Η ΕΒΡΑΪΚΗ ΣΥΝΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΤΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΕΝΤΟΣ ΑΥΤΗΣ

Τα ερείπια της συναγωγής στην Καπερναούμ

Ας ξεκινήσουμε με κάτι βασικό αλλά απαραίτητο και διαφωτιστικό. Οι Ιουδαίοι είτε βρισκόταν στην Παλαιστίνη, είτε διεσπαρμένοι στον γνωστό τότε κόσμο είχαν μόνο ένα Ναό, αυτός που βρίσκονταν στα Ιεροσόλυμα και είχε κτιστεί από τον Σολομώντα και εκατοντάδες Συναγωγές...

Η Συναγωγή ή Προσευχή (kenesth) κάνει κατά πρώτον την εμφάνισή της όταν οι Ισραηλίτες βρίσκονταν στην Βαβυλώνα αιχμάλωτοι από τον Ναβουχοδονόσορα και αντικαθιστά τον καταστραφέντα Ναό της Ιερουσαλήμ. Ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος, ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς καθώς και ο μετέπειτα Ιουδαϊσμός αποδίδουν λανθασμένα το θεσμό της Συναγωγής στον Μωϋσή. Σ’ αυτήν συγκεντρώνονταν κάθε Σάββατο και γίνονταν κοινή προσευχή και ανάπτυξη του Νόμου. Όμως ο αποκλειστικός και κύριος σκοπός της ήταν, η δια μέσου του Νόμου διδασκαλία προς διατήρηση της εθνικής και θρησκευτικής ενότητας του εξόριστου λαού.

Από τότε και εφεξής επεκτάθηκε και επικράτησε σε όλες τις ανά τον κόσμο ιουδαϊκές κοινότητες, στην Παλαιστίνη και σ’ αυτή ακόμα την Ιερουσαλήμ. Ο Φίλωνας χαρακτηρίζει τις Συναγωγές ως «διδασκαλεία», στα οποία οι Ιουδαίοι «δημόσια εκπαιδεύονται στην πάτριο φιλοσοφία» (Devita Mosis, 3,38). Προσοχή όμως! Δεν πρέπει να εκλάβουμε αυτές σαν Σχολεία για μαθητές, αλλά σαν τόπους συγκέντρωσης ενηλίκων για προχωρημένες θρησκευτικές σπουδές για την ερμηνεία της Τορά (Νόμος) και του Νόμου του Θεού. Οι Συναγωγές το Σάββατο και την περίοδο των γιορτών μετατρέπονταν και σε τόπους λατρείας του Θεού.

Για τους Ιουδαίους της διασποράς απετέλεσαν θρησκευτικά και πολιτικά κέντρα, ο δε θεσμός αυτής έλαβε τέτοια σπουδαιότητα, ώστε ιουδαϊκή παροικία ή ιουδαϊκή κοινότητα και Συναγωγή να ταυτίζονται.

Στην Παλαιστίνη μαρτυρείται ύπαρξη Συναγωγών και πριν την Μακκαβαϊκή εποχή, ενώ κατά τους χρόνους του Χριστού και των Αποστόλων υπήρχε πλήθος Συναγωγών. Στην Ιερουσαλήμ, λίγο πριν την καταστροφή της από τον Ρωμαίο στρατηγό και μετέπειτα αυτοκράτορα Τίτο, ο αριθμός αυτών κυμαίνονταν μεταξύ 394 – 480. Εκτός από αυτές που ήταν για τις ανάγκες των γηγενών Ιουδαίων υπήρχαν Συναγωγές και για τους εκεί εγκατεστημένους ξένους Ιουδαίους. Έτσι διαβάζουμε στις Πράξεις των Αποστόλων 6:9 «μερικοί από την συναγωγή που λέγονταν των Λιβερτίνων και των Κυρηναίων και Αλεξανδρέων και των από Κιλικίας και Ασίας …». Αλλά και στα Ευαγγέλια μνημονεύονται Συναγωγές στην Καπερναούμ (Μάρκος 1:21) και Ναζαρέτ (Ματθαίος 13:54). Ο δε απόστολος των εθνών Παύλος κατά τις περιοδείες του για την διάδοση του Λόγου του Θεού, εύρισκε παντού Συναγωγές, όπως στην Δαμασκό, Αντιόχεια, Ικόνιο, Έφεσο, Κύπρο, Φιλίππους, Θεσσαλονίκη, Βέροια, Αθήνα, Κόρινθο και Ρώμη, μέσα από τις οποίες κήρυττε τον χριστιανισμό. Επίσης πολλές Συναγωγές υπήρχαν στην Αλεξάνδρεια, την Αφρική και σε ολόκληρο το ρωμαϊκό κράτος.

Το κτίριο, στο οποίο λειτουργούσε η Συναγωγή ήταν ένα απλό οικοδόμημα, κτισμένο γι’ αυτό το σκοπό συνήθως εκτός της πόλης πάνω σε λόφο ή κοντά σε ποτάμια και παραλίες για τους αναγκαίους λευιτικούς καθαρμούς. Λόγου χάρη η Συναγωγή των Φιλίππων βρίσκονταν στις όχθες ποταμού «την ημέρα του Σαββάτου βγήκαμε έξω από την πόλη σε μέρος κοντά σε ποταμό, όπου θεωρούνταν ότι υπήρχε τόπος προσευχής …» Πράξεις των Αποστόλων 16:13. Ο αρχιτεκτονικός προσανατολισμός της Συναγωγής ήταν τέτοιος, ώστε η είσοδος να είναι πάντοτε προς τον Νότο και αυτός που προσεύχονταν να στέκεται με κατεύθυνση προς τον Ναό της Ιερουσαλήμ. Συνεπώς η κατεύθυνση αυτής ήταν ανάλογη προς την τοπογραφική σχέση του σημείου που βρίσκονταν αυτή με την Ιερουσαλήμ.

Εσωτερικά το κτίριο ήταν διηρημένο σε τρεις πτέρυγες δια δύο κιονοστοιχιών και σ’ αυτή υπήρχαν: 1. το ερμάριο ή κιβώτιο, στο οποίο φυλάσσονταν η Βίβλος των Ιουδαίων, η οποία ήταν γραμμένη πάνω σε περγαμηνή και καλύπτονταν από πολύτιμο ύφασμα, όπως και τα υπόλοιπα ιερά βιβλία 2. στο βάθος της Συναγωγής υπήρχε το βήμα, πάνω στο οποίο βρίσκονταν το αναλόγιο για την ανάγνωση των ιερών βιβλίων 3. η έδρα του Αρχισυνάγωγου δηλαδή του επικεφαλής της Συναγωγής 4. τα καθίσματα ή στασίδια για τους πρεσβύτερους και τον λαό. Στη μεγάλη Συναγωγή της Αλεξάνδρειας τα καθίσματα ήταν επίχρυσα 5. οι επτάφωτες λυχνίες 6. διάφορες διακοσμήσεις. Υπήρχαν επίσης και τα όργανα της θείας λατρείας, όπως τα βαρύπνευστα (σαφαρώθ) για την γιορτή του νέου έτους και οι σάλπιγγες (χατσωσερώθ) για τις υπόλοιπες γιορτινές μέρες.

Για την κοινή προσευχή στη Συναγωγή έπρεπε να παρευρίσκονται τουλάχιστον δέκα άτομα, στα οποία όμως δεν συμπεριλαμβάνονταν οι γυναίκες, οι οποίες είχαν το δικαίωμα εισόδου σ’ αυτή, όπως επίσης και το δικαίωμα ανάγνωσης περικοπών από τον Νόμο. Πιθανόν η Συναγωγή που αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων 16:13, δηλαδή αυτή των Φιλίππων, να ανήκε σε γυναίκες.

Κάθε Συναγωγή διευθύνονταν από τον Αρχισυνάγωγο, ο οποίος ήταν επικεφαλής ομάδας πρεσβυτέρων, όριζε τα κατάλληλα πρόσωπα για την ανάγνωση της Γραφής και της προσευχής, επέβλεπε αν τηρούνταν η τάξη και η πειθαρχία και φρόντιζε για την συντήρηση του κτιρίου. Πολλές φορές οι ανάγκες της Συναγωγής επέβαλλαν την ύπαρξη περισσοτέρων Αρχισυναγώγων όπως βλέπουμε και στην διήγηση των Πράξεων των Αποστόλων 13:15 «ύστερα από την ανάγνωση του Νόμου και των Προφητών έστειλαν οι Αρχισυνάγωγοι να τους πουν». Μετά τον Αρχισυνάγωγο ήταν ο υπηρέτης της Συναγωγής «και αφού τύλιξε το βιβλίο και το έδωσε στον υπηρέτη, κάθισε και τα μάτια όλων στην Συναγωγή …» Λουκάς 4:20. Αυτός βοηθούσε σε όσα ήταν απαραίτητα για την τέλεση της προσευχής, αναγγέλλοντας την αργία του Σαββάτου και καλώντας τον καθένα ξεχωριστά για την εκπλήρωση της υπηρεσίας που του είχε ανατεθεί. Πολλές φορές ο υπηρέτης, λόγω έλλειψης αναγνωστών ή δασκάλων του Νόμου, αναλάμβανε και αυτά τα καθήκοντα.

Στις Συναγωγές πολύ συχνά σημειώνονταν θόρυβοι, ταραχές και συμπλοκές και το βήμα του ομιλητή μεταβάλλονταν σε πολιτικό βήμα «Κύριε αυτοί ξέρουν πως εγώ φυλάκιζα και έδερνα στις συναγωγές εκείνων που πίστευαν σε σένα …» Πράξεις των Αποστόλων 22:19. Γι’ αυτές τις παραβάσεις, αλλά και γι’ αυτούς που δίδασκαν εκτός του Νόμου και της Παράδοσης, επιβάλλονταν η ποινή της εκδίωξης από την Συναγωγή και την κήρυξή τους ως αποσυνάγωγους προσωρινά ή οριστικά.

Τα κύρια σημεία της θείας λατρείας που γίνονταν στην Συναγωγή ήταν τα εξής:

1. Η εκφώνηση του «ακούσματος» (Shema Jisrael). Ήταν το κύριο μέρος της λατρείας και αποτελούσε ιεροτελεστία. Κατά την διάρκεια αυτής διαβάζονταν οι περικοπές από το Δευτερονόμιο 6:4 – 9 και 11, 13:21 και από το βιβλίο των Αριθμών 15:37 – 41.             

2. Η Προσευχή. Ο τύπος της Προσευχής δεν ήταν ελεύθερος αλλά καθορισμένος και απαγγέλλονταν μεγαλόφωνα από αυτόν που είχε οριστεί γι’ αυτή, ενώ ο λαός συμμετείχε μόνο στην εκφώνηση του «ευλογείτε τον Θεόν» στην αρχή και του «Αμήν» στο τέλος αυτής. Κατά τη θεία λατρεία του Σαββάτου και των εορτών διαβάζονταν οι τρεις πρώτες και οι τρεις τελευταίες παράγραφοι από την κυρίως προσευχή, η οποία καλούνταν Σεμόνε Έσρε, δηλαδή αιτήματα που απευθύνονταν από κάθε Εβραίο τρεις φορές την ημέρα προς τον Θεό του Ισραήλ.   

3. Η ανάγνωση της Τορά. Ο Νόμος (Πεντάτευχος) είχε διαιρεθεί σε 154 περικοπές, οι οποίες διαβάζονταν στο διάστημα ενός τριετούς κύκλου, για την ανάγνωση των οποίων ορίζονταν συνήθως επτά αναγνώστες. Στην αρχή και το τέλος κάθε περικοπής αναπέμπονταν και μικρές ευχαριστήριες ευχές.

4. Η ανάγνωση των Προφητών. Κατά τους χρόνους της Καινής Διαθήκης και κατά τις κύριες λατρευτικές συγκεντρώσεις του Σαββάτου διαβάζονταν, μετά την ανάγνωση της περικοπής από την Πεντάτευχο, οι περικοπές από τα βιβλία των Προφητών και έτσι έκλεινε η βιβλική ανάγνωση.

5. Η ερμηνεία και το κήρυγμα. Μετά την ανάγνωση της περικοπής εις την εβραϊκή γλώσσα ακολουθούσε η ερμηνεία αυτής στην τότε καθομιλουμένη γλώσσα της εποχής που ήταν η αραμαϊκή ή η ελληνική, και στο τέλος γίνονταν εποικοδομητική ανάπτυξη των όσων είχαν διαβαστεί και ερμηνευτεί δια του κηρύγματος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Γεώργιος Γαλίτης: «Ερμηνευτική της Καινής Διαθήκης»

2. Καινή Διαθήκη

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.