ΜΕΓΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ: «ΣΗΜΕΙΟ ΑΝΤΙΛΕΓΟΜΕΝΟ»

Μικρή προτομή του Μ. Κων/νου από χαλκηδόνιο λίθο, των αρχών του 4ου αιώνα. Διακρίνεται στο θώρακα το σύμβολο του Σταυρού. (Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη)

    Έτσι χαρακτήρισε τον Ιησού κατά την Υπαπαντή του ο γέρων Συμεών. Πως γι’ αυτόν θα γραφούν και θα ακουστούν πολλά, άλλα εναντίον του και άλλα υπέρ του.
     Στο πέρασμα των αιώνων και πριν το Χριστό και μετά από αυτόν υπήρξαν πολλοί που έγιναν «σημεία αντιλεγόμενα», ειδικά αν επρόκειτο για άτομα που σημάδεψαν θετικά ή αρνητικά την Παγκόσμια Ιστορία.
    Ένα τέτοιο «σημείο αντιλεγόμενο» υπήρξε και ο Μέγας Κωνσταντίνος (274 – 337 μ.Χ). «Τόνοι» μελανιού έχουν χυθεί γύρω από το πρόσωπό του, επειδή ίσως υπήρξε ένα από τα πιο πετυχημένα πρόσωπα της Παγκόσμιας Ιστορίας, αφού κατάφερε να αναστήσει μια παραπαίουσα Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, μέρος της οποίας, γνωστό σήμερα ως Βυζάντιο, κατάφερε να επιβιώσει για πάνω από χίλια χρόνια...

    Η μεγάλη του βέβαια προσφορά – η οποία δέχεται και την σκληρότερη κριτική – ήταν να αντιληφτεί το μεγαλείο του Χριστιανισμού, για τον οποίον πίστεψε πως μπορεί να διαδραματίσει μέγιστο ρόλο στην ανθρώπινη Ιστορία..
Και το αποτέλεσμα τον δικαίωσε, γιατί ο Χριστιανισμός μαζί με τον Ελληνισμό, τον Ανθρωπισμό, την Αναγέννηση, την Γαλλική Επανάσταση και τις άλλες κατακτήσεις του ανθρώπινου πνεύματος, δημιούργησαν τον σύγχρονο πολιτισμό του λεγόμενου Δυτικού κόσμου.
    Όσοι ασχολήθηκαν με τον Μέγα Κωνσταντίνο, βασίστηκαν στα έργα είτε Χριστιανών συγγραφέων είτε Εθνικών (Ειδωλολατρών) συγγραφέων. Άρα οποιαδήποτε κριτική του έγινε, δεν ήταν άμοιρη της κοσμοθεωρίας και της ιδεολογίας του αντίστοιχου συγγραφέα.
     Έτσι για μια άλλη φορά επαληθεύτηκε το γνωστό σλόγκαν με το ποτήρι που έχει νερό ως τη μέση. Άλλοι το βλέπουν μισοάδειο και άλλοι μισογεμάτο.
Από τον κανόνα αυτό βέβαια δεν εξαιρούμαστε και εμείς. Θα ήμασταν ψεύτες αν ισχυριζόμασταν το αντίθετο. Θα προσπαθήσουμε όμως, αναλύοντας κάποιες πτυχές της ζωής και του έργου του Μεγάλου Κωνσταντίνου, να είμαστε όσο πιο αντικειμενικοί γίνεται. Το αν θα τα καταφέρουμε ή όχι το αφήνουμε στον αναγνώστη.
    Πριν ασχοληθούμε με τα επί μέρους ζητήματα πρέπει να επισημάνουμε πως μια καλόπιστη και αντικειμενική κριτική για τον Μέγα Κωνσταντίνο πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής στοιχεία:
1. Να μην κάνει αναχρονισμούς, αλλά να τον τοποθετεί στο χρονικό πλαίσιο που έζησε και έδρασε τότε, με ότι συνεπάγεται αυτό, και να μην το συγκρίνει με το σημερινό γίγνεσθαι.
2. Να μην ξεχνάει πως δεν ήταν απλός πολίτης, του οποίου οι πράξεις του, είχαν μηδαμινή επίδραση στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, αλλά ήταν αυτοκράτορας μιας πολυσύνθετης και πολυπολιτισμικής αυτοκρατορίας, η οποία είχε μπει σε φάση παρακμής και οι δυναστικοί εμφύλιοι πόλεμοι ήταν στην ημερήσια διάταξη. Κατά συνέπεια έπρεπε να κρατάει τις ισορροπίες για την συνοχή της αυτοκρατορίας και το καλό και την πρόοδο των υπηκόων του.
3. Λόγω της υψηλής θέσης που βρίσκονταν και η παραμικρή πράξη του, δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητη, με αποτέλεσμα να μεγιστοποιείται.

Έχοντας λοιπόν αυτά κατά νου, ας δούμε κάποιες πτυχές της ζωής και του έργου του.
Προς υποβοήθηση του αναγνώστη, τους Χριστιανούς ιστορικούς τους έχουμε με πράσινο χρώμα, ενώ τους Εθνικούς (ειδωλολάτρες) με πορτοκαλί. Τους σύγχρονους ιστορικούς τους έχουμε με κόκκινο χρώμα.

ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΟΥ 312 μ.Χ.

Νόμισμα με την παράσταση του Μ. Κων/νου και του λαβάρου. Κατασκευάστηκε στη Κων/λη το 337 μ.Χ. (Πηγή: Εικόνες της Wikipedia, λήμμα Μ. Κων/νος)

    Όπως είναι γνωστό σχεδόν σε όλους, ο Μέγας Κωνσταντίνος, λίγο πριν την μάχη του με το Μαξέντιο, είδε στον ουρανό το σύμβολο του Σταυρού με τη φράση «εν τούτω νίκα».
     Για την ιστορικότητα του οράματος αυτού, έχει χυθεί πολύ μελάνι, αν όντως το είδε ή όχι. Ας δούμε λοιπόν τι έγραψαν οι διάφοροι συγγραφείς.
     Ο Ευσέβιος Καισαρείας, αναφέρει πως ο Μέγας Κωνσταντίνος το είδε μέρα μεσημέρι και αυτός και ο στρατός του. Το επιβεβαίωσε δε ενόρκως ο ίδιος ο Κωνσταντίνος στον Ευσέβιο «Βίος Κωνσταντίνου», βιβλίο 1, κεφάλαιο 28.Ο Λακτάντιος αναφέρει πως το είδε στον ύπνο του. «Περί των θανάτων των διωκτών», κεφάλαιο 44.Ο Σωκράτης ο Σχολαστικός δίνει την πληροφορία πως ο Μέγας Κωνσταντίνος, επειδή δεν το πίστευε στα μάτια του, ρώτησε και τους παρόντες ευρισκόμενους στρατιωτικούς αν το έβλεπαν και αυτοί «Εκκλησιαστική Ιστορία», βιβλίο 1, κεφάλαιο 2.Ο Βαρόνιος προσκομίζει ένα πολύ αξιοπρόσεκτο σημείο, προσκομίζοντας την μαρτυρία ενός ειδωλολάτρη ομιλητή, του Ναζάριου, ο οποίος σε πανηγυρικό που εκφώνησε προς τιμή του Μεγάλου Κωνσταντίνου, αν και ήταν απών, έκανε λόγο για απροσδιόριστο οιωνό, που γέμισε φόβο και ανησυχία τους στρατιώτες, αλλά τους ενθάρρυνε και στον αγώνα. «Χρονικά» 312, 14.Αξιοσημείωτη είναι και η μαρτυρία του Λακτάντιου, πως και ο Λικίνιος ενημερωμένος για το όραμα του Κωνσταντίνου, και την απήχηση που είχε στο στρατό και το λαό, διέδωσε πως πριν τη μάχη του με τον Μαξιμίνο μίλησε με Άγγελο που του δίδαξε μια προσευχή. «Περί των θανάτων των διωκτών», κεφάλαιο 46.Τέλος ο Ζώσιμος γνώστης και αυτός για το όραμα του Κωνσταντίνου γράφει και αυτός για ένα οιωνό πριν τη μάχη, από ειδωλολατρική βέβαια πλευρά που επιβεβαιώνει όμως έμμεσα την πιθανή γνησιότητα του οράματος: «Ο Μαξέντιος οδήγησε το στρατό του έξω από την πόλη και πέρασε από τη γέφυρα που ο ίδιος είχε κατασκευάσει, οπότε ένα άπειρο πλήθος από κουκουβάγιες κάλυψε το τείχος στο σημείο αυτό» «Νέα Ιστορία», βιβλίο 2, κεφάλαιο 16.Αυτό που ισχυρίζονται νεώτεροι ιστορικοί πως το όραμα ήταν «εφεύρημα» του Κωνσταντίνου, για να εμψυχώσει τον στρατό του που αποτελούνταν κατά πλείστον από Χριστιανούς, είναι τελείως ανεδαφικό. Γιατί οι Χριστιανοί ήταν μειοψηφία ακόμη εκείνη την εποχή στην αυτοκρατορία, επιπροσθέτως δε, οι λεγεώνες του ήταν από την Δύση, περιοχή η οποία ο Χριστιανισμός είχε ελάχιστη απήχηση. Αυτό πιθανόν να ίσχυε αν οι λεγεώνες του ήταν από την Ανατολή.

Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ (ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΕΣ)

    Ο Μέγας Κωνσταντίνος κατηγορείται ότι απαγόρευσε τη λατρεία των Εθνικών (ειδωλολατρών) και έκλεισε ναούς τους. Δεν υπάρχει ψευδέστερο τούτου. Τα διασωθέντα γραπτά Εθνικών (ειδωλολατρών) και Χριστιανών συγγραφέων μαρτυρούν περί του αντιθέτου.
     Ο μόνος ναός που έκλεισε ήταν της Αφροδίτης στην Ηλιούπολη, για συγκεκριμένους λόγους . Εξάλλου, ο Μέγας Κωνσταντίνος επέτρεψε την ίδρυση Εθνικών ναών (Ζώσιμος, 2,31 - Aurelius Victor, Caesares, 40 - Orelli, Iscriptiones latinae, III, αρ. 55880).
    Αλήθεια είναι, ότι τα μόνο ιερό που κατεδάφισε ο Μέγας Κωνσταντίνος ήταν της Αφροδίτης στην Άφακα του Λιβάνου διότι εκεί εκπορνεύονταν όχι μόνο γυναίκες αλλά και άνδρες γύνιδες (τραβεστί): «Πράγματι εδώ άνδρες γυναικοειδείς και όχι ανδροπρεπείς, απαρνηθέντες την σεμνότητα της φύσεως, ελάτρευαν την θεάν με θηλυπρεπή ασθένειαν, ενώ επίσης εις τον ναόν αυτόν επεχειρούντο παράνομοι συνουσίαι γυναικών και μοιχείαι, πράξεις ακατονόμαστοι και δύσφημοι, ωσάν εις χώρον παράνομον και απροστάτευτον.» Ευσέβιος, «Βίος Κωνσταντίνου», Γ’, 55.
    Ο Ευσέβιος ενώ θεωρείται ως ο συγγραφέας που ελέγχει με ακρίβεια τις πηγές του, κάνει ένα λάθος και υποστηρίζει πως ο Μέγας Κωνσταντίνος έδωσε εντολή να κατεδαφιστεί το Ασκληπιείο εις τας Αιγάς της Κιλικίας. Η αλήθεια είναι πως ο επίσκοπος της πόλης ήταν εκείνος που αφαίρεσε από το ναό την εξωτερική κιονοστοιχία του για να την τοποθετήσει στο κεντρικό κλίτος μιας εκκλησίας. Ο Ιουλιανός διέταξε τον εν λόγω επίσκοπο ή τον διάδοχό του να την αποκαταστήσει με δικά του έξοδα. Pierre Chuvin, «Οι Τελευταίοι Εθνικοί» σελ. 48 και Ζωναράς «Επιτ. Ιστ.», ΧΙΙΙ, 12, 30 -34.Στην Ηλιούπολη της Φοινίκης, όπου φαίνεται πως υπήρχαν μόνο γυναίκες ιερόδουλοι της Αφροδίτης, ο Κωνσταντίνος περιορίστηκε στο να συστήσει στον πληθυσμό μεγαλύτερη εγκράτεια και να χτίσει μια εκκλησία: « Έτσι στην Ηλιούπολη της Φοινίκης, οι μεν τιμώντες την ακόλαστο ηδονή εν ονόματι της Αφροδίτης επέτρεπον άλλοτε εις τας συζύγους και τας θυγατέρας των να πορνεύουν ελευθέρως. Τώρα όμως εδημοσιεύθη από τον βασιλέα νέος και σώφρων νόμος ορίζων να μην αποτολμάται εις το εξής καμμία από τις συνήθεις πράξεις και έστειλεν εις αυτούς πάλιν εγγράφους παραινέσεις, ωσάν να έχει ορισθεί από το Θεό εις τούτο, εις το να διδάσκει εις όλους τους ανθρώπους τους νόμους της σωφροσύνης». Ευσέβιος, «Βίος Κωνσταντίνου», Γ΄ 58Στην Αίγυπτο ο αυτοκράτορας απλώς απαγόρευσε τον ευνουχισμό των ιερέων του... θεού Νείλου, όμως επέτρεψε τις τελετές και εορτές που εξασφάλιζαν τις πλημμύρες του ιερού ποταμού Ευσέβιος, «Βίος Κωνσταντίνου», Δ΄ 25, Γρηγόριος Θεολόγος PG 35, 705.
    Ο δε Εθνικός συγγραφέας Λιβάνιος γράφει, πως ο Κωνσταντίνος κάθε άλλο παρά απαγόρευσε τις θυσίες : «Δεν επέφερε, βέβαια, καμιά αλλαγή στις καθιερωμένες λατρείες, αλλά οι ναοί υπέφεραν από φτώχεια. Μπορούσε όμως κανείς να δει ότι γενικά όλες οι άλλες λειτουργίες εκτελούνταν στο ακέραιο» και « Και δεν διατηρήθηκαν οι θυσίες μονάχα στη Ρώμη αλλά και στη μεγάλη πόλη του Σέραπη στη Αλεξάνδρεια» και «Όταν επικαλούνται τον ιερόσυλο (εννοεί τον Κωνσταντίνο), αφήνω κατά μέρος το ότι εκείνος δεν εμπόδισε τις θυσίες, τους ρωτάω …» «Υπέρ των Ιερών», σελ. 71, 101, 103, εκδόσεις Θύραθεν.Ο Μέγας Κωνσταντίνος έλεγε στους υπηκόους του «πηγαίνετε στους βωμούς και στα δημόσια ιερά και τελέστε τις τελετές κατά τις συνήθειές σας» «Θεοδοσιανός Κώδικας» IX, 16, 1 και 2, νόμοι του 319 και 320 μ.Χ.Επίσης μέχρι τέλους σχεδόν της ζωής του, λίγο πριν βαπτιστεί Χριστιανός διατήρησε τον Εθνικό θρησκευτικό τίτλο του Μεγάλου Αρχιερέα (Pontifex Maximus).
    Στα νομίσματα επί έτη εμφανίζεται εμβληματικά ο παραπάνω Εθνικός τίτλος, ο οποίος κατηργήθη επί του αυτοκράτορα Γρατιανού το 382 μ.Χ.

Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ

Αργυρό νόμισμα που παριστάνει τον Μ. Κων/νο με κράνος, στο οποίο είναι χαραγμένο το χριστόγραμμα. (Μόναχο, Κρατική Νομισματική Συλλογή)

    Η ευνοϊκή και θετική στάση του Κωνσταντίνου απέναντι στο Χριστιανισμό, από πολλούς θεωρήθηκε ως καιροσκοπισμός και ως ένας πολιτικός ελιγμός για την ενότητα της αυτοκρατορίας του.
Αυτό όμως δεν ευσταθεί για πολλούς και διαφορετικούς λόγους.
    Ήδη σπέρματα συμπάθειας του προς τον Χριστιανισμό υπήρχαν από το οικογενειακό του περιβάλλον. Ως γνωστόν η μητέρα του Ελένη ήταν Χριστιανή. Αλλά και ο πατέρας του Κωνστάντιος Χλωρός αν και ειδωλολάτρης διάκειτο ευμενώς προς τους Χριστιανούς και όπως μας διασώζει και ο Ευσέβιος, όχι μόνο δεν τους κατεδίωκε αλλά συμβούλεψε τον Κωνσταντίνο, να πράξει το ίδιο και αυτός: « Ο βασιλεύς Κωνστάντιος, αφού πέρασε όλη του την ζωή πραότατα, φέρθηκε ευνοϊκά προς τους υπηκόους του και φιλικά προς τον θείο λόγο» Ευσέβιος, «Εκκλ. Ιστ.»,βιβλίο 8, 13. Μία ετεροθαλής αδελφή του είχε χριστιανικό όνομα. Ονομάζονταν Αναστασία.Αμμιανός Μαρκελίνος 26,6
    Σύμφωνα και με τον ίδιο τον Κωνσταντίνο, στον λόγο του που απηύθυνε προς «των Αγίων Σύλλογο» και που μας διασώζει ο Ευσέβιος, ο κεραυνός που έπεσε στα παλάτια του Διοκλητιανού στην Νικομήδεια το 303 και τα κατέκαψε, άσκησε βαθειά επίδραση πάνω του. Ο Κωνσταντίνος που ήταν μάρτυρας αυτού του γεγονότος, τον χαρακτηρίζει ουράνια φλόγα, και αποδίδει το γεγονός σε θεία επέμβαση, εξαιτίας του σκληρού διωγμού που είχε ξεκινήσει λίγο νωρίτερα εναντίον των Χριστιανών ο Διοκλητιανός «Λόγος προς Αγίων Σύλλογο», κεφ. 25.Έπειτα αυτό που υποστηρίζουν πολλοί σε σχέση με το όραμα του Σταυρού που είδε, ως πολιτική κίνησή του, επειδή τάχα το στράτευμά του αποτελούνταν από Χριστιανούς δεν στέκει. Οι Χριστιανοί ήταν μειοψηφία στο τότε Ρωμαϊκό κράτος. Υπολογίζεται πως ήταν 10 – 15 % επί συνόλου 50 εκατομμυρίων. Δεν τον συνέφερε να αλλάξει πολιτική. Άλλωστε οι Χριστιανοί δεν είχαν εκδηλωθεί πολιτικά προς καμιά παράταξη.
    Σημειωτέον και ο αντίπαλός του Μαξέντιος, δεν εδίωκε τους Χριστιανούς, μάλιστα είχε αρχίσει να τους επιστρέφει και τα δημευθέντα αγαθά τους Οπτάτους, «Contra Parmenianum» I, 18.Την ειλικρινή μεταστροφή του στο Χριστιανισμό δείχνει και το εξής γεγονός. Το 326 μ.Χ. μετέβη στη Ρώμη για να γιορτάσει τα Βικενάλια, τα εικοσάχρονα δηλ. της βασιλείας του. Όταν κλήθηκε από την Σύγκλητο να συμμετάσχει σε ειδωλολατρική γιορτή, με θυσίες στους Θεούς, όχι μόνο αρνήθηκε αλλά και τις ειρωνεύτηκε, με αποτέλεσμα ο οργισμένος όχλος να λιθοβολήσει το άγαλμά του.
     Όπως παραδίδει ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας, όταν το έμαθε ο Κωνσταντίνος, όχι μόνο δεν τιμώρησε τους ενόχους, αλλά χαριτολογώντας ρώτησε τους αυλικούς του, αν βλέπουν κάποια σημάδια στο πρόσωπό του. Και όταν έλαβε αρνητική απάντηση, άφησε ελεύθερους τους ενόχους. Κυρ. Σιμόπουλος, «Βασανιστήρια και Εξουσία», σελ. 276.Επιπλέον όσων έχουμε πει, δεν πρέπει να διαφεύγει την προσοχή μας και τούτο: στέλνει επιστολή στον βασιλιά των Περσών, Σαπώρ, στην οποία εκθειάζει το μεγαλείο της Χριστιανικής Πίστης N.H. Baynes, «Constantine the Great and the Christian Church», σελ. 26.Περιττόν βέβαια θεωρούμε να αναφερθούμε στα γνωστά μέτρα που πήρε υπέρ του Χριστιανισμού και τα οποία προκάλεσαν την μήνιν των Εθνικών (ειδωλολατρών). Π.χ. ανέγερση Ναών, σύγκληση Οικουμενικής Συνόδου, καθιέρωση Πάσχα και Κυριακής αργίας και τόσων άλλων που μπορεί να βρει ο αναγνώστης, στον «Βίον Κωνσταντίνου» του Ευσέβιου.
    Το γιατί βαπτίστηκε στο τέλος της ζωή του, έχει να κάνει με την μέριμνά του να μην γίνει αιτία εμφυλίου πολέμου, μεταξύ Εθνικών και Χριστιανών αφού ως γνωστόν ο Κωνσταντίνος ήταν αυτοκράτορας και έπρεπε όσο του ήταν δυνατόν, να τηρεί τα προσχήματα.

Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥΣ ΤΟΥ

     Ο Κωνσταντίνος έχει κατηγορηθεί και ως «τέρας βαναυσότητας» απέναντι στα συγγενικά του πρόσωπα. Είναι έτσι τα πράγματα; Νομίζουμε πως καλύτερη απάντηση βρίσκεται στις πηγές της εποχής εκείνης.
     Ξεκινάμε με την στάση του απέναντι στον πεθερό του – πατέρα της γυναίκας του Φαύστας – Μαξιμιανό. Πηγές μας είναι οι Λακτάντιος «Περί των θανάτων των διωκτών», κεφάλαιο 30, Ζώσιμος «Νέα Ιστορία», βιβλίο 2, Ορόσιος βιβλίο 7, κεφάλαιο 28.Μαξιμιανός: Υπήρξε συναυτοκράτορας με τον Διοκλητιανό. Παρόλο που είχε αποτραβηχτεί, παραδίδοντας την εξουσία στον γιο του Μαξέντιο, επανήλθε ως συναυτοκράτορας με τον γιο του στη Ρώμη. Επειδή προσπάθησε να εκτοπίσει τον γιο του, αυτός κατάφερε και τον εκδίωξε, και τότε ο Μαξιμιανός κατέφυγε στον γαμπρό του Κωνσταντίνο στην Αρλ της Γαλλίας, ο οποίος τον υποδέχθηκε με βασιλικές τιμές. Όμως ο Μαξιμιανός δεν έμεινε ήσυχος και βρήκε ευκαιρία να επαναστατήσει εναντίον του, όταν ο Κωνσταντίνος εξεστράτευσε εναντίον των βαρβάρων. Ο Κωνσταντίνος γυρνώντας πίσω για να υπερασπιστεί την εξουσία του, κατάφερε να συλλάβει τον Μαξιμιανό, ο οποίος είχε κλειστεί στην Μασσαλία.
Και τι έκανε τότε το «τέρας βαναυσότητας»; Όχι μόνο του χάρισε την ζωή αλλά τον άφησε να κυκλοφορεί ελεύθερος στο παλάτι του.
      Όμως ο Μαξιμιανός δεν ησύχασε αλλά οργάνωσε συνομωσία εναντίον του Κωνσταντίνου με την κόρη του Φαύστα. Η συνωμοσία όμως αποκαλύφτηκε από την ίδια του την κόρη στον Κωνσταντίνο και ο Μαξιμιανός πιάστηκε την στιγμή που ήταν έτοιμος να σκοτώσει ένα δούλο που είχε μπει στην θέση του Κωνσταντίνου. Εντύπωση προκαλεί πάντως, πως η κόρη του δεν προσπάθησε να τον αποτρέψει, από το εγχείρημα αυτό της συνωμοσίας.
     Πως φέρθηκε πάλι ο Κωνσταντίνος στον πεθερό του; Σύμφωνα με τον συντάκτη του έβδομου πανηγυρικού, που ήταν Ρωμαίος πολίτης και τον εκφώνησε δημόσια, ο Κωνσταντίνος του χάρισε την ζωή, αλλά αυτός αυτοκτόνησε, γεγονός που επιβεβαιώνει και ο Λακτάντιος «Περί των θανάτων των διωκτών», κεφάλαιο 30.Περίεργη είναι η πληροφορία που δίνει ο Ζώσιμος πως «ο Μαξιμιανός, τόσο καταπιεσμένος από τις απογοητεύσεις, πέθανε από ένα λοιμό στην Ταρσό». «Νέα Ιστορία», βιβλίο 2, κεφάλαιο 11. Προφανώς μπέρδεψε τον Μαξιμιανό με τον Μαξιμίνο. Το αναφέρουμε για να δείξουμε το μέτρο της αξιοπιστίας του Ζώσιμου, στην διασταύρωση των πηγών του.
Λικίνιος: Ο Λικίνιος ήταν αυτός που συνυπόγραψε με τον Κωνσταντίνο το περίφημο διάταγμα των Μεδιολάνων, που έδινε ανεξιθρησκία στους λαούς της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Για να τονώσει τη συμμαχία μαζί του, του δίνει ως γυναίκα του την ετεροθαλή αδελφή του Κωνσταντία. Δεν άργησε όμως να συγκρουστεί μαζί του. Το 314 οργανώνει εκστρατεία και τον κατανικά.
Παρόλα αυτά του χαρίζει τη ζωή. Όμως για διαφόρους λόγους συγκρούεται ξανά μαζί του και τον νικά για δεύτερη φορά. Και πάλι όμως του χαρίζει τη ζωή! Τον θέτει όμως κατ’ οίκον περιορισμό στη Θεσσαλονίκη. Όμως ο Λικίνιος εξυφαίνει συνωμοσία εναντίον του Κωνσταντίνου.
Η συνωμοσία αποκαλύπτεται, ο Λικίνιος συλλαμβάνεται, αλλά και πάλι ο Κωνσταντίνος σύμφωνα με το Ζωναρά και το Γελάσιο «Εκκλησιαστική Ιστορία» βιβλίο 1, κεφάλαιο 11, ύστερα από παρακλήσεις της αδελφής του Κωνσταντίας του χαρίζει τη ζωή για τρίτη φορά!
Όμως επειδή ξεσηκώνονται οι στρατιώτες, λόγω των αλλεπάλληλων παλινωδιών του και παραβάσεων των συμφωνιών του, τον παραπέμπει στην ετυμηγορία της Συγκλήτου. Αυτή τον παραδίδει στους στρατιώτες οι οποίοι και τον εκτέλεσαν.
Οι ίδιοι Εθνικοί (ειδωλολάτρες) ιστορικοί χαρακτήρισαν τον Λικίνιο, σαν μια περίπτωση αυτοκρατορικής επιπολαιότητας. Βίκτωρ «Επιτομή», 1.c, Ευτρόπιος Brev. x. 6.
Βασσιανός: Ο Βασσιανός είναι ο δεύτερος γαμπρός του Κωνσταντίνου από την οικογένεια του Λικίνιου. Παντρεύτηκε την άλλη ετεροθαλή αδελφή του, την Αναστασία. Τον έκανε μάλιστα αναπληρωτή Καίσαρα στην Ιταλία και τις Δουνάβιες περιοχές. Παρόλα αυτά, αυτός συνωμότησε εναντίον του. Όμως η συνωμοσία απεκαλύφθη, κατεστάλη και ο Βασσιανός δικάστηκε και εκτελέστηκε για προδοσία. Γιατί άραγε πρέπει να φταίει ο Κωνσταντίνος και όχι ο αχάριστος γαμπρός του, ο οποίος υπέστη την προβλεπόμενη τιμωρία από τους ισχύοντες νόμους.
Λικινιανός: Μομφή αποδίδεται στον Κωνσταντίνο και για το θάνατο του Λικινιανού, του γιού του Λικινίου, που τότε βρισκόταν σε παιδική ηλικία. Το αναφέρουν ο Ευτρόπιος, ο Ιερώνυμος και ο Αμμιανός. Πολλοί λένε πως τον σκότωσε για λόγους διαδοχής. Μα ήδη ο Κωνσταντίνος είχε από τη Φαύστα τρεις διαδόχους, οπότε είναι ανεδαφικό αυτό που υποστηρίζετε. Επιπλέον υπάρχει και ένα ακόμα μπέρδεμα με τον Λικινιανό. Ο ιστορικός Otto Seeck υποστηρίζει πως ο Λικινιανός ζούσε το 336, οπότε θα ήταν μεγαλύτερος των είκοσι ετών. “Zeitschrift f. Wiss. Theol. 1890” p. 73.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ

     Ερχόμενοι να διαπραγματευτούμε το θέμα που αφορά το θάνατο του γιου του Μεγάλου Κωνσταντίνου, Κρίσπου, και της συζύγου του Φαύστας, θέλουμε να τονίσουμε εξ’ αρχής, πως τα πράγματα κάθε άλλο παρά ξεκάθαρα είναι.
Επειδή άλλοι από τους συγγραφείς οι οποίοι αναφέρουν το γεγονός δίνουν διαφορετική ερμηνεία των γεγονότων που έλαβαν χώρα, ενώ άλλοι το αγνοούν παντελώς.
    Και προς επίρρωση των λεγομένων μας, θα αναφέρουμε το σχόλιο 21, σελίδα 411, από τη «Νέα Ιστορία» του Ζώσιμου, εκδόσεις Θύραθεν, οι οποίες κάθε άλλο παρά φιλοχριστιανικές μπορούν να χαρακτηριστούν:
«Τα αίτια του θανάτου του Κρίσπου και της μητριάς του Φαύστας αποτέλεσαν ανέκαθεν αντικείμενο ποικίλων αφηγήσεων και ερμηνειών (άλλοτε με ερωτικό και άλλοτε πολιτικό περιεχόμενο) από την εποχή τους μέχρι σήμερα.»Οι περισσότεροι ιστορικοί στηρίζονται στην αφήγηση του Ζώσιμου. Ας δούμε όμως τι γράφει αυτός:
«Επειδή υποψιάστηκε τον γιο του Κρίσπο – ο οποίος όπως προανέφερα, είχε αξιωθεί να γίνει Καίσαρας –, ότι είχε ερωτικές σχέσεις με τη μητριά του Φαύστα, τον σκότωσε χωρίς καν να λογαριάσει το φυσικό νόμο της συγγένειας που τους συνέδεε … Παρήγγειλε να υπερθερμάνουν ένα λουτρό, μες στο οποίο έκλεισε τη Φαύστα, για να τη βγάλει αργότερα νεκρή.» «Νέα Ιστορία», βιβλίο 2, κεφάλαιο 29 ή σελίδα 79.Όμως πόσο αντικειμενικός είναι ο Ζώσιμος; Πριν αναφερθούμε στην αντικειμενικότητά του, πρέπει να τονίσουμε πως ο Ζώσιμος απέχει 150 χρόνια από τα γεγονότα που διηγείται, άρα δεν έχει προσωπική εμπειρία. Και όχι μόνο δεν είναι αντικειμενικός απέναντι στον Κωνσταντίνο, αλλά είναι και τόσο εμπαθής απέναντί του που πολλές φορές καταφεύγει σε ανακρίβειες και φανταστικά γεγονότα.
Την εμπάθειά του αυτή και τις ανακρίβειες του μπορεί να τις δει κάποιος στα σχόλια 22 και 23 από τη «Νέα Ιστορία» του, εκδόσεις Θύραθεν, σελίδα 411.    Το μίσος του δε, είναι τόσο μεγάλο εναντίον του Μεγάλου Κωνσταντίνου, που «εφευρίσκει» ένα ακόμα θάνατο: «Τον διαδέχθηκαν οι τρεις γιοι του (που γεννήθηκαν όχι από τη Φαύστα, την κόρη του Ερκούλιου Μαξιμιανού, αλλά από κάποιαν άλλη, που ο Κωνσταντίνος την κατηγόρησε για μοιχεία και την σκότωσε).» «Νέα Ιστορία», βιβλίο 2, κεφάλαιο 39 ή σελίδα 93.Αντί δικής μας απάντησης θα παραθέσουμε το σχόλιο 30, σελίδα 412, από τη «Νέα Ιστορία» του Ζώσιμου, εκδόσεις Θύραθεν: « Εδώ ο Ζώσιμος συγχέει πρόσωπα, αφού γνωρίζουμε ότι και οι τρείς αυτοί γιοι είναι νόμιμα τέκνα του Κωνσταντίνου και της Φαύστας …».Το πόσο λοιπόν μπορεί να εμπιστεύεται κάποιος, ένα εμπαθή ιστορικό που δεν διστάζει να καταφύγει σε ανακρίβειες για να πετύχει το σκοπό του, το αφήνουμε στην κρίση του αναγνώστη.
     Ο Φιλοστόργιος, εκκλησιαστικός ιστορικός οπαδός του αρειανισμού, ο οποίος γράφει 90 χρόνια, μετά το θάνατο του Κωνσταντίνου, αναφέρει πως «ο Κωνσταντίνος σκότωσε το γιο του Κρίσπο τον οποίο διέβαλε η μητριά του Φαύστα» χωρίς να διευκρινίζει την φύση της κατηγορίας. Κάνει λόγο δε, για θάνατο της Φαύστας σε καυτό λουτρό, ως ένοχη μοιχείας με ένα δρομέα! «Επιτομή» βιβλίο 2, κεφάλαιο 4. Ο Ιουλιανός ο «Παραβάτης», γράφει πως η Φαύστα και ο Κρίσπος σχεδίαζαν μαζί προδοσία, κάτι όμως που θεωρείται ανεδαφικό, γιατί δεν είχαν τίποτα κοινό. Αμμιανός «Ιστορία» βιβλίο 14, κεφάλαιο 11, τόμος 1, σελίδα 101.Αντίθετα ο Πραξαγόρας, όχι μόνο δεν κατηγορεί τον Κωνσταντίνο για εγκλήματα, αλλά αντίθετα σε απόσπασμα έργου του που διασώζει ο Μέγας Φώτιος, τον εγκωμιάζει ως τον καλύτερο αυτοκράτορα! «Βιβλιοθήκη», κώδικας 62.Από τους Χριστιανούς ιστορικούς ο μεν Σωζομενός, διαψεύδει τους Εθνικούς για το θάνατο του Κρίσπου, λέγοντας πως όλα αυτά είναι δικά τους κατασκευάσματα, ο δε Ευάγριος τα βάζει με τον Ζώσιμο λέγοντας πως όλα αυτά είναι συκοφαντίες και επικαλείται τις ανακρίβειές του, ως απόδειξη των λεγομένων του.
Ουδεμία αναφορά έχουμε και από τους Ευσέβιο, Κύριλλο Ιεροσολύμων, Σωκράτη Σχολαστικό κ.λ.π.
     Εκεί βέβαια που το κουβάρι μπλέκεται τελείως – όσον αφορά τους θανάτους της Φαύστας και του Κρίσπου – είναι μια αποστροφή από την Ιστορία του μεγάλου Άγγλου ιστορικού Gibbon, ο οποίος κάθε άλλο παρά φιλικός προς τον Κωνσταντίνο μπορεί να χαρακτηριστεί:
«Τόσο οι πολέμιοι όσο και οι υπέρμαχοι του χαρακτήρα του Κωνσταντίνου, έχουν παραγνωρίσει δυο πολύ σημαντικά αποσπάσματα δύο ομιλιών που εκφωνήθηκαν στην διάρκεια της επόμενης βασιλείας. Στο πρώτο εξυμνούνται οι αρετές, η ομορφιά και η τύχη της αυτοκράτειρας Φαύστας, της κόρης, συζύγου, αδελφής και μητέρας τόσων πολλών πριγκίπων. Στο δεύτερο, αναφέρεται ρητά ότι η μητέρα του Κωνσταντίνου του νεότερου (σ.σ. δηλ. του γιου του Μ. Κωνσταντίνου), ο οποίος σφαγιάστηκε τρία χρόνια μετά το θάνατο του πατέρα του (σ.σ. δηλαδή το 340), ήταν ζωντανή εφόσον έκλαψε για το πεπρωμένο του γιου της. Παρά την κατηγορηματική μαρτυρία αρκετών παγανιστών και χριστιανών συγγραφέων, ενδέχεται να υπάρχουν κάποιοι λόγοι να πιστέψουμε, ή έστω να υποπτευθούμε, ότι η Φαύστα γλίτωσε από την τυφλή και ύποπτη ασπλαχνία του συζύγου της». Edward Gibbon, “The History of the Decline and Fall of the Roman Empire”, vol. 3, Chapter XVIII, footn. 25 και 26.Επειδή το συγκεκριμένο θέμα, όπως είδαμε, παρά ξεκάθαρο είναι, παραπέμπουμε τον αναγνώστη για μια πιο ολοκληρωμένη άποψη, στο βιβλίο του Κώστα Καραστάθη «Μέγας Κωνσταντίνος, κατηγορίες και αλήθεια» σελ. 103 – 137.

Η ΑΝΑΚΗΡΥΞΗ ΩΣ ΑΓΙΟΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

    Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα σημεία της ζωής του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ήταν και η ανακήρυξη του ως αγίου από την Εκκλησία. Πληρούσε άραγε ο Κωνσταντίνος τα κριτήρια που βάζει η Εκκλησία, έτσι ώστε να ανακηρυχτεί άγιος;
     Επ’ αυτού έχει θεολογήσει ωραιότατα ο κ. Χρήστος Γιανναράς στο βιβλίο του «Αλήθεια και ενότητα της Εκκλησίας». Ας τον ακούσουμε λοιπόν και ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του:
« Η Εκκλησία δεν ανακηρύσσει τους αγίους της με μέτρα ατομικής ηθικής τελειότητας. Στα πρόσωπα των αγίων δεν βλέπει η Εκκλησία τα κοσμικά πρότυπα ενός άψογου ηθικού βίου, αλλά βλέπει την ενσάρκωση της αλήθειάς της, την ένσαρκη μαρτυρία της σωτηρίας, τους πρώτους καρπούς της Βασιλείας του Θεού, τις «απαρχές» της ζωής, προς την οποία ολόκληρη η Εκκλησία οδεύει. Η ατομική αρετή δεν συνιστά αγιότητα, αν δεν υπηρετεί την φανέρωση και μαρτυρία της Εκκλησίας. Ενώ η μετάνοια του ληστή την τελευταία στιγμή της ζωής του, χωρίς καμιά ορθολογική επανόρθωση των κακουργημάτων του βίου του, τον αναδείχνει άγιο της Εκκλησίας, υπόδειγμα και μέτρο του «καινού τρόπου της υπάρξεως» – της ερωτικής επιστρεπτικής φοράς του ανθρώπου στο Θεό – πρώτο πολίτη της Βασιλείας. Μόνο αυτή η σύνδεση της αγιότητας με την αλήθεια της Εκκλησίας, και όχι με την ατομική αρετή , μπορεί να μας οδηγήσει σε μια σωστή κατανόηση του γεγονότος της αγιοποίησης του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Αν στα πρόσωπα των Αποστόλων είδε η Εκκλησία τους «θεμελίους» της θείας οικοδομής της «όντος ακρογωνιαίου αυτού του Χριστού – τους θεμελιωτές της φανέρωσης – Βασιλείας του Θεού πάνω στη γη – στο πρόσωπο του Μεγάλου Κωνσταντίνου είδε τον Ισαπόστολο, τον θεμελιωτή της ορατής καθολικότητας και οικουμενικότητας της Εκκλησίας.»

Βιβλιογραφία:
1. Κώστα Καραστάθη «Μέγας Κωνσταντίνος, κατηγορίες και αλήθεια», εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος
2. Ζώσιμος «Νέα Ιστορία», εκδόσεις Θύραθεν
3. Λιβάνιος «Υπέρ των Ιερών», εκδόσεις Θύραθεν
4. Pierre Chuvin, «Οι Τελευταίοι Εθνικοί», εκδόσεις Θύραθεν
5. Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια (Θ.Η.Ε), λήμμα Κωνσταντίνος

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.