Ορθόδοξη Δογματική για την Παναγία μας

Του Γεωργίου Κυριαζόπουλου

 

Η Παναγία, το πραγματικό της όνομα είναι Μαρία (Αραμαϊκά, Εβραϊκά: מרים, Μαριάμ) αλλά αναφέρεται και ως Παρθένος Μαρία και Θεοτόκος. Η Παναγία καταγόταν από τη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας και σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη είναι η μητέρα του Ιησού Χριστού. Οι αναφορές στο πρόσωπο της Παναγίας από την Καινή Διαθήκη ξεκινούν με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, δηλαδή την εμφάνιση του Αρχαγγέλου Γαβριήλ και την μεταφορά της χαρμόσυνης είδησης ότι είναι η εκλεκτή για να φέρει στον κόσμο τον Υιό του Θεού, τον Ιησού Χριστό...

Οι αναφορές συνεχίζονται καθ' όλη τη διάρκεια της περιγραφής της ζωής του Χριστού, από την Γέννηση μέχρι τη Σταύρωσή Του. Σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση, η Παναγία γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ. Ήταν κόρη του Ιωακείμ και της Άννας, που καταγόταν από το βασιλικό γένος του Δαυίδ. Η Άννα ήταν στείρα, όμως λύνεται η στειρότητα της και γεννάται η Παναγία. Η γέννησή της δεν ήταν απλά μόνο «φύσεως τόκος», αλλά και καρπός της ενάρετης ζωής και της δύναμης της προσευχής των γονιών της. Σε αυτό το σημείο θα μείνω για λίγο και θα αναφερθώ στον Α΄ Λόγο εις το Γενέσιον της Θεοτόκου του Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού στο 2^ο κεφάλαιο 1 – 10 όπου αναφέρονται τα εξής:

“για ποιο λόγο όμως γεννήθηκε η Μητροπάρθενη από γυναίκα στείρα; Γιατί έτσι έπρεπε, αυτό πούναι το μοναδικά καινούριο κάτω από τον ήλιο, η βάση και το αποκορύφωμα των θαυμάτων, να ανοίξει το δρόμο του με θαύματα και σιγά σιγά από τα πιο ταπεινά νάρθουν τα πιο μεγάλα. Υπάρχει όμως και άλλος λόγος πιο ψηλός και πιο θεϊκός. Η φύση, νικημένη από την χάρη, στεκόταν με τρεμούλα, δεν είχε το θάρρος να προχωρήσει αυτή πρώτη. Όταν λοιπόν επρόκειτο να γεννηθεί η Θεοτόκος – Παρθένος από την Άννα, δεν τολμούσε η φύση να καρποφορήσει πριν από την χάρη, αλλά έμενε άκαρπη, μέχρις ότου  βλαστήσει η χάρη τον καρπό. Έτσι έπρεπε, να γεννηθεί πρωτότοκη εκείνη, που θα γεννούσε τον «πρωτότοκο όλης της δημιουργίας» που «όλα σ’ αυτόν χρωστούν την ύπαρξή τους»”.

Μόνο η Παναγία, αν και ήταν μέτοχος του προπατορικού αμαρτήματος κληρονομώντας όπως όλοι οι άνθρωποι την ευαισθησία και την ροπή προς το κακό, αντιστάθηκε από την αρχή ως το τέλος σε κάθε κακία. Αγωνίστηκε χωρίς να λάβει επιπλέον βοήθεια από το Θεό και χωρίς να έχει κανένα ξεχωριστό προνόμιο, αλλά μόνο ως άνθρωπος που ήταν, χρησιμοποίησε τη δύναμη και τα όπλα τού «κατ' εικόνα» που δώρισε ο Θεός στον άνθρωπο κατά τη δημιουργία του. Το μεγαλείο της Παναγίας έγκειται στο ότι δεν ήταν μόνο ο πρώτος άνθρωπος αλλά και ο τέλειος, γιατί πραγματοποίησε το σκοπό για τον οποίο πλάστηκε ο άνθρωπος. Σκοπός του ήταν να ενωθεί με το Θεό, αφού πρώτα με τη δική του προσπάθεια νικούσε την αμαρτία.

Η Παναγία διατήρησε αμόλυντη την ανθρώπινη φύση από κάθε αμαρτία και αξιώθηκε να γίνει η μητέρα του Θεού, Θεοτόκος. Ολόκληρος ο βίος της Παναγίας ήταν μια πορεία προς την τελειότητα, «καθ’ ομοίωσιν» Θεού. Αυτόν τον «καθ' ομοίωσιν» Θεού άνθρωπο, εκπροσωπεί η Παναγία. Ο ιερός Ν. Καβάσιλας στο βιβλίο του «Εις την Γέννησιν» &15 και 16 γράφει τα εξής σχετικά: «Δια της παρθένου απέδειξε ο άνθρωπος ολοφάνερα και πάνω στη πράξη τη δύναμη που υπήρχε μέσα του εναντίον της αμαρτίας. Η παρθένος παρέμεινε πράγματι από την αρχή ως το τέλος της ζωής της ανέπαφη από κάθε κακία χάρις στην άγρυπνη προσοχή της, στη σταθερή θέλησή της  και στην μεγαλειώδη σωφροσύνη της. Ενώ στο Χριστό, που γεννήθηκε από αυτήν κατά τρόπο ανέκφραστο έλαβε ο Άνθρωπος και το Βραβείο. Ο Χριστός ήταν αναμάρτητος χωρίς να χρειαστεί να αγωνισθεί και να νικήσει, ήρθε στην ζωή στεφανωμένος σαν ηγεμόνας που παρουσιάζεται στους αντιπάλους του στολισμένος πριν ακόμη αρχίσει η μάχη, με τα τρόπαια της νίκης. Δεν κράτησε ανέπαφη από κάθε κακό την θέλησή του αγρυπνώντας, σαν να υπήρχε και περίπτωση να δεχτεί την αμαρτία, αλλά η θέλησή του ήταν από την αρχή εντελώς αμόλυντη και ανεπίδεκτη κάθε κακίας, όπως  έλαβε από τον τάφο ζωντανό το σώμα του πέρα από κάθε φθορά. Έτσι, με την κατάσταση στην οποία βρισκόταν το γένος μας, συμβάδιζε και η ποιότης των δώρων που μας έδινε ο Θεός. Η μια γέννησε την άλλη το να γίνει δηλαδή ο άνθρωπος αναμάρτητος με τους αγώνες του έφερε το δώρο του να έχει εντελώς ακίνητο μέσα του το ΑΓΑΘΟ. Έτσι την πρώτη καθαρότητα έδωσε στη φύση με την πρόοδό της η μητέρα. Και ο υιός έδωσε την δεύτερη και καλύτερη. Και αυτό αρμόζει βέβαια να συμβεί σε μια μακάρια μητέρα, το να ευοδωθεί κάθε τι που αφορά τον υιό της, να νικηθεί η ίδια από την αρετή του παιδιού της και να κατορθώσει δι’ αυτού μεγαλύτερα κατορθώματα και να δοξαστεί περισσότερο χάρις σε αυτόν παρά χάρις στον εαυτό της. Φανέρωσε έτσι σε αυτόν  τον κόσμο, σαν στον Παράδεισο, καθαρό και ολόκληρο τον άνθρωπο, τέτοιον που πλάστηκε στην αρχή και τέτοιον που έπρεπε να μείνει και τέτοιον που θα ήταν στην συνέχεια, αν αγωνιζόταν για την ευγένειά του. Γιατί, αφού έπρεπε η ανθρώπινη φύση να συναντηθεί με τη θεία και να ενωθεί μαζί της τόσο στενά, ώστε να υπάρχει και στις δύο η ίδια υπόσταση, ήταν προηγουμένως ανάγκη να φανερωθεί η κάθε μία αμιγής. Και ο θεός βέβαια φανερώθηκε όπως ήταν δυνατόν σε αυτόν να φανερωθεί, ενώ τον άνθρωπο τον φανέρωσε μόνη η Παρθένος. Κι έτσι ο Ιησούς, που ήταν Θεός και έγινε και άνθρωπος, παρουσιάστηκε αφού προηγουμένως φανερώθηκε χωριστά η κάθε μία από τις δύο του φύσεις. Όπως ακριβώς, αφού πρώτα έπλασε ο Θεός το νοητό κόσμο, στην συνέχεια δημιούργησε τον αισθητό και σε τρίτη φάση έκτισε αυτόν που αποτελείται και από τα δύο, τον άνθρωπο, έτσι ο μεν Θεός υπήρχε από την αρχή, ο δε άνθρωπος εμφανίστηκε μόλις στο τέλος των αιώνων, στις έσχατες δε αυτές ημέρες παρουσιάστηκε ο Θεάνθρωπος. Και μου φαίνεται ότι, αν ο Θεός στο τέλος μόλις των αιώνων ενώθηκε με την ανθρώπινη φύση, και όχι από παλαιότερα, συνέβη αυτό, γιατί δεν είχε ως τότε υπάρξει η ανθρώπινη φύση κατά τρόπο αληθινό, αλλά για πρώτη φορά την εποχή αυτή εμφανίστηκε».   

Η Παναγία ενώθηκε τόσο στενά με το Χριστό, ώστε συμμετείχε απόλυτα στη ζωή Του. Ζούσε πλήρως «εν Χριστώ». Αυτό σημαίνει πως ζούσε, ήταν, βρισκόταν όπου και ο Χριστός: «Έδει διά πασών ελθείν των οδών δι’ ων ο Σωτήρ». Γι' αυτό η Παναγία έγινε όχι μόνο «σύμμορφος» του θανάτου του Χριστού αλλά και της ένδοξης Ανάστασής Του. Η ψυχή της Παναγίας χωρίζεται από το σώμα της, παραδίδεται στην ταφή, αλλά δεν κατεξουσιάζεται από το θάνατο ούτε διαλύεται από τη φθορά, όπως υπαγορεύει η φυσική νομοτέλεια. Το πανάγιο σώμα της Παναγίας, όπως και το σώμα του Χριστού, μένει τρεις μέρες στη γη και μεταβαίνει στον ουρανό. Μετά την Κοίμησή της το θείο σώμα της Παναγίας μένει αδιάφθορο και γεύεται από τώρα την ανάσταση. Η ευεργετική παρουσία της Παναγίας δεν περιορίζεται μόνο στον άνθρωπο και την κτίση, αλλά επεκτείνεται πέρα από τον ουρανό. Το μεγαλείο και η πρωτοφανής αρετή της Παναγίας «εκάλυψε» τον ουρανό και ξεπέρασε τον χορό των Αγγέλων. Ενώ οι Άγγελοι, τα Χερουβίμ και τα Σεραφείμ στέκονται γύρω από τον Θεό και δέχονται τις θείες ακτίνες Του, η Παναγία δεν δέχεται κάποια θεία λαμπρότητα και δόξα αλλά την ίδια την υπόσταση του Θεού μέσα της. Γι' αυτό η Παναγία τοποθετείται ψηλότερα από τις αγγελικές δυνάμεις. Είναι η «τιμιωτέρα των Χερουβίμ και ενδοξοτέρα ασυγκρίτως των Σεραφείμ»  εσχατολογικά με την καθολική και κοινή ανάσταση.

Η Παναγία έγινε ο ναός ο ακατάλυτος και ο άγιος, στον οποίο σκήνωσε ο Λόγος του Θεού. Συνεπώς το πρόσωπο της Παναγίας ταυτίζεται με το μυστήριο και το ρόλο της Εκκλησίας. Η Παναγία είναι ο «τύπος της Εκκλησίας», η χώρα του αχωρήτου και η πλατυτέρα των ουρανών, γιατί μέσα στην αγία και παρθενική μήτρα της πραγματοποιήθηκε η υποστατική ένωση Θεού και ανθρώπου, η ανάκραση κτιστού και Ακτίστου. Η Παναγία κατά τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά είναι «το μεθόριο κτιστής και ακτίστου φύσεως»^. για το λόγο αυτό αποτελεί τη Μεσίτρια που ενώνει τη γη με τον ουρανό, τον αισθητό κόσμο με τη νοητή ωραιότη­τα. Η Παναγία με την παρουσία της, τονίζει ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας, μετέτρεψε τη γη σε ουρανό, άδειασε τον Άδη από τους δεσμώτες. Έκανε τους ανθρώπους πολίτες του ουρανού. Συνένωσε τους αγγέλους με τους ανθρώπους.

Η Παναγία όπως υποδηλώνει η λέξη κατέχει το πλήρωμα της αγιότητας. Βρίσκεται πάνω απ' όλους τους αγίους. Είναι η κατ’ εξοχήν αγία μεταξύ όλων των δικαίων, μεγάλων πατριαρχών και προφητών της Παλαιάς Διαθήκης, γιατί κανείς δεν μπορούσε να ήταν άγιος πριν γεννηθεί η Παρθένος Μαρία. Η Παναγία είναι η πρώτη αγία που μόνη αυτή από όλους νίκησε ολοκληρωτικά την αμαρτία και ξεπέρασε όλους σε αρετή και αγιότητα. Είναι όχι απλώς αγία αλλά η αγία των αγίων που, με την προσωπική της προετοιμασία για την υποδοχή του σωτήρα Χριστού, άνοιξε τη θύρα της αγιωσύνης σε όλους και στους προφήτες και στους ιερείς αλλά και σ' εκείνους που αξιώθηκαν να συμμετέχουν στα θεία μυστήρια. Ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας προσπαθώντας να εκφράσει αυτή την άφατη αγιότητα και μεγαλοπρέπεια της Παναγίας γράφει ότι είναι θησαυρός ή περιουσία ή πηγή κάθε αγιότητας των ανθρώπων: «και ην ουσίας τις ή θησαυρός ή πηγή ή ουκ οίδ’ ό,τι φως της των ανθρώπων αγιωσύνης».

Επομένως η αγιότητα της Θεοτόκου πραγματώνεται από τον Υιό της, το Χριστό που την αγιάζει. Η Μαρία είναι αγία, Παναγία, Παρθένος, Θεοτόκος, γιατί ο Υιός της είναι γι' αυτήν ο αγιάζων, ο παναγιάζων, ο τηρών την Παρθενία, ο σωτήρας Θεός. Η Παναγία δεν σώζει, αλλά δεν σώζεται κανείς χωρίς αυτήν. Μόνο μέσω της Παναγίας οικειοποιείται κάθε άνθρωπος κατά το μέτρο της καθαρότητάς του τον σωτήρα Χριστό.

Βιβλιογραφία ενδεικτική

1. Ανδρέα Θεοδώρου «Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε» εκδόσεις Αποστολική Διακονία Αθήνα 1999

2. Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού «Η Θεοτόκος» εκδόσεις Αποστολική Διακονία Αθήνα 1995

3. Αγίου Νικολάου Καβάσιλα «Η Θεομήτωρ» εκδόσεις Αποστολική Διακονία Αθήνα 1995

4. Αγίου Νικολάου Καβάσιλα «Περί της εν Χριστώ ζωής», Λόγοι επτά, Ιερό ησυχαστήριο ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος Σουρωτή Θεσσαλονίκης 1995

5. Παναγιώτης Νέλλας «Ζώον Θεούμενον» εκδόσεις Αρμός 1995

6. Παναγιώτης Τρεμπέλας «Καινή Διαθήκη» εκδόσεις «Σωτήρ» Αθήνα 1995

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου