθητές τον Ιησού, λέγοντας: “Πού θέλεις να σού ετοιμάσουμε να φας το πάσχα;”»

Η φράση «την πρώτη ημέρα» θα μπορούσε εν προκειμένω να αποδοθεί «την προηγουμένη». Αναφορικά με τη χρήση της λέξης πρώτη τού πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, μια υποσημείωση στο εδάφιο Ματθαίος 26:17 στη Μετάφραση Νέου Κόσμου λέει: «Ή, “Την προηγουμένη”. Αυτή η απόδοση τής λέξης πρώτος ακολουθούμενης από λέξη σε γενική πτώση συμφωνεί με την έννοια και την απόδοση μιας παρόμοιας σύνταξης στα εδ. Ιωα 1:15, 30, δηλαδή “υπήρχε πριν από εμένα [πρώτός μου ην]”». Σύμφωνα με το Μεγάλο Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης (των Λίντελ και Σκοτ, Εκδόσεις «Ι. Σιδέρης», 1921, τόμ. 3, σ. 774), το “πρώτος συχνάκις τίθεται αντί τού προσδοκώμενου πρότερος”. Εκείνη την εποχή, η ημέρα τού Πάσχα είχε καταλήξει να θεωρείται γενικά ως η πρώτη ημέρα τής Γιορτής τών Άζυμων Άρτων. Έτσι λοιπόν, το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, σε αρμονία με το Ιουδαϊκό έθιμο, αφήνει το περιθώριο να έγινε η εν λόγω ερώτηση στον Ιησού την προηγουμένη τού Πάσχα.

«Προετοιμασία». Στο εδάφιο Ιωάννης 19:14, ο απόστολος Ιωάννης, καθώς περιγράφει το τελικό μέρος τής δίκης του Ιησού ενώπιον τού Πιλάτου, λέει: «Ήταν δε προετοιμασία τού πάσχα· ήταν περίπου η έκτη ώρα [τής ημέρας, ανάμεσα στις 11:00 π.μ. και στις 12 το μεσημέρι]». Αυτό, φυσικά, τοποθετείται μετά το πασχαλινό γεύμα, το οποίο είχαν φάει την προηγούμενη νύχτα. Παρόμοιες εκφράσεις βρίσκονται στα εδάφια 31 και 42. Εδώ, η λέξη τού πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που μεταφράζεται «προετοιμασία» είναι η λέξη παρασκευή. Αυτή η λέξη φαίνεται ότι προσδιορίζει, όχι την προηγουμένη τής 14ης Νισάν, αλλά την προηγουμένη τού εβδομαδιαίου Σαββάτου, το οποίο, σε αυτή την περίπτωση, ήταν “μεγάλο”, δηλαδή δεν ήταν Σάββατο μόνο επειδή ήταν η 15η Νισάν, η πρώτη ημέρα της καθαυτό Γιορτής τών Άζυμων Άρτων, αλλά επειδή ήταν και εβδομαδιαίο Σάββατο. Αυτό είναι εύλογο, εφόσον, όπως ειπώθηκε ήδη, η λέξη «Πάσχα» χρησιμοποιούνταν μερικές φορές αναφερόμενη σε ολόκληρη τη γιορτή.» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.615-616)

    Εις το ανωτέρω κείμενο η Σκοπιά, προκειμένου να αποφύγει τον σκόπελο τού χωρίου «Άγουσιν ουν τον Ιησούν από τού Καιάφα εις το πραιτώριον· ην δε πρωί· και αυτοί ουκ εισήλθον εις το πραιτώριον, ίνα μη μιανθώσιν,αλλ’ ίνα φάγωσι το πάσχα.» (ΙΩΑΝ. ΙΗ:28), το οποίο λέγει ξεκάθαρα, ότι το Πάσχα δεν ετελέσθη ακόμη, όπως κακόδοξα διδάσκει η Σκοπιά, αλλά θα ετρώγετο υπό τών Ιουδαίων αργότερα, προς το εσπέρας τής ημέρας, προβαίνει εις το εξής ερμηνευτικό τέχνασμα: Ενοποιεί εις μίαν τις δύο εορτές με το αυτό όνομα, αυτήν τής θυσίας τών αμνών, που εγένετο την 14^ην Νισάν, και αυτήν τής εορτής τών αζύμων, ενώ όπως είδαμε εις τον πρώτο τόμο τού ‘Ενόρασις’, ξεκάθαρα ως Πάσχα αναφέρεται ΜΟΝΟΝ η 14^ην Νισάν και ΟΧΙ και η εβδομαδιαία εορτή τών αζύμων: «...κατά τη διάρκεια τού Πάσχα και τής σχετιζόμενης με αυτό Γιορτής τών Άζυμων Άρτων» (Ενόραση, τόμ.Α΄, σελ.707-708). Έτσι περνάει εις τούς αναγνώστες το εσφαλμένο μήνυμα, ότι οι Ιουδαίοι, το πάσχα εις το οποίο ήθελαν να λάβουν μέρος και να φάνε, δεν είναι το γνωστό νομικό Πάσχα που εθύετο ο πασχάλιος αμνός, αφού αυτό το πάσχα ετελέσθη εις την αρχήν τής ημέρας, κατά το σκοτεινόν αυτής τμήμα, αλλά τα κρέατα τών ειρηνικών προσφορών που εγένοντο την πρώτη ημέρα τής εβδομαδιαίας εορτής τών αζύμων, δηλαδή τής πασχαλίου θυσίας τής επονομαζομένης και Chagiga (πρβλ. ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:18-24)!

     Καλό το τέχνασμα τής Σκοπιάς, που μάλλον αποσκοπεί εις το να παραπλανήσει τούς αναγνώστες και ακολούθους της, αλλά οι συγγραφείς τού κειμένου ή έχουν άγνοια τών ακολούθων, ή εσκεμμένως έχουν αποκρύψει τα εξής:

  1) Επειδή ο οίκος τού Πιλάτου δεν είχε καθαρισθεί από ζύμης, συμφώνως προς το ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:4, ο τελετουργικός μολυσμός, τον οποίον δια τής εισόδου των εις το πραιτώριο θα εμολύνοντο οι Ιουδαίοι, θα διαρκούσε μέχρι τής δύσεως τού ηλίου μόνον, (πρβλ. ΛΕΥΙΤ. ΙΑ:24, ΑΡΙΘΜ. ΙΘ:7, ΔΕΥΤ. ΚΓ:11 κ.τ.λ), αλλά εις την περίπτωση τού Πάσχα πας όστις ήτο ακάθαρτος, έπρεπε να αναβάλει τον εορτασμό τού Πάσχα επί έναν ολόκληρο μήνα συμφώνως προς τα ΑΡΙΘΜ. Θ:6-11 και Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) Λ:2-3. Άρα, εάν είχαν ήδη φάει το Πάσχα εις την αρχή τής ημέρας, όπως διατείνεται η Σκοπιά, τότε δεν είχαν τίποτε να φοβηθούν, εφόσον η μόλυνσή τους θα διαρκούσε έως εσπέρας, οπότε δι’ ενός καθάρσιου λουτρού εξηλείφετο. Επειδή όμως δεν είχαν ακόμη φάει ακόμη τού πασχαλίου αμνού, δηλαδή επρόκειτο να φάνε εξ αυτού, κι αν δια τής εισόδου των εμολύνοντο, τότε θα έπρεπε να τελέσουν το Πάσχα έναν μήνα αργότερα, γι’ αυτό δε τον λόγο δεν εισέρχονται  εις το πραιτώριο.

2) Για να μην αδικήσουμε όμως την Σκοπιά, θα αναφέρουμε ευθύς αμέσως άλλη μίαν ερμηνεία που έχει προταθεί εις το συγκεκριμένο περιστατικό. Οι οικίες τών εθνικών εθεωρούντο ακάθαρτοι, λόγω τής επικρατούσης γνώμης, ότι οι εθνικοί συνήθιζαν να θάπτουν εις αυτές τα εκτρωθέντα έμβρυα. Άρα η οικία ίσχυε ως δια τινος πτώματος νεκρού μολυνθείσα, η δε εις αυτήν είσοδος τού Ιουδαίου εμόλυνε αυτόν, κατά τον ορισμό τών ΑΡΙΘΜ. ΙΘ:14, όχι επί μία μόνον ημέρα, αλλά επί επτά, κατά τις οποίες ημέρες τού μολυσμού απηγορεύετο εις αυτόν η βρώση πάσης οιασδήποτε θυσίας, τόσον δηλαδή τής τού πασχαλίου αμνού (ΑΡΙΘ. Θ:6 και εξής), όσον και τής Chagiga, τής σωτηρίου δηλαδή θυσίας (ΛΕΥΙΤ. Ζ:20).

    Ποία λοιπόν από τις δύο περιπτώσεις εννοεί ο Ιωάννης όταν λέγει ‘ίνα μη μιανθώσι’; Εννοεί την απαγόρευση τής βρώσεως τού πασχαλίου αμνού τής 14^ης Νισάν, ή τής πασχαλίου θυσίας Chagiga τής 15^ης Νισάν; Αποφασιστικό λοιπόν σημείο περί τής βρώσεως ποίας θυσίας γίνεται εδώ λόγος, παραμένει η συνάφεια τού κειμένου και η συνήθης έννοια, με την οποίαν χρησιμοποιείται εις την Καινή Διαθήκη η έκφραση ‘φαγείν το πάσχα’.      

    Ως προς την συνάφεια πρέπει να σκεφτεί κανείς, ότι το Ευαγγέλιο τού Ιωάννου έχει γραφεί για τούς εθνικοχριστιανούς, οι οποίοι είχαν μεν κάποια γνώση περί τού Ιουδαικού πασχαλίου αμνού, αλλά δυσκόλως είχαν κάποια εγγύτερη γνώση περί τής Chagiga. Εάν δε εμβαθύνουμε περισσότερο, μπορούμε να σκεφτούμε, ότι εις την Καινή Διαθήκη η λέξη ‘πάσχα’ και η φράση ‘φαγείν το πάσχα’ σημαίνει τον πασχάλιο αμνό και μόνον αυτόν: «Τη δε πρώτη τών αζύμων προσήλθων οι μαθηταί τού Ιησού λέγοντες αυτώ· πού θέλεις ετοιμάσωμέν σοι φαγείν το πάσχα;» (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:17), «Και τη πρώτη ημέρα τών αζύμων, ότε το πάσχα έθυον, λέγουσιν αυτώ οι μαθηταί αυτού· πού θέλεις απελθόντες ετοιμάσωμεν ίνα φάγης το πάσχα;...πού εστι το κατάλυμά μου όπου το πάσχα μετά τών μαθητών μου φάγω;» (ΜΑΡΚ. ΙΔ:12,14), «και απέστειλεν Πέτρον και Ιωάννην ειπών· πορευθέντες ετοιμάσατε ημίν το πάσχα ίνα φάγωμεν...και ερείτε τω οικοδεσπώτη τής οικίας· λέγει σοι ο διδάσκαλος, πού εστι το κατάλυμα όπου το πάσχα μετά τών μαθητών μου φάγω;...και είπε προς αυτούς· επιθυμία επεθύμησα τούτο το πάσχα φαγείν μεθ’ υμών προ τού παθείν με» (ΛΟΥΚ. ΚΒ:8,11,15).

    Το αυτό δε ισχύει και εις τις παράλληλες φράσεις ‘ετοιμάζειν το πάσχα’: «Και εποίησαν οι μαθηταί ως συνέταξεν αυτοίς ο Ιησούς, και ητοίμασαν το πάσχα.» (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:19) και «πού θέλεις απελθόντες ετοιμάσωμεν ίνα φάγης το πάσχα;...και ητοίμασαν το πάσχα» (ΜΑΡΚ. ΙΔ:12,16), «πορευθέντες ετοιμάσατε ημίν το πάσχα ίνα φάγωμεν...Απελθόντες δε εύρον καθώς είρηκεν αυτοίς, και ητοίμασαν το πάσχα.» (ΛΟΥΚ. ΚΒ:8,13), ‘θύειν το πάσχα’: «Και τη πρώτη ημέρα τών αζύμων, ότε το πάσχα έθυον» (ΜΑΡΚ. ΙΔ:12), «Ήλθε δε η ημέρα τών αζύμων, εν ή έδει θύεσθαι το πάσχα» (ΛΟΥΚ. ΚΒ:7), «και γαρ το πάσχα ημών υπέρ ημών ετύθη Χριστός» (Α΄ ΚΟΡ. Ε:7) και ‘ποείν το πάσχα’: «ο διδάσκαλος λέγει, ο καιρός μου εγγύς· προς σε ποιώ το πάσχα μετά τών μαθητών μου.» (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:18), «Πίστει πεποίηκεν το πάσχα και την πρόσχυσιν τού αίματος, ίνα μη ο ολοθρεύων τα πρωτότοκα θίγη αυτών» (ΕΒΡ. ΙΑ:28).

    Εις το συγκεκριμένο δηλαδή χωρίο «Άγουσιν ουν τον Ιησούν από τού Καιάφα εις το πραιτώριον· ην δε πρωί· και αυτοί ουκ εισήλθον εις το πραιτώριον, ίνα μη μιανθώσιν,αλλ’ ίνα φάγωσι το πάσχα.» (ΙΩΑΝ. ΙΗ:28), δεν υφίσταται ουδείς εκβιαστικός λόγος να εκλάβουμε την έκφραση ‘φαγείν το πάσχα’ με διαφορετική σημασία από την συνήθη της, οπότε ουδεμία δύναται να υπάρξη αμφιβολία, ότι το ‘φαγείν το πάσχα’ ΚΑΙ ΕΙΣ ΑΥΤΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ, όπως και όλα τα παρόμοια τής Καινής Διαθήκης, όπως απεδείξαμε ανωτέρω, σημαίνει την κατά το εσπέρας τής 14^ης Νισάν βρώση τού πασχαλίου αμνού, κι όχι άλλου πασχαλίου εδέσματος (Chagiga) όπως κακοδόξως διδάσκει η Σκοπιά και παραπληροφορεί τούς αναγνώστες της.

    Ως προς την φράση τώρα ‘Τη δε πρώτη τών αζύμων’ (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:17) που προσήλθον οι μαθητές εις τον Ιησού και τον ερώτησαν πού να ετοιμάσουν για να φάνε το Πάσχα, η εξήγηση τής Σκοπιάς ότι το ‘πρώτος’ είναι με την έννοια τού ‘πρότερος’ κατά ένα μεγάλο ποσοστό είναι σοβαρή και μάλλον σωστή. Διότι εάν ως ‘πρώτη τών αζύμων’ ή κατά τον ΜΑΡΚ. ΙΔ:12 «Και τη πρώτη ημέρα τών αζύμων, ότε το πάσχα έθυον, λέγουσιν αυτώ οι μαθηταί αυτού· πού θέλεις απελθόντες ετοιμάσωμεν ίνα φάγεις το πάσχα;» εκλειφθεί ως η ημέρα σφαγής τού πασχαλίου αμνού, δηλαδή η 14^η Νισάν, ημέρα Πέμπτη, τότε την ίδια ημέρα, γίνεται ο Μυστικός Δείπνος, την δε επομένη ημέρα 15^η Νισάν ημέρα Παρασκευή, τελείται η σταύρωση, κάτι που έρχεται εις άμεση σύγκρουση με τον Ιωάννη που λέγει ξεκάθαρα ότι η ημέρα θανάτου τού Ιησού ήτο ‘παρασκευή τού πάσχα’ (ΙΩΑΝ. ΙΘ:14), δηλαδή η Παρασκευή 14^η Νισάν, άρα ο Μυστικός Δείπνος έγινε την προηγουμένη ημέρα, δηλαδή Πέμπτη 13^η Νισάν! (Επ’ αυτού τού δυσεπίλυτου γρίφου και τού αινίγματος για την εμφανέστατη ‘αντίφαση’ και ‘σύγκρουση’ που υφίσταται μεταξύ τών τριών συνοπτικών και τού Ιωάννου, επιφυλασσόμεθα να απαντήσουμε λεπτομερώς με την επόμενή μας μελέτη)

    Κι ενώ η Σκοπιά έχει προβεί εις μία σοβαρή ερμηνεία όσον αφορά την φράση      ‘πρώτη τών αζύμων’ εις την συνέχεια, προκειμένου να πείσει τούς αναγνώστες ότι ο Χριστός έφαγε άζυμα εις το τελευταίο Του δείπνο, λέγει τα εξής; «Εκείνη την εποχή, η ημέρα τού Πάσχα είχε καταλήξει να θεωρείται γενικά ως η πρώτη ημέρα τής Γιορτής τών Άζυμων Άρτων. Έτσι λοιπόν, το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, σε αρμονία με το Ιουδαϊκό έθιμο, αφήνει το περιθώριο να έγινε η εν λόγω ερώτηση στον Ιησού την προηγουμένη τού Πάσχα». Αφού έκανε μία σοβαρή προσπάθεια να ερμηνεύσει το ‘πρώτη τών αζύμων’ ως ‘προτύτερη’ ως δηλαδή ‘παραμονή τών αζύμων’ με σκοπό να αποδείξει ότι το ερώτημα τών μαθητών, περί τής προετοιμασίας και βρώσεως τού Πάσχα, ετέθει εις τον Χριστό την παραμονή τής εορτής τών αζύμων και τής σφαγής τού πασχαλίου αμνού, άρα το ‘πρώτη’ να φύγει από την Παρασκευή τής 14^ης Νισάν και να μετατεθεί εις την προτεραία αυτής, δηλαδή εις την Πέμπτη τής 13^ης Νισάν, εντούτοις επανέρχεται πάλι εις τα ίδια, θέτοντος το ‘πρώτη τών αζύμων’ εις τις 14^η Νισάν, ταυτίζοντάς την με την ημέρα τού Πάσχα και τής σφαγής τού αμνού εφόσον γράφει: «Εκείνη την εποχή, η ημέρα τού Πάσχα είχε καταλήξει να θεωρείται γενικά ως η πρώτη ημέρα τής Γιορτής τών Άζυμων Άρτων»! Ερμηνευτική Βαβέλ!

    Ο συγκεκριμένος ισχυρισμός τής Σκοπιάς, ότι η ημέρα τού Πάσχα, η 14^η δηλαδή Νισάν, εθεωρείτο ως η πρώτη ημέρα τής Εορτής τών Αζύμων στερείται σοβαρότητος και είναι καθαρά αντιγραφική. Είναι απλώς ένας ερμηνευτικός ελιγμός προκειμένου να πείσει τούς αναγνώστες της, ότι ο Χριστός εκείνη την ημέρα, την 14^η Νισάν, χρησιμοποίησε άζυμα επί τού τελευταίου Του δείπνου. Η Παλαιά Διαθήκη αναφέρει ξεκάθαρα όπως προείπαμε εις την αρχή τής μελέτης μας, ότι το διάστημα τής χρήσεως και βρώσεως τών αζύμων περιορίζεται εις ΕΠΤΑ (7) ημέρες, από την 15^ην Νισάν έως και την 21^ην Νισάν: ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 (κατά το Εβρ.) «Και την δεκάτην πέμπτην ημέραν τού αυτού μηνός, εορτή τών αζύμων εις τον  Κύριον· επτά ημέρας άζυμα θέλετε τρώγει» και ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:17 (κατά το Εβρ.) «Και την δεκάτην πέμπτην τού μηνός τούτου είναι εορτή· επτά ημέρας θέλουσι τρώγεσθαι άζυμα.»! Εις δε το ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:3 (κατά το Εβρ.) διασαφηνίζεται ότι: «ΕΠΤΑ ημέρας θέλει τρώγει άζυμα με ΑΥΤΟ (δηλ. με το Πάσχα)», δηλαδή εις το διάστημα τών ΕΠΤΑ (7) ΗΜΕΡΩΝ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΣΧΑ!!! Διδάσκοντας λοιπόν η Σκοπιά, ότι ο Ιησούς και οι μαθητές Του έφαγαν άζυμα την 14^ην Νισάν, επεκτείνει το διάστημα από επτά (7) ημέρες, που εντέλλεται ο Νόμος τού Θεού προς χρήση και βρώση αζύμων, εις οκτώ (8)!!! Κι εν προκειμένω πώς η Σκοπιά θεωρεί ότι ‘Ο Χριστός εκπλήρωνε στην εντέλεια τις διατάξεις τού Νόμου’ (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.768), όταν έχει εμφανώς και κατάφορα παραβεί τον Νόμο, εφόσον κάνει χρήση αζύμων μίαν ολόκληρη ημέρα προ της νομίμης; Δεν θεωρείτε, αγαπητοί Μάρτυρες τού Ιεχωβά, ότι η Σκοπιά σάς οφείλει μίαν ικανοποιητική απάντηση επ’ αυτού;

       Συνεχίζουμε όμως, αγαπητοί αναγνώστες, την ανάγνωση τού βιβλίου τής Σκοπιάς ‘Ενόραση’:

«Σχετικά με το πρωί κατά το οποίο ο Ιησούς δικάστηκε και προσάχθηκε ενώπιον τού Πιλάτου, τις πρωινές ώρες τής 14ης Νισάν (η ημέρα του Πάσχα είχε αρχίσει από το προηγούμενο βράδυ), το εδάφιο Ιωάννης 19:14 λέει: «Ήταν δε προετοιμασία τού πάσχα». (KJ, Da, ΜΝΚ) Μερικοί σχολιαστές θεωρούν ότι αυτό σημαίνει «προετοιμασία για το πάσχα», ορισμένες δε μεταφράσεις αποδίδουν το εδάφιο έτσι. (AT, We, CC) Αυτό, όμως, δημιουργεί την εντύπωση ότι δεν είχαν γιορτάσει ακόμη το Πάσχα, ενώ οι αφηγήσεις τών Ευαγγελίων δείχνουν καθαρά ότι ο Ιησούς και οι απόστολοι το είχαν γιορτάσει την προηγούμενη νύχτα. (Λου 22:15· Ματ 26:18-20· Μαρ 14:14-17) Ο Χριστός εκπλήρωνε στην εντέλεια τις διατάξεις τού Νόμου, περιλαμβανομένης και της απαίτησης για τήρηση του Πάσχα στις 14 Νισάν. (Εξ 12:6· Λευ 23:5· βλέπε ΠΑΣΧΑ.) Η ημέρα τής δίκης και τού θανάτου τού Ιησού μπορούσε να θεωρηθεί «προετοιμασία τού πάσχα» με την έννοια ότι αποτελούσε την προετοιμασία για την εφταήμερη Γιορτή τών Άζυμων Άρτων που άρχιζε την επομένη. Λόγω τής εγγύτητας των δύο γιορτών ημερολογιακά, ολόκληρη αυτή η περίοδος αποκαλούνταν συχνά «Πάσχα». Η δε επομένη της 14ης Νισάν ήταν πάντοτε Σάββατο, και μάλιστα το 33 Κ.Χ. η 15η Νισάν έπεσε στο κανονικό Σάββατο, πράγμα που κατέστησε την ημέρα εκείνη “μεγάλο” ή διπλό Σάββατο» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.768).

    Παρατηρούμε εις το ανωτέρω κείμενο, ότι προκειμένου η Σκοπιά να υπερπηδήσει ΑΛΛΟΝ ΕΝΑΝ ΣΚΟΠΕΛΟ (αυτόν που αναφέρεται εις τον ΙΩΑΝ. ΙΘ:14, ότι δηλαδή η ημέρα τής δίκης τού Ιησού υπό τού Πιλάτου ήτο «παρασκευή τού πάσχα»), προκειμένου λοιπόν να ‘θολώσει τα νερά’ και να παροδηγήσει τούς αναγνώστες της, προβαίνει εις άλλον έναν ερμηνευτικό ελιγμό. Εξηγεί ότι η φράση «παρασκευή τού πάσχα», δεν αφορά εις το πάσχα τής θυσίας και βρώσεως τού αμνού, δηλαδή η 15^η Νισάν, άρα ως ‘παρασκευή’ να εννοείται εδώ η 14^η Νισάν, (διότι εάν ισχύει κάτι τέτοιο καταρρίπτεται εκ θεμελίων η θεωρία της περί σφαγής και βρώσεως τού πασχαλίου αμνού υπό τού Χριστού και τών Μαθητών Του εις την αρχή τής 14^ης Νισάν, κατά το σκοτεινόν αυτής τμήμα), αλλά ερμηνεύει ότι με την λέξη ‘πάσχα’ εδώ εννοείται όλη η επταήμερος Εορτή τών Αζύμων, ‘εφόσον οι αφηγήσεις τών Ευαγγελίων δείχνουν καθαρά, ότι ο Ιησούς και οι απόστολοι είχαν ήδη εορτάσει το Πάσχα την προηγουμένη νύχτα’!

    Πότε δηλαδή τη Σκοπιά ερμηνευτικά την εξυπηρετεί ως Πάσχα να θεωρεί την 14^η Νισάν και την Εορτή τών Αζύμων ως ξεχωριστή εορτή, προκειμένου να πείσει τούς αναγνώστες της ότι ο Χριστός έκανε χρήση αζύμων εις το δείπνο τής Αναμνήσεως: «Επρόκειτο για άζυμο ψωμί, δεδομένου ότι δεν επιτρεπόταν να υπάρχει προζύμι στα σπίτια τών Ιουδαίων κατά τη διάρκεια τού Πάσχα και τής σχετιζόμενης με αυτό Γιορτής τών Άζυμων Άρτων» (Ενόραση, τόμ.Α΄, σελ.708), και όποτε την εξυπηρετεί ερμηνευτικά ενοποιεί αμφότερες τις εορτές (δηλαδή την 14^η Νισάν και την επταήμερη εορτή τών Αζύμων), ως Πάσχα, προκειμένου να πείσει τούς αναγνώστες της ότι εις την φράση «παρασκευή τού πάσχα» ως ‘πάσχα’ δεν εννοείται η 15^η Νισάν αλλά όλο το οκταήμερο: «Λόγω τής εγγύτητας των δύο γιορτών ημερολογιακά, ολόκληρη αυτή η περίοδος αποκαλούνταν συχνά «Πάσχα» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.768). Εις την συνέχεια τής μελέτης μας αναφέρουμε και εμείς, ότι υφίστατο τέτοια ενοποίηση τών δύο εορτών, αλλά όχι όπου μάς συμφέρει ερμηνευτικώς να θεωρείται ως Πάσχα μόνον η 14^η Νισάν και όπου δεν μάς εξυπηρετεί ερμηνευτικώς, να ενοποιούμε τις εορτές κι έτσι να θεωρείται ως Πάσχα όλο το οκταήμερο, κι έτσι να παραθεωρείται και να υποβιβάζεται η συνάφεια τού κειμένου.

    Ας προσέξουμε όμως αγαπητοί αναγνώστες το εξής: Ευρισκόμεθα εις την στιγμήν, κατά την οποίαν κρίνεται η τύχη τού Ιησού υπό τού Πιλάτου, ο οποίος καθήμενος επί τού δικαστικού του θώκου, υπογράφει την καταδικαστική του απόφαση. Την μεγάλη και κοσμοιστορική αυτή στιγμή προσδιορίζει ο Ιωάννης με τις λέξεις «ην δε παρασκευή τού πάσχα, ώρα δε ωσεί έκτη·» (ΙΩΑΝ. ΙΘ:14). Εάν λοιπόν υπό την φράση ‘παρασκευή τού πάσχα’ νοηθή εδώ, αυτό που θέλει να περάσει η Σκοπιά εις τούς αναγνώστες της, ότι δηλαδή «Η ημέρα τής δίκης και τού θανάτου τού Ιησού μπορούσε να θεωρηθεί «προετοιμασία τού πάσχα» με την έννοια ότι αποτελούσε την προετοιμασία για την εφταήμερη Γιορτή τών Άζυμων Άρτων που άρχιζε την επομένη», τότε για ποία προετοιμασία προσπαθεί να μάς πείσει η Σκοπιά ότι γίνεται εδώ λόγος; Ή για θέσουμε και αλλιώς το ερώτημα, για ποία προετοιμασία κάνει λόγο εδώ ο Ιωάννης; Εφόσον όλες οι προετοιμασίες που αφορούσαν εις την εορτή τού πάσχα ΕΙΧΑΝ ΗΔΗ ΓΙΝΕΙ (είτε ως πάσχα εννοήσουμε το επταήμερο τών Αζύμων είτε το οκταήμερο συμπεριλαμβανομένου και τής 14^ης Νισάν)! Και η απομάκρυνση τών ενζύμων εκ τών οικιών είχε γίνει, και η παρασκευή αζύμων και το ψήσιμο αυτών είχε γίνει (εφόσον, κατά την Σκοπιά πάντα, ο Χριστός και η Μαθητές Του έφαγον ΗΔΗ ΤΟ ΠΑΣΧΑ νωρίς το πρωί, έφαγον δηλαδή άζυμα εις το τελευταίο δείπνο), και η προμήθεια, η σφαγή και το ψήσιμο τού αμνού είχαν και αυτά συντελεσθεί! Κάθε δηλαδή οικιακή και λατρειακή προπαρασκευή, την οποίαν απαιτούσε ο Ιουδαικός Νόμος για το Πάσχα, είχε ολοκληρωθεί. Ποία άλλη προετοιμασία απέμεινε να γίνει;

    Πόσον όμως διαφορετικά θα ήσαν τα πράγματα, εάν υπό την φράση «παρασκευή τού πάσχα» νοηθή η προτεραία ή η παραμονή τού Πάσχα, δηλαδή η 14^η Νισάν, κατά την οποίαν εσφάζετο ο πασχάλιος αμνός! Εν τη αυτή δηλαδή ημέρα και ώρα συνέπεσε ο αμνός τού Θεού (πρβλ. ΙΩΑΝ. Α:29 «ίδε ο αμνός τού Θεού ο αίρων την αμαρτίαν τού κόσμου.») να αναλάβει τον προς Γολγοθά δρόμο Του. Αυτή δε η ερμηνεία ενισχύεται επίσης κι απ’ το άλλο εκείνο χωρίο τού Ιωάννου εις το ΙΘ:36 «Εγένετο γαρ ταύτα, ίνα η γραφή πληρωθή, οστούν ου συντριβήσεται αυτού». Η εντολή περί μη συντριβής τών οστών απέβλεπε εις τον πασχάλιο αμνό τής 14^ης Νισάν. Το ότι δε αυτή η εντολή εφηρμόσθη επίσης εις τον Ιησού δια τής μη συνθλίψεως τών σκελών Του επί τού Σταυρού (πρβλ. ΙΩΑΝ. ΙΘ:33 «επί δε τον Ιησούν ελθόντες, ως ήδον αυτόν ήδη τεθνηκότα, ου κατέαξαν αυτού τα σκέλη»), αυτό είναι μία τρανή απόδειξη για τον Ευαγγελιστή, ότι ο κατά την 14^ην Νισάν, κατά την οποίαν εσφάζοντο οι πασχάλιοι αμνοί, σταυρωθείς Ιησούς είναι το εν τη ιστορία πραγματοποιηθέν αληθές αντίτυπον τής παλαιοδιαθηκικής θυσίας τού πασχαλίου αμνού!

     Ας διαβάσουμε όμως ακόμη μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο ‘Ενόραση’:

«Εφόσον οι Ιουδαίοι θεωρούσαν ότι η ημέρα άρχιζε έπειτα από τη δύση τού ήλιου και τελείωνε την επόμενη ημέρα με τη δύση τού ήλιου, η 14η Νισάν άρχιζε έπειτα από τη δύση τού ήλιου. Άρα, το Πάσχα γιορταζόταν το βράδυ μετά την ολοκλήρωση τής 13ης Νισάν. Εφόσον η Γραφή δηλώνει ρητά ότι ο Χριστός είναι η θυσία τού Πάσχα (1Κο 5:7) και ότι έφαγε το πασχαλινό γεύμα το βράδυ που προηγήθηκε τής θανάτωσής του, πρέπει να πέθανε στις 14 Νισάν, όχι στις 15, ώστε να εκπληρωθεί με ακρίβεια η χρονική πλευρά τού εξεικονιστικού τύπου, ή αλλιώς τής σκιάς, που παρείχε ο Νόμος.—Εβρ 10:1.

Νόμοι που Αφορούσαν τον Εορτασμό Του. Κάθε σπιτικό έπρεπε να επιλέξει ένα υγιές, μονοετές αρσενικό πρόβατο ή κατσίκι. Αυτό το έφεραν μέσα στο σπίτι τη 10η ημέρα τού μήνα Αβίβ και το κράτησαν μέχρι τη 14η, οπότε το έσφαξαν και τίναξαν το αίμα του με μια δέσμη από ύσσωπο στους παραστάτες και στο ανώφλι τής πόρτας τής κατοικίας μέσα στην οποία θα το έτρωγαν (όχι στο κατώφλι όπου το αίμα θα πατιόταν).

Τι σημαίνει η έκφραση «ανάμεσα στα δύο βράδια»;

Οι Ισραηλίτες υπολόγιζαν την ημέρα τους από τη μία δύση τοή ήλιου ως την άλλη. Επομένως, η ημέρα του Πάσχα άρχιζε με τη δύση τού ήλιου στο τέλος τής 13ης ημέρας του Αβίβ (Νισάν). Το ζώο έπρεπε να σφαχτεί «ανάμεσα στα δύο βράδια». (Εξ 12:6) Οι γνώμες διίστανται ως προς την ακριβή ώρα που εννοούνταν με αυτή την έκφραση. Σύμφωνα με ορισμένους λογίους, καθώς και με τούς Καραΐτες Ιουδαίους και τούς Σαμαρείτες, αυτή είναι η ώρα ανάμεσα στη δύση τού ήλιου και στο βαθύ λυκόφως. Από την άλλη πλευρά, οι Φαρισαίοι και οι Ραβινιστές θεωρούσαν ότι το πρώτο βράδυ ήταν όταν ο ήλιος άρχιζε να γέρνει, ενώ το δεύτερο η πραγματική δύση. Λόγω αυτής της τελευταίας άποψης, οι ραβίνοι πιστεύουν ότι το αρνί σφαζόταν προς το τέλος της 14ης ημέρας, όχι στην αρχή της, και επομένως ότι το πασχαλινό γεύμα τρωγόταν στην πραγματικότητα τη 15η Νισάν.

Σχετικά με αυτό, οι καθηγητές Κάιλ και Ντέλιτς λένε: «Από πάρα πολύ παλιά έχουν επικρατήσει διαφορετικές απόψεις μεταξύ τών Ιουδαίων όσον αφορά την ακριβή ώρα που εννοείται. Ο Άμπεν Έζρα συμφωνεί με τούς Καραΐτες και τούς Σαμαρείτες θεωρώντας ότι το πρώτο βράδυ είναι η ώρα που ο ήλιος βυθίζεται κάτω από τον ορίζοντα και το δεύτερο η ώρα που έχει πέσει απόλυτο σκοτάδι. Σε αυτή την περίπτωση, το διάστημα “ανάμεσα στα δύο βράδια” θα ήταν από τις 6:00 μέχρι τις 7:20. . . . Σύμφωνα με τη ραβινική άποψη, η ώρα που ο ήλιος άρχιζε να γέρνει, δηλ. από τις 3:00 ως τις 5:00, ήταν το πρώτο βράδυ, ενώ η δύση το δεύτερο. Άρα, το διάστημα “ανάμεσα στα δύο βράδια” θα ήταν από τις 3:00 ως τις 6:00. Σύγχρονοι ερμηνευτές έχουν αποφανθεί πολύ σωστά υπέρ της άποψης τού Άμπεν Έζρα και τού εθίμου που υιοθέτησαν οι Καραΐτες και οι Σαμαρείτες».—Σχολιολόγιο τής Παλαιάς Διαθήκης (Commentary on the Old Testament), 1973, Τόμ. 1, Το Δεύτερο Βιβλίο τύυ Μωυσή, σ. 12· βλέπε ΗΜΕΡΑ.

Από τα προαναφερθέντα, και ιδίως με βάση διάφορες περικοπές όπως τα εδάφια Έξοδος 12:17, 18, Λευιτικό 23:5-7 και Δευτερονόμιο 16:6, 7, το βάρος τών αποδεικτικών στοιχείων κλίνει υπέρ τού ότι η έκφραση «ανάμεσα στα δύο βράδια» εφαρμόζεται στο διάστημα ανάμεσα στη δύση τού ήλιου και στο σκοτάδι. Αυτό σημαίνει ότι έτρωγαν το πασχαλινό γεύμα πολύ μετά τη δύση τού ήλιου στις 14 Νισάν, διότι χρειάζονταν υπολογίσιμο χρόνο για να σφάξουν, να γδάρουν και να καλοψήσουν το ζώο. Το εδάφιο Δευτερονόμιο 16:6 παραγγέλλει: «Πρέπει να θυσιάσεις το πάσχα το βράδυ, μόλις δύσει ο ήλιος». Ο Ιησούς και οι απόστολοί του έφαγαν το πασχαλινό γεύμα «αφού βράδιασε». (Μαρ 14:17· Ματ 26:20) Ο Ιούδας βγήκε έξω αμέσως μετά τον εορτασμό τού Πάσχα, «και ήταν νύχτα». (Ιωα 13:30) Ενόσω ο Ιησούς γιόρταζε το Πάσχα με τους 12 αποστόλους του, πρέπει να έγινε αρκετή συζήτηση, και επίσης ο Ιησούς πρέπει να χρειάστηκε κάποιον χρόνο για να πλύνει τα πόδια τών αποστόλων (Ιωα 13:2-5). Συνεπώς, η θέσπιση τού Δείπνου τού Κυρίου οπωσδήποτε έλαβε χώρα αρκετά αργά εκείνο το βράδυ» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.613-614).

     Και φθάσαμε, αγαπητοί αναγνώστες, εις το κρισιμότερο σημείο τής ερεύνης μας. Με την βοήθεια τού Θεού θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μίαν ικανοποιητική απάντηση εις το πότε ακριβώς χρονικά εθύετο ο πασχάλιος αμνός. Η Σκοπιά μάς λέγει, και πράγματι έτσι είναι, ότι έχουν προταθεί δύο ερμηνείες που αφορούν εις την ακριβή ώρα τής θυσίας τού πασχαλίου αμνού. Η μία ερμηνεία προτείνει το διάστημα μεταξύ 6:00 – 7:20 μ.μ., εις την αρχή δηλαδή τής 14^ης Νισάν, πρόταση που θεωρεί ορθή η Σκοπιά και την έχει αποδεχθεί, η δε άλλη ερμηνεία προτείνει το διάστημα μεταξύ 3:00 – 6:00 μ.μ. κάτι που το θεωρεί λανθασμένο και το έχει απορρίψει. Βέβαια εις την μέχρι τώρα έρευνά μας έχουμε αποδείξει, ότι η ερμηνεία τής Σκοπιάς ως προς την ώρα σφαγής τού πασχαλίου αμνού και τής ταυτοχρόνου χρήσεως και βρώσεως αζύμων, προσκρούει εις την εντολή τού Θεού περί χρήσεως και βρώσεως αζύμων την επομένη ημέρα τού θανάτου τού Ιησού, δηλαδή εις την 15^ην Νισάν, όπως ξεκάθαρα αναφέρεται εις το ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 (κατά το Εβρ.) «Και την δεκάτην πέμπτην ημέραν τού αυτού μηνός, εορτή τών αζύμων εις τον  Κύριον· επτά ημέρας άζυμα θέλετε τρώγει» και εις τούς ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:17 (κατά το Εβρ.) «Και την δεκάτην πέμπτην τού μηνός τούτου είναι εορτή· επτά ημέρας θέλουσι τρώγεσθαι άζυμα.»!

    Εις  τα ανωτέρω λοιπόν χωρία προσκρούει η διδασκαλία τής Σκοπιάς περί θυσίας τού πασχαλιου αμνού εις την αρχή τής 14^ης Νισάν, και διότι η χρήση και βρώση τών αζύμων εγένετο, όπως προείπαμε, την επομένη ημέρα τού θανάτου τού Ιησού, δηλαδή την 15η Νισάν, αλλά και διότι δι’ αυτής τής ερμηνείας που έχει αποδεχθεί η Σκοπιά, το διάστημα τής χρήσεως και βρώσεως τών αζύμων, εις το οποίο περιλαμβάνεται και το πασχάλιο γεύμα, επεκτείνεται, όπως απεδείξαμε, από ΕΠΤΑ (7) εις ΟΚΤΩ (8) ημέρες, ενώ συμφώνως προς το ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:3 (κατά το Εβρ.) διασαφηνίζεται ότι: «ΕΠΤΑ ημέρας θέλει τρώγει άζυμα με ΑΥΤΟ (δηλ. με το Πάσχα)», δηλαδή εις το διάστημα τών ΕΠΤΑ (7) ΗΜΕΡΩΝ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΣΧΑ!!!

    Η λογική λοιπόν λέει, ότι αφού η μία εκ τών δύο ερμηνειών είναι εσφαλμένη, εφόσον προσκρούει εις βασικότατες διατάξεις τού Νόμου τού Θεού, η ετέρα είναι μάλλον η ορθή και αυτήν πρέπει να υιοθετήσουμε. Όμως δεν πρέπει να βασιστούμε μόνον εις την λογική προκειμένου να την θεωρήσουμε ως σωστή, αλλά θα πρέπει, δια τής μεθόδου τής ερεύνης και τού ‘βασανισμού’ αυτής, να αποδειχθεί και δι’ αυτού τού τρόπου ως ορθή. Πριν προχωρήσουμε εις την έρευνα περί τής ακριβούς χρονικής στιγμής τής πασχαλίου θυσίας, θεωρούμε ότι είναι αναγκαίο να αναφέρουμε ολίγα τινά περί τών αλλαγών τής εορτής τού Πάσχα που έλαβον μέρος εις την πάροδο τού χρόνου, ώστε ο αναγνώστης να έχει μίαν πληρεστέρα άποψη περί τής εορτής τού μεταγενεστέρου Πάσχα, και δη επί τής εποχής τού Χριστού.

Μερικές παρατηρήσεις επί τού μεταγενεστέρου Ιουδαικού Πάσχα.

    Ο πρώτος εορτασμός τού Πάσχα, ως γνωστόν εγένετο εις την Αίγυπτο, με αφορμή τής εκ τής χώρας ταύτης εξόδου τών Ισραηλιτών υπό την οδηγία τού Μωυσή, η δε περιγραφεί αυτού ευρίσκεται εις το ΙΒ κεφάλαιο τής Εξόδου τού βιβλίου τού Μωυσέως. Με την πάροδο όμως τών χρόνων, λόγω αλλαγής τών συνθηκών τού βίου τού Ισραηλιτικού λαού, επήλθον σημαντικές μεταβολές εις τις συνήθειες τού εορτασμού τού Πάσχα, η άγνοια τών οποίων επέφερε πολλές παρεξηγήσεις κατά την εκτίμηση τής περί τού τελευταίου δείπνου τού Κυρίου ευαγγελικής διηγήσεως. Έτσι μεταξύ τών άλλων σκανδαλίζει αρκετούς η ανάκλιση τού Κυρίου με τούς μαθητές Του κατά το τελευταίο δείπνο (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:20), η παρουσία κατ’ αυτό ζωμού και εμβαμμάτων (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:23), η εκ τού οίκου έξοδος κατά την νύκτα τού Πάσχα (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:36), ο οπλισμός με μαχαίρια κάποιον μαθητών και τού όχλου (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:47, 51), δίκες, αγορά σινδονίων κ.λ.π. Περιοριζόμεθα εδώ εις την υπενθύμιση μόνο τών μεταβολών εκείνων, οι οποίες έχουν άμεση σχέση προς την κατανόηση τών δυσκόλων ή αμφιβόλων σημείων τής αναφορικώς προς το Πάσχα ευαγγελικής διηγήσεως. 

α) Η προμήθεια τού αμνού.

    Εις το αιγυπτιακό Πάσχα η προμήθεια τού αμνού εγένετο από την 10^ην Νισάν (ΕΞΟΔ. ΙΒ:3,6), ενώ εις τον μεταγενέστερο Ιουδαισμό, λόγω τών δημιουργηθησών νέων και ομαλοτέρων συνθηκών, η προμήθεια τού αμνού εγίνετο αδιαφόρως, από τής 10^ης – 14^ης Νισάν. Άρα λοιπόν δεν εμπεριέχεται κάτι το παράδοξο εις την αφήγηση τών συνοπτικών Ευαγγελίων (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:17 και εξής, ΜΑΡΚ. ΙΔ:12 και εξής, ΛΟΥΚ. ΚΒ:7 και εξής), κατά την οποίαν οι μαθητές προσέρχονατι προς τον Κύριο, για να λάβουν παραγγελίες προς ετοιμασία τών τού Πάσχα χρειωδών, από ‘την πρώτη τών αζύμων’, η οποία, κατά μίαν ερμηνεία, αντιστοιχεί μηνολογικώς μεν προς την 14^ην Νισάν, εορτολογικώς δε προς την πρώτη ημέρα τού οκταημέρου κύκλου τής εορτής τού Πάσχα, ή προς την παραμονή τού επταημέρου κύκλου αυτής.

β) Τόπος και χρόνος τής σφαγής τών αμνών.

    Ενώ εις το αιγυπτιακό Πάσχα οι αμνοί εσφάγησαν υπό τών οικογενειαρχών πλησίον τών θυρών εις την οικίαν εκάστων αυτών, τής οποίας οικίας τα κατώφλια και οι παραστάτες εχρίσθησαν εκ τού χυθέντος αίματος τού αμνού (ΕΞΟΔ. ΙΒ:3, 7, 21-22), εις το μεταγενέστερο Πάσχα οι αμνοί εσφάζοντο μεν πάλι υπό τών οικογενειαρχών ή τών αντιπροσώπων αυτών, αλλά πάντοτε μόνον εις την αυλή τού ιερού τού Ναού εις τα Ιεροσόλυμα πλέον (ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:7), ενώπιον τών ιερέων, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν εκ τού εκχυθέντος αίματος μέρος προς ραντισμό τού θυσιαστηρίου [Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ Εβρ.) Λ: 16, ΛΕ:11]. Κατά ταύτα λοιπόν η θυσία τού αμνού τού Πάσχα ήτο στενώς και αναποσπάστως συνδεδεμένη, όχι μόνον τυπικώς, προς τον Ναό τών Ιεροσολύμων, αλλά επίσης χρονικώς, τόσο προς τον μήνα – αυτός ήτο ο Νισάν – όσο και προς την συγκεκριμένη ημερομηνία, κατά την οποία έπρεπε να τελεσθή – αυτή ήτο η 14^η Νισάν – μετά μίας μόνης εξαιρέσεως που καθορίζετο από τον Νόμο (πρβλ. ΑΡΙΘΜ. Θ: 6-14), όσο και προς τον ειδικώτερο χρόνο τής 14^ης Νισάν, κατά τον οποίο έπρεπε να γίνει η σφαγή τών αμνών. Ωρίζετο δε υπό τού νόμου ως ειδικώτερος ο προς το εσπέρας τής 14^ης Νισάν χρόνος (πρβλ. ΕΞΟΔ. ΙΒ:5, ΑΡΙΘΜ. Θ:2, ΙΗΣ. ΝΑΥΗ Ε:10), ή το εσπέρας προς δυσμάς ηλίου (ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:6), ή ο ανά μέσον τών εσπερινών χρόνος (ΕΞΟΔ. ΙΒ:6, ΙΣΤ:2, ΚΘ:39,41, Λ:8, ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:5, ΑΡΙΘΜ. Θ:3,5,11, ΚΗ:4,8).

    Αλλά ο σχετικά μικρός αυτός χρόνος, που είχε σχέση με τις συνθήκες τού αιγυπτιακού Πάσχα, όπου η σφαγή τών αμνών εγένετο από κάθε οικογενειάρχη προ τών θυρών τής οικίας του, δεν ήτο δυνατόν φυσικώς να επαρκέσει εις τις ανάγκες τής μεταγενεστέρας πράξεως, κατά την οποίαν σύμπας ο λαός έπρεπε να θυσιάσει κατά τον ίδιο χρόνο και εις τον ίδιο τόπο τούς αμνούς του. Η συρροή εις τα Ιεροσόλυμα προσκυνητών από όλα τα μέρη τής γης έπρεπε να ήτο μεγάλη. Ήτο ως εκ τούτου εύλογος η διεύρυνση τού αρχικώς ορισθέντος στενού χρόνου υπό τού Νόμου, και η επέκτασή του εις όλο τον χρόνο, τον μετά την μεσημβρίαν μέχρις εσπέρας χρόνου, όπως σαφώς μαρτυρείται τόσο υπό τών ραββίνων όσο και υπό δύο συγχρόνων τής Καινής Διαθήκης, αξιοπίστων μαρτύρων, όπως ο Φίλων «Μετά δε την νουμηνίαν έστιν εορτή τετάρτη τα διαβατήρια, ήν οι Εβραίοι πάσχα καλούσιν, εν ή θύουσιν πανδημεί, αρξάμενοι κατά μεσημβρίαν έως εσπέρας. Άγεται δε η πάνδημος θυσία τεσσαρεσκαιδεκάτη τού μηνός.» [Φίλωνος Αλεξανδρέως, De specialibus legibus (Περί τών εν μέρει διαταγμάτων), Βιβλίο Β΄, κεφ.‘Περί τών αναφερομένων εν είδει νόμων εις τρία γένη τών δέκα λογίων, το 3^ον, το 4^ον, το 5^ον. Το περί ευορκίας και σεβασμού τής ιεράς 7^ης και γονέων τιμής’, παρ.145] και ο Ιώσηπος «Ενστάσης τής εορτής, πάσχα καλείται, καθ’ ήν θύουσιν μεν από ενάτης ώρας μέχρις ενδεκάτης...» (Φλαβίου Ιωσήπου, Ιουδαικοί Πόλεμοι, Βιβλίο 6, κεφ.9, παρ.3).

γ) Τόπος του πασχαλίου δείπνου.

     Παρομοίως προς την θυσία τού πασχαλίου αμνού έπρεπε το πασχάλιο δείπνο να λαμβάνει χώρα εις ωρισμένο τόπο, εις τον Ναό κατ’ αρχάς τών Ιεροσολύμων, μεταγενεστέρως δε εις τις επί μέρους οικίες τής ιδίας πόλεως (ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:7). Μετά δηλαδή την ίδρυση τού Ναού εις τα Ιεροσόλυμ φαίνεται, ότι επί κάποιο χρονικό διάστημα ή εις ωρισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις, επετελείτο το πασχάλιο δείπνο από όλους εις το προαύλιο του Ναού. Γνωρίζουμε δύο τέτοιες περιπτώσεις, μία επί τού βασιλέως Εζεκίου [Α΄ ΠΑΡ.(Α΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) Λ κεφ.] και άλλη επί τού βασιλέως Ιωσίου [Β΄ ΠΑΡ.(Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) ΛΕ κεφ.].

δ) Άλλες λεπτομέριες επί τού εορτασμού τού πασχαλίου δείπνου.

   Εις το αιγυπτιακό Πάσχα ο αμνός που εψήνετο εις την φωτιά έπρεπε να καταναλωθεί με άζυμους άρτους και πικρά χόρτα, ιστάμενοι οι συνδετυμόνες όρθιοι και έχοντες εζωσμένη την μέση τους (οσφύν) και φέροντες βακτηρίαν ανά χείρας και υποδήματα εις τούς πόδας, και καθ’ όλην την διάρκεια να διατελούν εν σπουδή, ως έτοιμοι προς αναχώρηση (ΕΞΟΔ. ΙΒ:8-11). Επιπλέον απηγορεύετο κατά την διάρκεια τής νυκτός έξοδος εκ τών οικιών (ΕΞΟΔ. ΙΒ:22).

    Εις το μεταγενέστερο όμως Πάσχα, έτρωγαν αυτό όχι όρθιοι ιστάμενοι, ούτε μετά οδοιπορικής ράβδου κ.λ., αλλά ανακλινόμενοι, η οποία ανάκλιση εκλαμβάνετο ως σημείον τής απελευθερώσεως εκ τής δουλείας. Διετηρήθησαν βέβαια οι ορισμοί περί ψητού αμνού, περί αζύμων άρτων και περί πικρών χόρτων, αλλά συνεπληρώθησαν δια τής χρησιμοποιήσεως ακόμη διαφόρων εμβαμμάτων ή οπωρικών πολτών (εκ φοινίκων, σύκων και σταφίδων), ακόμη και οίνου, εκ τού οποίου έκαστος έπινε τέσσερα ποτήρια. Η όλη δε τελετή τού μεταγενεστέρου Πάσχα δεν έφερε τον χαρακτήρα τής σπουδής, αλλά τής πλήρους ανέσεως και τού πανηγυρισμού, μοιάζοντας περισσότερο προς ένα πλούσιο δείπνο. Εάν δε ο αμνός απεδεικνύετο ανεπαρκής, λόγω τού μεγαλυτέρου τυχόν αριθμού τών συνδαιτημόνων, επετρέπετο η βρώση και άλλων κρεάτων, από μικρότερα ή μεγαλύτερα ζώα, τα οποία χρησιμοποιούντο κατά την εόρτιο θυσία, την καλουμένη Chagiga, για την οποίαν ήδη έχουμε κάνει λόγο.

   Η κατά την νύχτα τού Πάσχα πάλιν απαγόρευση τής εξόδου εκ τών οικιών, είχε σχέση με τα όσα έλαβον χώρα έκτακτα περιστατικά, εις το πρώτο εν Αιγύπτω Πάσχα, δηλαδή με την προφύλαξη τών Ισραηλιτών, κατά την νύκτα εκείνη, επενεχθέντων πληγμάτων υπό τού εξολοθρευτού αγγέλου (ΕΞΟΔ. ΙΒ:12), κατά τών πρωτοτόκων νέων τών Αιγυπτίων (για τον οποίον λόγο είχε διαταχθή και η εκ τού αίματος τών αμνών επίχριση τών φλοιών και παραστατών τών Ισραηλιτικών οικιών, ΕΞΟΔ. ΙΒ:13). Η απαγόρευση αυτή έφερε καθαρά περιστατικό και προσωρινό χαρακτήρα, και κατ’ ακολουθίαν δεν ήτο δυνατόν να διατηρηθεί και κατά την νύκτα τής εορτής τού Πάσχα τού μεταγενεστέρου Ιουδαισμού. Ο περιορισμός συνίστατο μόνον εις τούτο, ότι δεν έπρεπε κάποιος να εγκαταλείψει τα Ιεροσόλυμα, τών οποίων τα όρια είχαν ορισθεί ευρύτατα, εκτεινόμενα μέχρι και τής επί τού όρους τών Ελαιών κειμένης Βηθσφαγής (ΜΑΤΘ. ΚΑ:1).

ε)  Χρονικός πολλαπλασιασμός τής εορτής τού Πάσχα.

   Το αιγυπτιακό Πάσχα εωρτάσθη σε μίαν μόνο μέρα, ή ακριβέστερα σε μίαν μόνο νύκτα, την νύκτα τής 14^ης προς την 15^ην Νισάν, η οποία νύκτα κατά την Ιουδαική περί ημέρας αντίληψη, αποτελεί το πρώτο μέρος, δηλαδή το σκοτεινό, τής 15^ης Νισάν. Εις την ΕΞΟΔ. ΙΒ: 14-20 ο Θεός θεσμοθετεί ότι εις το μέλλον έπρεπε το Πάσχα να εορτάζεται δια επτά ημερών, κατά τις οποίες έπρεπε, εξαφανιζομένης τής ζύμης από τής ημέρας τής πρώτης (δηλ. τής 15^ης Νισάν) και απαγορευμένης επί ποινή εξοντώσεως παντός ζυμωτού, να τρώγωνται μόνον άζυμοι άρτοι (ΕΞΟΔ. ΙΒ: 14-15). Η διάρκεια μίας μόνον ημέρας ή μίας μόνον νυκτός απέβη έτσι αργότερα επταήμερος, ακόμη δε και οκταήμερος! Η διαφορά μεταξύ τών δύο τούτων κύκλων συνίσταται κατά την εκτίμηση τής 14^ης Νισάν, η οποία κατά μεν τον επταήμερο κύκλο δεν συμπεριλαμβάνεται εις το πλαίσιο τής εορτής, τής οποίας η μεν πρώτη ημέρα είναι η 15^η Νισάν, η δε εβδόμη και τελευταία η 21^η αυτού, κατά τον οκταήμερο δε αντιθέτως συμπεριλαμβάνεται αυτή εις την εορτή και συναριθμείται ως η πρώτη αυτής ημέρα. Σπουδαία μαρτυρία περί τού οκταημέρου κύκλου τής εορτής αναφέρει ο Ιώσηπος: «...όθεν εις μνήμην τής τότε ενδείας εορτήν άγομεν εφ’ ημέρας οκτώ, την τών αζύμων λεγομένην.» (Φλαβίου Ιωσήπου, Ιουδαική Αρχαιολογία, Βιβλίο Β΄, κεφ.15, παρ.1).

     Το περίεργο εις την χρησιμοποίηση τού οκταημέρου κύκλου τής εορτής είναι ότι όσοι τον χρησιμοποιούν αμέσως (ως είδαμε ανωτέρω ο Ιώσηπος) ή εμμέσως δεν απομακρύνονται από την συνήθεια να εξακολουθούν να ομιλούν, συμφώνως προς την Παλαιά Διαθήκη, περί τού επταημέρου κύκλου τών ημερών τής εορτής, τής οποίας η πρώτη ημέρα είναι η 15^η Νισάν, η δευτέρα η 16^η κ.ο.κ. (πρβλ. ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:11, όπου επαύριον τής πρώτης ημέρας τής εορτής αποκαλείται η 16^η Νισάν, και «Τη δε δευτέρα τών αζύμων ημέρα, έκτη δ’ εστιν αύτη και δεκάτη...», Φλαβίου Ιωσήπου, Ιουδαική Αρχαιολογία, Βιβλίο Γ΄, κεφ.10, παρ.5). Ο Ιώσηπος δηλαδή, ο οποίος όπως είδαμε ανωτέρω δέχεται τον οκταήμερο κύκλο, αριθμεί εν τούτοις την 16^ην Νισάν ως την δευτέρα ημέρα τής εορτής! 

στ) Ονομασίες τής εορτής τού Πάσχα.

    Εξαιρέσει τών περιπτώσεων εκείνων κατά τις οποίες επιδιώκεται η διάκριση τής θυσίας τής εορτής τού Πάσχα (κατά την 14^ην Νισάν) από τής επταημέρου εορτής τών αζύμων (πρβλ. ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:5-6 και ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:16-17 όπου γίνεται διάκριση μεταξύ τής 14^ης Νισάν ως εορτής τού Πάσχα και τής εορτής τών αζύμων, που άρχιζε την 15^ην Νισάν), ο όλος κύκλος κύκλος τής εορτής αποκαλείται συνήθως ή με ένα μόνον όνομα, τού ‘Πάσχα’ [ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:1-3, Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) Λ:1,3, ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:2, ΛΟΥΚ. Β:41, ΙΩΑΝ. Β:13,23 κ.ά.], ή ‘τών αζύμων’ [ΕΞΟΔ. ΚΓ:15, ΛΔ:18, Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) ΛΕ:7-9, ΛΟΥΚ. ΚΒ:7, ΠΡΑΞ. ΙΒ:3) ή και με τα δύο ταυτοχρόνως, τα οποία άλλοτε μεν φέρονται συγχρόνως εν παραλληλία (π.χ. Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) ΛΕ:17, ΜΑΡΚ. ΙΔ:1), άλλοτε πάλι εναλλάξ [π.χ. εις το ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:1,2,5,6 ‘Πάσχα’, εις δε τον στίχ.16 ‘εορτή τών αζύμων’. Επίσης εις το Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) Λ:1-2 αναφέρεται ως ‘Πάσχα’, εις δε τον στίχ.13 ‘εορτή τών αζύμων’, εις δε τούς στίχ.15,17 ως ‘Πάσχα’, εις δε τον στίχ.21 ‘εορτή τών αζύμων’. Η αυτή ποικιλία επίσης απαντάται και εις το Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) ΛΕ κεφάλαιο], και άλλοτε πάλι το ένα ως επεξήγηση τού άλλου (π.χ. Εις τον ΛΟΥΚ. ΚΒ:1 αναφέρεται: «η εορτή τών αζύμων, η λεγομένη Πάσχα»).

    Συμφώνως προς όλα τα ανωτέρω η λέξη Πάσχα απαντάται άλλοτε μεν με στενωτέρα, άλλοτε δε με ευρυτέρα έννοια. Εις την πρώτη περίπτωση νοείται υπ’ αυτήν η 14^ην Νισάν ή το κατά το εσπέρας αυτής τελούμενο πασχάλιο δείπνο, εις την δευτέρα ολόκληρος ο κύκλος τής εορτής. Κριτήριο περί τού πότε πρόκειται περί τής μιάς ή τής άλλης έννοιας, χρησιμεύει πάντοτε η συνάφεια τού λόγου.

Ο ακριβής χρόνος τής πασχαλίου θυσίας.

    Επανερχόμεθα ήδη εις το τελευταίο μέρος τής μελέτης μας που αφορά εις την διακρίβωση τής ακριβούς ώρας τής πασχαλίου θυσίας. Εις έρευνα λοιπόν που διεξήγαμε επί τής Γραφής και δη επί τού Εβραικού κειμένου, διεπιστώσαμε τα κατωτέρω που θα αναγνώσετε ευθύς αμέσως.

     Οι Ισραηλίτες θα έφερναν τον πασχάλιο αμνό εις το σπίτι τους εις την 10^ην τού πρώτου Εβραικού μήνα, τού Αβίβ ή Νισάν. Κατόπιν πληροφορούμεθα τα εξής εις το ΕΞΟΔ. ΙΒ:6: (κατά το Εβρ.) «Και θέλετε φυλάττει αυτό μέχρι τής δεκάτης τετάρτης τού αυτού μηνός· και τότε άπαν το πλήθος τής συναγωγής τού Ισραήλ θέλει σφάξει αυτό προς το εσπέρας.» Η μετάφραση τού Αρχιμανδρίτου Νεοφύτου Βάμβα, όπως αρκετοί γνωρίζουν, είναι μετάφραση εκ τής αντιστοίχου μεταφράσεως τού Εβραικού εις την Αγγλική τού βασιλέως Ιακώβου, που εγένετο εις το 1611. Η Αγγλική μετάφραση λοιπόν μετάφραση εις το τέλος τού χωρίου έχει ως εξής: «...shall kill it in the evening» εξ ού και η Ελληνική μετάφραση «θέλει σφάξει αυτό προς το εσπέρας».

    Όμως, αυτοί που δύνανται να αναγνώσουν εκ τού πρωτοτύπου Εβραικού κειμένου, παρατηρούν την εξής λεπτομέρεια: Η αντίστοιχη εβραική φράση ‘προς εσπέρας’ δεν ευρίσκεται εις ενικό ‘עַרְבָּֽ’ (^‘ereb’) αλλά εις πληθυντικό αριθμό ‘הָעַרְבָּֽיִםִ בֵּ֥ין’  (‘bên hā·‘ar·bā·yim’), δηλαδή ‘αναμεταξύ τών επερινών’, ή ‘ανάμεσα εις τούς εσπερινούς’, ή ‘ανά μέσον τών εσπερινών’! Η λέξη ‘עַרְבָּֽ’ (^‘ereb’) χρησιμοποιείται 134 φορές εις το Εβραικό κείμενο αλλά εις τις 11 από αυτές ευρίσκεται εις πληθυντικό αριθμό ‘bên hā·‘ar·bā·yim’ (ΕΞΟΔ. ΙΒ:6, ΙΣΤ:2, ΚΘ:39,41, Λ:8, ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:5, ΑΡΙΘΜ. Θ:3,5,11, ΚΗ:4,8)!

    Εις το μόνο που θα διαφωνήσουμε με την Σκοπιά, ως προς την ερμηνεία τών δύο εσπερινών, είναι αυτό που λέγει ότι «Σύμφωνα με τη ραβινική άποψη, η ώρα που ο ήλιος άρχιζε να γέρνει, δηλ. από τις 3:00 ως τις 5:00, ήταν το πρώτο βράδυ, ενώ η δύση το δεύτερο. Άρα, το διάστημα “ανάμεσα στα δύο βράδια” θα ήταν από τις 3:00 ως τις 6:00» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.614). Κατά την άποψή μας, ο πρώτος επερινός ήτο από 12:00 μ.μ. όταν ο ήλιος άρχισε να πέφτει, και ο δεύτερος εσπερινός ήτο το ηλιοβασίλεμα, εις το τέλος τής Εβραικής ημέρας, περίπου 6:00 μ.μ. Έτσι το διάστημα μεταξύ τών δύο εσπερινών εντοπίζεται την 3^ην μ.μ. ή ενάτην ώρα κατά τον Εβραικό τρόπο μετρήσεως τού χρόνου. Ερχόμαστε τώρα να αποδείξουμε και αγιογραφικώς την άποψή μας.

«Τούτο δε είναι εκείνο, το οποίον θέλεις προσφέρει επί τού θυσιαστηρίου· δύο αρνία ενιαύσια την ημέραν διαπαντός· 39. το εν αρνίον θέλεις προσφέρει το πρωί, και το άλλον αρνίον θέλεις προσφέρει ανά μέσον τών εσπερινών ·...41. και το δεύτερον αρνίον θέλεις προσφέρει ανά μέσον τών εσπερινών...» (ΕΞΟΔ. ΚΘ:38-39,41 (κατά την διορθωμένη μετάφραση τού Εβρ.)

     Εις το ανωτέρω χωρίο οι Εβραίοι ήσαν υποχρεωμένοι να προσφέρουν τον πρώτον αμνό το πρωί και τον δεύτερον αμνό ‘ανά μέσον τών εσπερινών’, αργότερα δηλαδή από τον πρώτο, εις κάποιαν άλλη στιγμή τής ημέρας. Με άλλα λόγια, κατά την διάρκεια τής κάθε ημέρας τών Εβραίων, η πρώτη προσφορά ήτο η πρωινή και ακολουθούσε η ‘ανά μέσον τών εσπερινών’ επομένη προσφορά. Εάν τώρα η φράση ‘ανά μέσον τών εσπερινών’ σημαίνει την προσφορά που γίνεται εις την αρχή τής Εβραικής ημέρας, δηλαδή εις τις 6:00 – 7:20 μ.μ. όπως εσφαλμένως πιστεύει η Σκοπιά (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.614), τότε αυτή η προσφορά θα ήτο υποχρεωτικώς η ΠΡΩΤΗ προσφορά τής ημέρας, κι όχι η δευτέρα όπως την ήθελε ο Θεός («το δεύτερον αρνίον θέλεις προσφέρει ανά μέσον τών εσπερινών...»). Θα προηγείτο δηλαδή και αυτής τής πρωινής προσφοράς, οπότε η πρωινή δεν θα ήτο η πρώτη αλλά η δευτέρα προσφορά! Να λοιπόν το πρώτο χωρίο το οποίο διαψεύδει την Σκοπιά ως προς την ερμηνεία που έχει αποδεχθεί όσον αφορά εις την φράση ‘ανά μέσον τών εσπερινών’ και άρα διαψεύδεται και ως προς την ακριβή ώρα τής θυσίας τού πασχαλίου αμνού.

«Και έπειτα ητοίμασαν εις εαυτούς (οι Λευίτες), και εις τούς ιερείς· διότι οι ιερείς οι υιοί Ααρών κατεγίνοντο εις το να προσφέρωσι τα ολοκαυτώματα και τα στέατα μέχρι νυκτός· διά τούτο οι Λευίται ητοίμασαν εις εαυτούς, και εις τούς ιερείς τούς υιούς Ααρών...16. Και ητοιμάσθη πάσα η υπηρεσία τού Κυρίου την αυτήν ημέρα, δια να κάμωσι το πάσχα, και να προσφέρωσιν ολοκαυτώματα επί το θυσιαστήριον τού Κυρίου, κατά την προσταγήν τού βασιλέως Ιωσία.» [Β΄ ΧΡΟΝ. (Β΄ ΠΑΡ. Ο΄) ΛΕ:14-16].

    Εις το ανωτέρω χωρίο, που μάς περιγράφει τον εορτασμό τού Πάσχα επί εποχής βασιλέως Ιωσία διαβάζουμε, ότι επειδή επλησίαζε η νύκτα και υπήρχε ακόμη πλήθος ζώων προς θυσίαν υπό τών ιερέων, οι Λευίτες έπρεπε να βοηθήσουν τούς ιερείς, προετοιμάζοντες τούς πασχαλίους αμνούς για τούς ιερείς και τούς εαυτού τους, προ τού τέλους τής 14^ης Νισάν. Αυτό συνεπάγεται, ότι οι Λευίτες ξεκίνησαν να θυσιάζουν τούς πασχαλίους αμνούς το απόγευμα τής 14^ης Νισάν, κι έτσι δεν υπήρχε αρκετός χρόνος για να θυσιάσουν όλα τα ζώα, που προσέφεραν οι πιστοί, πριν πέσει η νύκτα (όταν και θα ξεκινούσε η 15^η Νισάν). Εάν λοιπόν η έκφραση ‘ανά μέσον τών εσπερινών’ νοείται το διάστημα μετά την αλλαγή τής ημέρας, το σκοτεινόν αυτής τμήμα 6:00 – 7:20 μ.μ., όπως εσφαλμένως διδάσκει η Εταιρία Σκοπιά και παραπληροφορεί για ακόμη μία φορά τούς αναγνώστες της (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.614), και τότε εθυσιάζοντο οι πασχάλιοι αμνοί, θα ήτο ήδη νύχτα! Δεν θα έλεγε δηλαδή το κείμενο «να προσφέρωσι τα ολοκαυτώματα και τα στέατα μέχρι νυκτός», ούτε θα έκανε λόγο για ημέρα «Και ητοιμάσθη πάσα η υπηρεσία τού Κυρίου την αυτήν ημέρα»! Να λοιπόν ακόμη ένα χωρίο που διαψεύδει την Σκοπιά, όσον αφορά εις τον χρόνο σφαγής τών πασχαλίων αμνών, που πλανεμένα πιστεύει και διδάσκει και δυστυχώς παρασύρει εις την απώλεια τούς ακολούθους της.

«Και περί την μεσημβρίαν ο Ηλίας μυκτηρίζων αυτούς έλεγεν, Επικαλείσθε μετά φωνής μεγάλης· διότι θεός είναι· ή συνομιλεί, ή ασχολείται, ή είναι εις οδοιπορίαν, ή ίσως κοιμάται, και θέλει να εξυπνήσει....29. Και αφού παρήλθεν η μεσημβρία, και αυτοί προεφήτευον μέχρι τής ώρας τής προσφοράς, και ουκ ην φωνή, και ουκ ην ακρόασις, και ουκ ην προσοχή» [Γ΄ ΒΑΣ. (Α΄ ΒΑΣ. Εβρ.) ΙΗ:27,29].

     Αφού οι ιερείς τού Βάαλ προσπαθούσαν απεγνωσμένα, έως τής ώρας τής προσφοράς, να ‘πείσουν’ τον θεό τους να ενεργήσει, εκείνη την χρονική στιγμή ο προφήτης Ηλίας συγκέντρωσε τον λαό, επιδιώρθωσε το θυσιαστήριο τού Κυρίου, πήρε 12 λίθους και τούς οικοδόμησε θυσιαστήριο (στίχ.31-32), στοίβαξε τα ξύλα, διεμέλισε τον μόσχο και τον επέθεσε επί τών ξύλων (στίχ.33) και είπε εις τον λαό να γεμίσουν 4 υδρίες ύδατος να το ρίξουν εις το ολοκαύτωμα και εις τα ξύλα, κι όλο αυτό να γίνει τρεις φορές. Κατόπιν το κείμενο λέγει τα εξής:

«Και την ώρα τής προσφοράς επλησίασεν Ηλίας ο προφήτης, και είπε, Κύριε, Θεέ τού Ισραήλ, ας γείνη γνωστόν σήμερον, ότι συ είσαι Θεός εν τω Ισραήλ, και εγώ δούλος σου, και κατά τον λόγο σου έκαμα πάντα ταύτα τα πράγματα·» (στίχ.36)

    Μετά ακολουθεί το γνωστό περιστατικό τής πτώσεως πυρός εκ τού ουρανού που κατέφαγε το ολοκαύτωμα, τα ξύλα και τούς λίθους, και η θανάτωση τών προφητών τού Βάαλ (στίχ.38-40). Σημαντικό επίσης είναι και αυτό που αναφέρεται και εις τον στίχ.45: «Και εν τω μεταξύ ο ουρανός συνεσκότασεν εκ νεφών και ανέμου, και έγινε βροχή μεγάλη».

    Από τις ανωτέρω παρατηρήσεις που κάναμε φαίνεται ξεκάθαρα, ότι ΟΛΑ τα περιστατικά που περιγράφονται εις το συγκεκριμένο κεφάλαιο έγιναν υπό το φώς τής ημέρας! Κι αυτό επίσης επιβεβαιώνεται από τον ανωτέρω στίχ.45 ο οποίος μάς λέγει, ότι ακόμη και εις το τέλος όλων αυτών τών περιστατικών ήτο ημέρα, απλά κάποια στιγμή ο ουρανός συσκοτίσθη! Επίσης, ΟΛΑ τα ανωτέρω περιστατικά που περιγράφονται από τον στίχ.30 και εξής, διεδραματίσθησαν μετά την μεσημβρία και την εσπερινή προσφορά που ετελείτο ανά μέσο τών εσπερινών, όπως ξεκάθαρα μαρτυρεί ο στίχ.29 «Και αφού παρήλθεν η μεσημβρία, και αυτοί προεφήτευον μέχρι τής ώρας τής προσφοράς, και ουκ ην φωνή, και ουκ ην ακρόασις, και ουκ ην προσοχή».

    Εάν τώρα, συμφώνως προς την εσφαλμένη ερμηνεία τής Σκοπιάς, η εσπερινή προσφορά εγίνετο εις την αρχή τής ημέρας, κατά το σκοτεινόν αυτής τμήμα (δηλ. 6:00 – 7:20 μ.μ.), εφόσον τότε προσδιορίζει το χρονικό σημείο μεταξύ τών δύο εσπερινών (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.614), είναι δυνατόν όλα αυτά τα περιστατικά να έλαβον χώρα κατά την διάρκεια τής νύκτας; Πόσο μάλλον όταν ο στίχ.45 μαρτυρεί, όπως προείπαμε, ότι ήτο ακόμη ημέρα και απλά κάποια στιγμή ο ουρανός συσκοτίσθη; Άρα όλα τα προαναφερόμενα περιστατικά έλαβον χώρα κατά την διάρκεια τής ημέρας, άρα κατά την διάρκεια τής ημέρας είναι και το υπό έρευνα χρονικό σημείο ‘ανά μέσον τών εσπερινών’ κατά το οποίο εθύετο ο πασχάλιος αμνός, κι όχι κατά την διάρκεια τής νυκτός όπως κακοδόξως διδάσκει και παραπλανάει η Σκοπιά τούς ακολούθους της.

    Θα περατώσουμε την μελέτη μας παραθέτοντας και δύο εξωβιβλικές μαρτυρίες που επιβεβαιώνουν την ημετέραν ερμηνεία και αποδεικνύουν το εσφαλμένον τής Εταιρίας Σκοπιάς:

«Μάθοι δ’ αν τις εντεύθεν την υπερβολήν ής έχομεν περί τον θεόν ευσεβείας και την φυλακήν τών νόμων, μηδέν υπό τής πολιορκίας διά φόβον εμποδιζομένων προς τας ιερουργίας. Αλλά δις τής ημέρας πρωί τε και περί ενάτην ώραν ιερουργούντων επί τού βωμού, και μηδέ εί τι περί τας προσβολάς δύσκολον είη τας θυσίας παυόντων». (Φλαβίου Ιωσήπου, Ιουδαικές Αρχαιότητες, Βιβλίο 14, κεφ.4, παρ.3)

«Θα μπορούσε κάποιος από εδώ να μάθει πόσο υπερβολική ευσέβεια έχουμε εις τον Θεό και για την φύλαξη τών νόμων, τίποτε από την πολιορκία και από φόβο να μην αποτελεί εμπόδιο για τις ιερές τελετές. Αλλά δύο φορές την ημέρα πρωί και περί την εννάτην να γίνεται τελετή εις τον βωμό, και ούτε εάν υπάρχουν δυσκολίες από προσβολές να παύετε τις θυσίες».

    Εις την ανωτέρω παραπομπή ο Ιώσηπος ξεκάθαρα μάς λέγει, ότι οι δύο καθημερινές θυσίες που αναφέρονται εις την ΕΞΟΔ. ΚΘ:38-39,41 και που αναλύσαμε προηγουμένως, η μία ελάμβανε χώρα το πρωί και η άλλη γύρω εις την 9^ην ώρα, δηλαδή την 3^ην μ.μ. Ο Ιώσηπος δηλαδή μάς εξηγεί καθαρά και ξάστερα, ότι ο χρονικός προσδιορισμός τής περίφημης υπό έρευνα έκφρασης ‘ανά μέσον τών εσπερινών’, αντιστοιχεί εις την 3^ην μ.μ.! Να λοιπόν άλλη μία μαρτυρία που διαψεύδει την Εταιρία Σκοπιά ως προς την ώρα σφαγής τού πασχαλίου αμνού.

«Ενστάσης τής εορτής, πάσχα καλείται, καθ’ ήν θύουσιν μεν από ενάτης ώρας μέχρις ενδεκάτης...» (Φλαβίου Ιωσήπου, Ιουδαικοί Πόλεμοι, Βιβλίο 6, κεφ.9, παρ.3).

    Η ανωτέρω παραπομπή τού Ιωσήπου, αυτή καθ’ αυτήν είναι αρκετή για να τινάξει εις τον αέρα τα σαθρό οικοδόμημα τής Σκοπιάς περί δήθεν σφαγής τού πασχαλίου αμνού εις την αρχήν τής 14^ης Νισάν, κατά το σκοτεινόν αυτής τμήμα, δηλ. 6:00 – 7:20 μ.μ. (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.614), και περί δήθεν βρώσεως αζύμων υπό τού Χριστού και τών μαθητών Του, διότι ο Ιώσηπος βροντοφωνάζει, ότι το χρονικό σημείο ‘ανά μέσον τών εσπερινών’, κατά το οποίον εγένετο η δευτέρα προσφορά τής ημέρα, δεν είναι αυτό που κακοδόξως διδάσκει η Σκοπιά (δηλ. 6:00 – 7:20 μ.μ.), αλλά το χρονικό σημείο μεταξύ 9^ης και 11^ης , δηλαδή 3:00 – 5:00 μ.μ.!!! Την ώρα δε που εσφάζοντο οι πασχάλιοι αμνοί, το ίδιο χρονικό σημείο συνέπεσε να σφαγή και ο αμνός τού Θεού, κι έτσι ο σταυρωθείς Ιησούς είναι το εν τη ιστορία πραγματοποιηθέν αληθές αντίτυπον τής παλαιοδιαθηκικής θυσίας τού πασχαλίου αμνού!

«Μετά δε την νουμηνίαν έστιν εορτή τετάρτη τα διαβατήρια, ήν οι Εβραίοι πάσχα καλούσιν, εν ή θύουσιν πανδημεί, αρξάμενοι κατά μεσημβρίαν έως εσπέρας. Άγεται δε η πάνδημος θυσία τεσσαρεσκαιδεκάτη τού μηνός.» [Φίλωνος Αλεξανδρέως, De specialibus legibus (Περί τών εν μέρει διαταγμάτων), Βιβλίο Β΄, κεφ.‘Περί τών αναφερομένων εν είδει νόμων εις τρία γένη τών δέκα λογίων, το 3^ον, το 4^ον, το 5^ον. Το περί ευορκίας και σεβασμού τής ιεράς 7^ης και γονέων τιμής’, παρ.145].

    Άλλη μία εξωβιβλική μαρτυρία, που εκθέτει την πλάνη τής Εταιρίας Σκοπιά, αντλούμε από τον Φίλωνα, ο οποίος ξεκάθαρα λέγει, ότι οι Εβραίοι το Πάσχα αρχίζουν την θυσία κατά την μεσηβρίαν κι εντεύθεν, κι όχι τότε που βολεύει την Σκοπιά για να περάσει τα άζυμα και αναισχύντως να κάνει τον Χριστό και τούς μαθητές Του παραβάτες τού Νόμου.

«Κάθε σπιτικό έπρεπε να επιλέξει ένα υγιές, μονοετές αρσενικό πρόβατο ή κατσίκι. Αυτό το έφεραν μέσα στο σπίτι τη 10η ημέρα τού μήνα Αβίβ και το κράτησαν μέχρι τη 14η, οπότε το έσφαξαν και τίναξαν το αίμα του με μια δέσμη από ύσσωπο στους παραστάτες και στο ανώφλι τής πόρτας τής κατοικίας μέσα στην οποία θα το έτρωγαν (όχι στο κατώφλι όπου το αίμα θα πατιόταν)» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.613).

    Κλείνοντας την μελέτη μας θέλουμε να απευθύνουμε ένα ερώτημα εις τούς αγαπητούς Μάρτυρες τού Ιεχωβά: Αναφέροντας το ανωτέρω κείμενο ότι οι Εβραίοι διετηρούσαν το πρόβατο εις τις οικίες τους «μέχρι τη 14^η» τού μήνα Αβίβ ή Νισάν, υπαινίσσεται το χωρίο ΕΞΟΔ. ΙΒ:6: (κατά το Εβρ.) «Και θέλετε φυλάττει αυτό μέχρι τής δεκάτης τετάρτης τού αυτού μηνός· και τότε άπαν το πλήθος τής συναγωγής τού Ισραήλ θέλει σφάξει αυτό προς το εσπέρας». Άρα η εντολή τού Θεού ήτο το πρόβατο να παραμείνει εις την οικία τών Ισραηλιτών, εννοείται ζωντανό, μέχρι την 14^η Νισάν. Όταν η Σκοπιά βάζει τον Χριστό και τούς μαθητές Του, αλλά και όλους τούς Ισραηλίτες,  να σφάζουν τον αμνό ευθύς αμέσως με την είσοδο τής 14^ης Νισάν, δηλ. 6:00 – 7:20 μ.μ., (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.614), το πρόβατο πώς εννοείται ότι παραμένει ζωντανό την 14^η Νισάν, εφόσον σφάζεται ευθύς αμέσως με την είσοδό της;;;

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.