"Σκεπτόμενος άθεος"... μπορεί πράγματι να υπάρξει;

Της Tatiani Melidoni

Ένα ενδιαφέρον είδος ανθρώπου, που έχει κάνει την εμφάνισή του στο internet τα τελευταία χρόνια είναι αυτό που κατέληξα να ονομάζω "σκεπτόμενος άθεος". Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με την περίπτωση του απλά αντιεκκλησιαστικού, που ενώ δηλώνει άθεος δεν έχει κανένα πρόβλημα να ασπαστεί οποιαδήποτε θεωρία αρκεί αυτή να είναι κατά της Εκκλησίας. Πρόκειται για πρόσωπα που δηλώνουν "άθεοι" αλλά συχνά έχουν σωστές και καλά τεκμηριωμένες θέσεις σε θέματα που δεν άπτονται της πίστης, ενώ ταυτόχρονα είναι εξίσου απορριπτικοί προς κάθε μορφή πίστης.

Αυτά τα πρόσωπα συνήθως παρουσιάζουν μια ιδιαίτερη έπαρση όταν αναλύουν τις θέσεις τους, φερόμενοι σαν να έχουν το αλάθητο. Για να είμαστε δίκαιοι, πολλοί το κάνουν απλώς για πλάκα χωρίς να το πιστεύουν. Το πρόβλημα είναι όταν κάποια στιγμή αρχίζουν να το πιστεύουν σοβαρά…

Αφορμή για το άρθρο αυτό μου έδωσε η ιστοσελίδα «greek skeptic», στην οποία μπήκα τυχαία ψάχνοντας άρθρα κατά της ομοιοπαθητικής. Τα άρθρα που βρήκα στη συγκεκριμένη σελίδα είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς τεκμηρίωναν επιστημονικά τους λόγους , γιατί η ομοιοπαθητική δεν μπορεί να ονομάζεται επιστήμη. Θέλοντας να μάθω περισσότερα για τον αρθογράφο, αποφάσισα να ψάξω και τα υπόλοιπα άρθρα του, όπως επίσης και τα όσα γράφει για τον εαυτό του.

Εδώ ήταν που άρχισα να απογοητεύομαι. Ο αρθογράφος επέμενε ξανά και ξανά ότι δέχεται οτιδήποτε, αρκεί αυτό να αποδεικνύεται, αλλά ήταν φανερό ότι οι αποδείξεις θα έπρεπε να ταιριάζουν στην άποψή του αλλιώς θεωρούνταν λανθασμένες. Προφανώς δεν υπήρχε περίπτωση να μην γνώριζε ή να μην μπορούσε να αντιληφθεί κάτι.

Φυσικά μια τέτοια οπτική δεν δημιουργούσε κανένα πρόβλημα όταν το θέμα ήταν ως επί το πλείστον επιστημονικά αποδεδειγμένο, καθώς οι αποδείξεις τον δικαίωναν. Όταν όμως άρχισε να επεκτείνει τη δράση του σε θεολογικά θέματα, έγινε πλέον ξεκάθαρο ότι υπήρχε πρόβλημα.

Χωρίς κανένα σεβασμό για τα πιστεύω των άλλων, ο "σκεπτόμενος" φίλος μας απεφάνθη ότι αφού η επιστήμη δεν αποδεικνύει την ύπαρξη του Θεού, οι πιστοί οφείλουν είτε να αποδείξουν (φυσικά μέσα στο δικό του πλαίσιο αντίληψης) ότι υπάρχει, είτε να παραδεχτούν ότι έχει δίκιο και ότι η πίστη είναι ένα ψέμα. Φυσικά ξέχασε τους κανόνες που ο ίδιος έθεσε για το πώς γίνεται ένας σωστός διάλογος, όπως οι δηλώσεις του: "Αυτός που κάνει τον ισχυρισμό προσφέρει και θετικές ενδείξεις ή μόνο αρνητικές; Προσφέρει αποδείξεις για το δικό του ισχυρισμό, τη δική του θεωρία, ή απλώς αρνείται αποδείξεις των άλλων θεωριών; Οι αποδείξεις που προσφέρει ο οποιοσδήποτε πρέπει να είναι θετικές και όχι αρνητικές" ή η άλλη δήλωση: "Μήπως τα προσωπικά πιστεύω του ατόμου επηρεάζουν τους ισχυρισμούς του; Αν γίνεται κάτι τέτοιο, τότε έχουμε πρόβλημα" και περιορίστηκε σε επιθέσεις του τύπου "εγώ προσωπικά δεν το καταλαβαίνω άρα είναι λάθος" και αναμάσημα επιχειρημάτων όπως το "η Βίβλος με καταπιέζει άρα την απορρίπτω" ή "βρίσκω πράγματα που κατά τη γνώμη μου δεν ταιριάζουν, άρα είναι λάθος". Το γεγονός ότι υπάρχει πλουσιότατη βιβλιογραφία σχετικά με τη διδασκαλία της Εκκλησίας δεν έδειξε να τον αγγίζει στο ελάχιστο.

Ακόμα περισσότερο, ξεκίνησε μια επίθεση κατά της Εκκλησίας με ειρωνείες και προσβλητικές δημοσιεύσεις. Παράδειγμα αποτελεί το άρθρο του "Ο Όσιος Μάρκος ο Αθηναίος", στο οποίο αναφέρεται στον άγιο με τη φράση: "Είναι εξαιρετικά πιθανό ο Όσιος Μάρκος να είναι η πηγή του μύθου για τον Μεγαλοπόδαρο". Φυσικά αυτό αποτελεί, υποθέτω, πολύ σοβαρό επιχείρημα κατά της Εκκλησίας γιατί…; Μάλλον γιατί το λέει ο αλάνθαστος "σκεπτόμενος". Το ίδιο δε το άρθρο δεν έχει κανένα λόγο ύπαρξης, καθώς εκτός από το βίο του αγίου περιέχει μόνο προσβολές και ειρωνείες και καμία επιστημονική τεκμηρίωση ή σοβαρή σκέψη για οποιοδήποτε θέμα.

Γίνεται λοιπόν ξεκάθαρο ότι η σκέψη του "σκεπτόμενου" περιορίζεται μόνο στις περιπτώσεις εκείνες που νιώθει σίγουρος ότι μπορεί να βρει στοιχεία υπέρ του. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η πίστη του στη μη ύπαρξη Θεού (και ναι, είτε του αρέσει είτε όχι είναι πίστη, αφού δεν μπορεί να αποδείξει τη θέση του) υπερισχύει.

Να επαναλάβω εδώ ότι η συγκεκριμένη περίπτωση αποτελεί ένα μόνο παράδειγμα τέτοιων προσώπων. Σε καμία περίπτωση δεν έχω κάτι εναντίον του συγκεκριμένου, αφού άλλωστε παραδέχομαι ότι τα άρθρα στα οποία κάνει σωστή μελέτη είναι αξιόλογα. Είναι όμως ενδεικτικό παράδειγμα του τρόπου σκέψης των "σκεπτόμενων άθεων".

Τα πρόσωπα αυτά, μην νιώθοντας σιγουριά στη ζωή τους αφού απέρριψαν το Θεό, έχουν την τάση να ψάχνουν σε μεγάλο βάθος το κάθε θέμα, φοβούμενα μην τελικά πιστέψουν κάτι το λανθασμένο. Σαν αποτέλεσμα, έχουν εντρυφήσει σε βάθος σε ποικίλα επιστημονικά θέματα και τους είναι εύκολο να αναιρέσουν ισχυρισμούς διαφόρων αιρέσεων ότι οι πρακτικές τους είναι επιστημονικές.

Μέχρι εκεί τα πράγματα πάνε καλά. Εάν όμως θέλουν να είναι τίμιοι στα όσα ισχυρίζονται – καθώς  σχεδόν όλοι ισχυρίζονται ότι είναι ανοιχτοί σε κάθε θέση που μπορεί να αποδειχθεί επιστημονικά, αλλά αρνούνται να δεχτούν κάτι ως πίστη χωρίς αποδείξεις – θα έπρεπε να αφήσουν το θέμα "πίστη" έξω από το πεδίο μελέτης τους, καθώς όσο μπορεί ένας πιστός να αποδείξει επιστημονικά την ύπαρξη Θεού άλλο τόσο μπορούν αυτοί να αποδείξουν επιστημονικά τη μη ύπαρξή Του.

Ο συνήθης ισχυρισμός τους είναι ότι αφού οι ίδιοι δεν πιστεύουν τότε δεν χρειάζεται και να αποδείξουν κάτι. Αυτό όμως είναι λάθος, καθώς η άρνηση περί της ύπαρξης Θεού δημιουργεί μια πληθώρα υπαρξιακών ερωτημάτων (από πού ερχόμαστε, γιατί υπάρχουμε, ποιος είναι ο προορισμός μας, κ.λπ.) για τα οποία δεν έχουν απάντηση. Εάν δεν μπορούν να τα απαντήσουν επιστημονικά, τότε έχουμε και πάλι θέμα πίστης – απλά  όχι στο Θεό –, άρα πρόκειται για πρόσωπα που κάνουν ακριβώς αυτό που κατηγορούν: προσπαθούν να πείσουν χωρίς επιχειρήματα.

Θα πει όμως κανείς: γιατί τότε δεν αφήνουν το συγκεκριμένο θέμα ήσυχο; Η απάντηση είναι απλή: δεν το αφήνουν γιατί δεν μπορούν. Η ύπαρξη ανθρώπων που πιστεύουν, τους είναι τόσο ενοχλητική επειδή ακριβώς θα ήθελαν και οι ίδιοι να πιστέψουν, αλλά φοβούνται. Το άγνωστο τους τρομάζει γιατί δεν είναι σε θέση να το κατανοήσουν. Έτσι, αδυνατώντας να κάνουν αντικειμενική έρευνα – καθώς κάτι τέτοιο θα τους έφερνε αργά ή γρήγορα προ των ευθυνών τους –καταλήγουν να επιτίθενται ενάντια σε αυτό που τους χαλάει το βόλεμα που έχουν δημιουργήσει.

Το αποτέλεσμα είναι πρόσωπα με εξαιρετική κριτική ικανότητα και αντίληψη να χαραμίζονται σε μια προσπάθεια εξ’ αρχής καταδικασμένη σε αποτυχία. Ο πραγματικός πιστός δεν έχει ανάγκη την επιστήμη να του αποδείξει κάτι. Έχει επαρκείς "αποδείξεις" για την παρουσία του Θεού στη ζωή του και αυτές του αρκούν. Αντίθετα ο "σκεπτόμενος άθεος" είναι παγιδευμένος σε ένα συνεχές κυνήγι αποδείξεων, που όμως δεν είναι ποτέ αρκετές, αφού πάντα θα υπάρχει κάτι ακόμα που δεν θα μπορεί να εξηγήσει λογικά. Άρα, σαν απάντηση στην ερώτηση του τίτλου, "σκεπτόμενος άθεος", δεν μπορεί να υπάρξει. Το κοντινότερο που υπάρχει είναι μια προσπάθεια εσωτερικής επιβεβαίωσης με επιστημονικό επικάλυμμα.

Προς αποφυγή παρεξηγήσεων: ο λόγος που δεν βάζω links για τη σελίδα που αναφέρω είναι γιατί δεν θέλω να τη διαφημίσω περισσότερο από όσο είναι απαραίτητο για τις ανάγκες του άρθρου. Εξάλλου, υπάρχουν αρκετά στοιχεία ώστε εάν κάποιος θέλει να ψάξει περαιτέρω να μπορεί να το κάνει μόνος. Θα πρότεινα πάντως να μην γίνει κάτι τέτοιο, καθώς τα όποια σωστά στοιχεία αναφέρονται μπορεί να τα βρει κανείς εύκολα και σε άλλες ιστοσελίδες.

 

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.