Σκέψεις και προβληματισμοί από την παρακολούθηση της Διεθνούς Συνέλευσης 2019 των Μαρτύρων του Ιεχωβά

Της Αλεξίας Κρηνίτη

Στις 27 - 29 Ιουνίου του 2014, πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα η τριήμερη Διεθνής Συνέλευση των Μαρτύρων του Ιεχωβά στο ΟΑΚΑ, την οποία είχα επισκεφθεί. Ήταν η πρώτη φορά που πήγαινα σε κάποια εκδήλωση Μαρτύρων Ιεχωβά. Μπορείτε να διαβάσετε τους προβληματισμούς, τους ενδοιασμούς αλλά και τις εντυπώσεις μου εδώ: Οι εντυπώσεις μου από την ετήσια διεθνή συνέλευση των Μαρτύρων του Ιεχωβά

Πέντε χρόνια αργότερα, η Σκοπιά επιλέγει ξανά το κλεινόν άστυ και το εμβληματικό του Στάδιο για να διοργανώσει Διεθνή Συνέλευση στην πόλη μας στις 5, 6 και 7 Ιουλίου 2019. Πήγα και πάλι στη Διεθνή τους Συνέλευση, την Κυριακή 7 Ιουλίου. Από το 2014 μέχρι το 2019 όμως, έχει κυλίσει πολύ νερό στο αυλάκι και δεν είμαι το ίδιο πρόσωπο με αυτό που επισκέφθηκε την Διεθνή (όπως την λένε για συντομία μεταξύ τους οι Μάρτυρες). Τι έχει αλλάξει από τότε;

Το 2014 είχα πάει από καθαρή περιέργεια. Ήμουν διστακτική ως προς το αν θα μου ζητήσουν να συζητήσουμε τα όσα ακούμε και αν θα μπορέσω να διαλεχθώ, αν θα σημειώσουν τα στοιχεία μου, αν θα μπορέσω να βρω τους γνωστούς μου Μάρτυρες που με προσκάλεσαν ή θα νιώθω παρείσακτη.

Σήμερα, το 2019:

1. Έχω παρακολουθήσει και άλλες εκδηλώσεις των Μαρτύρων του Ιεχωβά εκτός από την Διεθνή Συνέλευση του 2014, οπότε οι συναθροίσεις τους μου είναι κάτι γνωστό πλέον.

2. Έχω συζητήσει πάνω σε διάφορα θέματα με Μάρτυρες του Ιεχωβά. Μάλιστα, κάποιες εμπειρίες, διαλόγων και συναθροίσεων, τις έχω μεταφέρει στον Αντιαιρετικό[1]

3. Έχω προοδεύσει σε γνώση όσον αφορά την δική μου Ορθόδοξη πίστη μέσα από βιβλία, ενοριακές συνάξεις, αρθογραφία.

4. Έχω γνωρίσει ανθρώπους, που γνωρίζουν εις βάθος την αίρεση της Σκοπιάς και με έχουν βοηθήσει να κατανοήσω καλύτερα τον τρόπο σκέψης των οπαδών της.

Έτσι, αισθάνθηκα ότι πηγαίνοντας στην Διεθνή Συνέλευση της Αθήνας του 2019, δίνω την μαρτυρία της δικής μου πίστης ανάμεσα στους συγκεντρωμένους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Πήρα μαζί μου και το προσευχητάρι μου και την Αγία Γραφή. Ίσως κάποιος αναγνώστης αναρωτηθεί «μα τι είδους μαρτυρία πίστης είναι αυτή με την παρουσία σου σε μια συνέλευση Μαρτύρων Ιεχωβά;». Ο αναγνώστης θα πρέπει να προσπαθήσει να μπει στον τρόπο σκέψης των μελών της Σκοπιάς. Σύμφωνα με τα όσα διδάσκονται, όσοι δεν ανήκουμε στις τάξεις τους και δηλώνουμε Χριστιανοί είμαστε απλά υποκριτές που αγνοούν την θρησκεία τους, δεν διαβάζουν την αγία Γραφή, δεν συμπεριφερόμαστε με ευπρέπεια μέσα στους ναούς και άλλα πολλά ων ουκ έστιν αριθμός. Γνωρίζοντας όμως ανθρώπους που διαβάζουν την αγία Γραφή, γνωρίζουν την πίστη τους, σέβονται το γεγονός ότι βρίσκονται φιλοξενούμενοι σε κάποια εκδήλωση ετερόθρησκων, οι βεβαιότητές τους κλονίζονται, καθώς βλέπουν ότι δεν υπάρχουν «μόνο κακοί λύκοι εκεί έξω»[2].

Στο Στάδιο έφτασα στις 11.10 π.μ. και μπήκα στην Θύρα, που με είχαν ενημερώσει οι γνωστοί μου ότι κάθονται. Με αυτά τα 2 παιδιά, τον Γιάννη και τον Δημήτρη, γνωριζόμαστε σχεδόν 21 χρόνια! Ήθελα να προλάβω την ανάλυση του Ύμνου της Αγάπης (Προς Κορινθίους Α' Επιστολή, 13:1 – 13), να δω πώς μιλάει η Σκοπιά για την Αγάπη, όταν η αγάπη των Μαρτύρων του Ιεχωβά, είναι γεμάτη προϋποθέσεις και περιορίζεται αυστηρά μεταξύ των μελών της οδηγώντας σε διάλυση φιλίες και οικογένειες. Δεν πρόλαβα όμως, γιατί είχαμε μια μικρή καθυστέρηση στην Απόλυση της Κυριακάτικης Θ. Λειτουργίας και έτσι έφτασα λίγο πιο αργά από ό,τι είχα σχεδιάσει. Από ό,τι με ενημέρωσε ο Γιάννης, η ανάλυση του Ύμνου της Αγάπης συνοδευόταν από βίντεο με τη ζωή του Δαυίδ, που έδειχνε πώς η πίστη του στον Θεό, τον βοήθησε να εφαρμόσει στην καθημερινή του ζωή τα όσα γράφει ο Απόστολος Παύλος για την Αγάπη.

Παρακολούθησα όμως ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο του προγράμματος, που ξεκίνησε σχεδόν με το πού έφτασα: η «Δημόσια Γραφική Διάλεξη», όπως λέγεται η ομιλία που απευθύνεται στους επισκέπτες, που δεν είναι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Εκφωνήθηκε από έναν εκπρόσωπο του Κυβερνώντος Σώματος, δηλαδή εκπρόσωπο της ηγεσίας των Μαρτύρων με ταυτόχρονη μετάφραση στην ελληνική γλώσσα, καθώς και στις γλώσσες των φιλοξενούμενων Μαρτύρων από τις άλλες χώρες. Το θέμα της ομιλίας «Πού μπορείτε να βρείτε αληθινή αγάπη σε έναν κόσμο γεμάτο μίσος;». Μου έκανε μεγάλη εντύπωση ότι το περιεχόμενο αυτής της συνομιλίας απευθυνόταν στους μη –μάρτυρες και ο λόγος είναι ότι βρήκα προσβλητικό το περιεχόμενό της! Άλλες ομιλίες που είχα ακούσει, σε άλλες συναθροίσεις τους, ήταν πολύ πιο ήπιες. Φαίνεται όμως να δικαιώνονται οι μελετητές της αίρεσης, που υποστηρίζουν ότι αυτές οι τριήμερες Συνελεύσεις απευθύνονται πλέον κατεξοχήν σε Μάρτυρες του Ιεχωβά και έχουν αποκτήσει ιδιαίτερα επιθετικό περιεχόμενο, αδιαφορώντας αν θα τους ακούσουν και μη – Μάρτυρες.

Επανερχόμενη στον ομιλητή, οφείλω να παραδεχτώ ότι ήταν ένας πολύ έμπειρος ομιλητής, με σωστό τόνο φωνής, χρωμάτιζε την φωνή του, έδινε έμφαση στα σημεία που ήθελε, χρησιμοποιούσε τη γλώσσα του σώματος για να επικοινωνήσει με το κοινό. Γενικότερα, μου κέντρισε την προσοχή να παρακολουθήσω τι λέει και καθώς τα αγγλικά μου είναι σε πολύ καλό επίπεδο, δεν χρειαζόμουν την μετάφραση. Τι έμαθα όμως από αυτήν την ομιλία και γιατί εκνευρίστηκα;

1. Παρομοίασε τον κόσμο μας σαν μια πόλη της Ινδίας που είχε μολυνθεί από ένα τοξικό νέφος. Στην πόλη αυτή, σώθηκαν κάποιοι Μάρτυρες που ανέβηκαν σε έναν λόφο και επειδή ήταν ψηλά, εισέπνευσαν καθαρό αέρα, δεν μολύνθηκαν λοιπόν και επέζησαν. Το ΟΑΚΑ λοιπόν είναι αυτός ο λόφος και το μοναδικό σημείο της Αθήνας που σήμερα εισπνέουμε καθαρό αέρα! Μα η δήλωση αυτή προσβάλει βάναυσα την πόλη και την χώρα που σε φιλοξενεί! Σύμφωνα με την δήλωση αυτού του κυρίου, οι άνθρωποι γύρω μου με μολύνουν και πήγα στο Στάδιο για να εισπνεύσω καθαρό πνευματικό αέρα! Σε μια ευρύτερη κλίμακα, η δήλωση αυτή προσβάλει και την ανθρωπότητα γενικότερα. Ας είχαν το θάρρος οι Μάρτυρες όταν χτυπούν τις πόρτες μας και στέκονται με τα stand τους σε κεντρικότατα σημεία των πόλεων, να μας πουν τι πραγματικά διδάσκονται για εμάς: πώς είμαστε όπως ένα τοξικό νέφος, που σκοτώνει τα πάντα γύρω του!

2. Υπάρχει τόση αγάπη μεταξύ των Μαρτύρων του Ιεχωβά και απόδειξη για αυτό είναι το γεγονός ότι στο ΟΑΚΑ υπάρχει μόνο τροχαία για την ρύθμιση της κυκλοφορίας και μέσα στο Στάδιο, δεν υπάρχει ούτε ένας αστυνομικός. Αυτό που είπε ο ομιλητής είναι αλήθεια. Πράγματι δεν υπήρχε καθόλου αστυνομία στο ΟΑΚΑ (μόνο έναν υπάλληλο ιδιωτικής εταιρείας security είδα, στο πάρκινγκ που άφησα το αυτοκίνητο). Πρόκειται όμως για ένα τεράστιο λογικό άλμα. Η έλλειψη αστυνομίας και προστασίας δεν αποδεικνύει την αγάπη μεταξύ των Μαρτύρων του Ιεχωβά, αλλά ανευθυνότητα! Η προστασία της αστυνομίας δεν χρειάζεται για να μην σκοτωθούν μεταξύ τους οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ή για να μην σκοτώσουν εμάς που δεν είμαστε Μάρτυρες του Ιεχωβά! Ίσα – ίσα που μεγάλες συγκεντρώσεις άοπλων ανθρώπων είναι πανεύκολος στόχος, αν κάποιος θέλει να σχεδιάσει κάποια τρομοκρατική επίθεση! Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που είχαν συγκεντρωθεί στο Manchester Arenaτο Μάιο του 2018, μεταξύ τους πολλά παιδιά, δεν ήταν πολεμοχαρείς, γεμάτοι μίσος που αλληλοσκοτώθηκαν. Είχαν συγκεντρωθεί για να διασκεδάσουν με την Ariana Grande και έπεσαν θύματα βάναυσης τρομοκρατικής επίθεσης! Το ίδιο ισχύει και για τα θύματα στο Μπατακλάν του Παρισιού το Νοέμβριο 2015, για τα θύματα στις χριστιανικές εκκλησίες ανήμερα του Καθολικού Πάσχα τον Απρίλιο του 2019, των μουσουλμάνων που εκτελέστηκαν μέσα στο τζαμί της Νέας Ζηλανδίας, το Μάρτιο του 2019. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά φαίνεται να αδυνατούν να κατανοήσουν ότι δεν ζούν μέσα σε έναν αγγελικό κόσμο, ένα αγγελικό γκέτο, και ό,τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο, που ζούμε εμείς, δεν τους αγγίζει. Όλα τα παραπάνω παραδείγματα δείχνουν ότι άνθρωποι άοπλοι, που προσεύχονταν ή διασκέδαζαν σκοτώθηκαν βάρβαρα και όχι αναμεταξύ τους, επειδή μισιούνταν. Οπότε, το συμπέρασμα του ομιλητή ότι επειδή δεν υπάρχει αστυνομία, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει αγάπη μεταξύ των Μαρτύρων, δεν μπορώ να το παρακολουθήσω.

3. Μας επεσήμανε ότι παίρνουμε μια μικρή γεύση από αυτό που ζουν καθημερινά εκατομμύρια Μάρτυρες και μας προσκάλεσε να αφήσουμε τα στοιχεία μας, για να επικοινωνήσουν μαζί μας, να μελετήσουμε την αγία Γραφή, να μάθουμε τον αληθινό τρόπο λατρείας που ευαρεστεί το Θεό. Παρακάμπτοντας την πρόδηλη προσπάθεια προσηλυτισμού, που είναι και αναμενόμενη, έκανα την ίδια σύγκριση στο μυαλό μου, που είχα κάνει στην Διεθνή Συνέλευση του 2014: Σύγκρινα αυτό που συνέβαινε στο ΟΑΚΑ με αυτό που είχα βιώσει λίγη ώρα πριν στον ενοριακό μου ναό, γιορτάζοντας την μεγαλομάρτυρα αγία Κυριακή και τον Νεομάρτυρα της Αθήνας, τον Άγιο Μιχαήλ τον Μπακνανά. Η αποπνικτική ζέστη του Σταδίου και οι συνεδριακού τύπου ομιλίες, που όπως ήδη σχολίασα, θεώρησα προσβλητικές, αδυνατούν να με μεταφέρουν σε έναν άλλο κόσμο, όπως κάνει η Θεία Λειτουργία με τους υπέροχους ύμνους του Όρθρου, τις προσευχές, την θεία Κοινωνία, την χριστιανική τέχνη των ναών μας (υπέροχες αγιογραφίες και εικόνες, βυζαντινή ψαλτική τέχνη), την πραγματική ελευθερία, με όλα τα ανθρώπινα ελαττώματα, του ποιμνίου. Και επειδή τις τελευταίες μέρες είχα παρακολουθήσει πολλές και σημαντικές ακολουθίες της Εκκλησίας μας (π.χ. Μέγας Εσπερινός στον Άρειο Πάγο, όπου μίλησε ο Απόστολος Παύλος στους Αθηναίους, Θεία Λειτουργία στον παλαιότατο Βυζαντινό Ναό των Αγίων Αποστόλων εντός της αρχαίας Αγοράς, γιορτή της Παναγίας των Βλαχερνών), η διαφορά ανάμεσα στην Εκκλησία μας και την αίρεση ήταν ακόμη πιο έντονη.

4. Ο ομιλητής μας συνέχισε με προσβλητικά σχόλια συγκεκριμένα για τις θρησκείες, καθώς τις κατηγόρησε ότι προάγουν το μίσος και για αυτό «πολλοί άνθρωποι τις εγκαταλείπουν». Δεν φαίνεται να τον προβληματίζει το γεγονός ότι οι επισκέπτες, στους οποίους απευθύνεται, μπορεί να ανήκουν σε κάποια από αυτές τις θρησκείες. Στη δήλωση αυτή, βλέπουμε για μια ακόμη φορά την σχιζοφρενική συμπεριφορά των Μαρτύρων του Ιεχωβά, να αυτοχαρακτηρίζονται χριστιανοί και ταυτόχρονα να κατηγορούν τον Χριστιανισμό! Επιπλέον, η μόνιμη καραμέλα της Σκοπιάς για την εγκατάλειψη της θρησκείας από τους πιστούς της δεν στηρίζεται από στοιχεία. Απλά, «τα άλλα πρόβατα» το δέχονται, επειδή τους το λέει η ηγεσία τους. Ξεχνούν όμως ότι η θρησκευτικότητα της ανθρώπινης ψυχής δεν μπορεί ούτε να καταμετρηθεί ούτε να προβλεφθεί. Φαίνεται ο Χριστιανισμός να αναδιπλώνεται στην Ευρώπη, σε άλλες περιοχές όμως του πλανήτη γνωρίζει άνθηση (εντελώς ενδεικτικά, Αφρική, Κίνα, που μάλιστα είναι υπό διωγμό). Πάνω από όλα όμως, δεν μπορεί κανένα μέλος Κυβερνώντος Σώματος των Ιεχωβάδων ή εκπρόσωπός τους, να ξέρει πότε άνθρωποι που για οποιοδήποτε λόγο έχουν φύγει από την Εκκλησία, θα αποφασίσουν ως άλλος Άσωτος Υιός να επιστρέψουν!

Όταν ολοκληρώθηκε αυτή η ομιλία, ήρθε η ώρα για το μάθημα της Σκοπιάς Μελέτης, το βασικότερο δογματικό όργανο της Οργάνωσης, με το οποίο περνάει τις πληροφορίες και νέα δόγματα στους οπαδούς της. Στο πλαίσιο της Συνέλευσης, δεν διάβασαν όλο το άρθρο. Ο ομιλητής παρουσίασε τα βασικά σημεία του άρθρου, που θέμα είχε «Αγάπη και Δικαιοσύνη στην Χριστιανική Εκκλησία» και διάφοροι Μάρτυρες ανέβηκαν στο βήμα και έδωσαν προετοιμασμένες απαντήσεις στα διάφορα ερωτήματα. Από τον τίτλο, καταλαβαίνουμε ότι το θέμα του άρθρου είναι η εκδήλωση αγάπης αποκλειστικά μεταξύ των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Πρόκειται για μια ακόμη βάναυση παραχάραξη της αγίας Γραφής και λανθασμένη διδασκαλία «του πιστού και φρόνιμου δούλου» στους οπαδούς του. Αρκεί να αναφέρουμε τα λόγια του Χριστού, όπως μας τα μεταφέρει ο Ευαγγελιστής Λουκάς, στο 6^ο κεφάλαιο του Ευαγγελίου του, εδάφιο 32: «Και ει αγαπάτε τους αγαπώντας υμάς, ποία υμίν χάρις εστί; και γαρ οι αμαρτωλοί τους αγαπώντας αυτούς αγαπώσι».

Ο συγκεκριμένος ομιλητής, στο πλαίσιο αυτού του μαθήματος, όπως θεωρείται από τους Μάρτυρες η Σκοπιά Μελέτης είπε μια ιστορία βγαλμένη από ταινία τρόμου, που προσβάλει τα μέλη των οικογενειών, τα οποία δεν ανήκουν στην Σκοπιά. Αναφέρθηκε σε έναν ηλικιωμένο σήμερα Μάρτυρα του Ιεχωβά, ο οποίος μάλιστα εκφώνησε κάποια ομιλία το Σάββατο (δεν συγκράτησα το όνομά του), ο οποίος στα νιάτα του ξύπνησε και είδε πάνω από το κρεβάτι του την γυναίκα του με ένα τσεκούρι, έτοιμη να τον δολοφονήσει, ύστερα από προτροπή των συγγενών της, λόγω των θρησκευτικών του πεποιθήσεων! Την αντιμετώπισε όμως με πραότητα, συζήτησε μαζί της και τελικά βαπτίστηκε και εκείνη μέλος της Σκοπιάς.

Όπως προανέφερα, το περιεχόμενο των Συνελεύσεων των Μαρτύρων, παρόλο που διεξάγονται σε ένα ευρύτερο κοινό, έχουν γίνει ιδιαίτερα επιθετικά και προσβλητικά.

Ένα δυο σχόλια, πέρα από το περιεχόμενο των ομιλιών που άκουσα:

1. Η συμπαθέστατη κυρία δίπλα μου, Γαλλίδα που έκανε μελέτη με τον γνωστό μου (δηλαδή τις μάθαιναν τις αιρετικές διδασκαλίες της Οργάνωσης με την παραχαραγμένη αγία Γραφή τους), κοιμόταν γλυκά! Κατανοητό μέσα σε αυτήν την τρομερή ζέστη.

2. Η μητέρα των παιδιών που με είχαν καλέσει, με συνεχάρη που έφερα τα βιβλία μου (την αγία Γραφή και το προσευχητάρι μου). Επίσης, μου είπε ότι συνέχεια τα παιδιά της τής λένε πόσο πολύ μελετώ την αγία Γραφή, και ότι της δείχνουν τα mail που τους στέλνω με τις σκέψεις μου, πάνω σε διάφορες περικοπές. Και για αυτό το λόγο, μου θύμισε τα λόγια του Χριστού στους μαθητές Του, να βρουν τους άξιους. Και μου εξήγησε ότι άξιος είναι αυτός που κάνει το θέλημα του Θεού. Με προέτρεψε λοιπόν να βρω κι εγώ τους άξιους! Ίσως οι φίλοι αναγνώστες να μην μπορούν να συλλάβουν το νόημα που κρύβουν τα λόγια της. Ουσιαστικά, ήταν ανοιχτή πρόσκληση να ενταχθώ στις τάξεις τους. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δηλώνουν απερίφραστα ότι είναι οι μόνοι που κάνουν το θέλημα του Ιεχωβά και έχουν φιλοξενήσει σχετικά άρθρα στο site τους, στα περιοδικά και στα φυλλάδια που μας δίνουν. Με την συμβουλή της να βρω τους άξιους, εννοούσε την Σκοπιά!

3. Τα κορίτσια πάρα πολύ όμορφα ντυμένα και κάποιες τολμηρές, παρόλη την ζέστη, φορούσαν παραδοσιακές στολές (ξεχώρισα της Μακεδονίας και της Ρόδου). Από ό,τι καταλαβαίνω και μου έχουν πει γνωστοί μου, οι Συνελεύσεις είναι ένα άτυπο νυφοπάζαρο, αλλά και πάλι μπράβο τους (συγγνώμη, ως γυναίκα κι εγώ δεν μπόρεσα να μην το παρατηρήσω, σχολιάσω και επιβραβεύσω).

4. Στη χώρα μας, για την Διεθνή Συνέλευση είχαν έρθει καλεσμένοι («εκπρόσωπο» όπως τους λένε), από Μεξικό, Ιαπωνία, Αλβανία, Σκόπια (ίσως ξεχνώ κάποια χώρα).

5. Ανακοινώθηκε ότι παρακολούθησαν το πρόγραμμα 36.337 (και πάλι, ίσως υπάρχει μια μικρή απόκλιση, γιατί το μεταφέρω από μνήμης). Φαίνεται ότι είναι σημαντική πληροφορία, γιατί οι Μάρτυρες γύρω μου σημείωσαν τον αριθμό. Παρατήρησα μάλιστα ότι Μάρτυρες του Ιεχωβά, ταξιθέτες όπως λέγονται στο συγκεκριμένο ρόλο, καταμετρούσαν πόσοι καθόμασταν στα καθίσματα.

6. Πανταχού παρόντα τα κουτιά των προσφορών.

7. Και ένα πολύ τρυφερό στιγμιότυπο: ένα ζευγάρι που καθόταν ακριβώς μπροστά μου, δεν σταμάτησαν να χαϊδεύει γλυκά ο ένας τον άλλον και να κρατιούνται από το χέρι, όταν έψαλλαν τους ύμνους τους. Εύχομαι να είναι πάντα τόσο αγαπημένοι και να τους φωτίσει ο Χριστός με τις μεσιτείες της αγίας Κυριακής, που γιορτάζει σήμερα, να έρθουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία!

---

[1] Βλ. ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΜΕ ΔΥΟ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΟΥ ΙΕΧΩΒΑΈνας αυθόρμητος διάλογος με Μάρτυρα του ΙεχωβάΗ Ανάμνηση των Μαρτύρων του Ιεχωβά: μια τελετή για γέλια και για κλάματαΤι περιλαμβάνει η «Μεσοβδόμαδη Συνάθροιση» των Μαρτύρων του Ιεχωβά

 

[2]Η φράση προέρχεται από τα λόγια της πρώην Μάρτυρας του Ιεχωβά «Μαρί, στο άρθρο Μαρτυρίες πρώην Μαρτύρων του Ιεχωβά, που είναι μέλη της Καθολικής Εκκλησίας

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.