Ποιμένας (Shepherd): Ένα περιοδικό από την Ιεραποστολή τής Αφρικής και όχι για την Ιεραποστολή της Αφρικής

Κρατώ στα χέρια το παρθενικό τεύχος του Ποιμένα (The Shepherd. A publication of the Orthodox Archdiocese of Nigeria, 1, January 2011), του αγγλόφωνου περιοδικού που ξεκίνησε να εκδίδει η Ορθόδοξη Μητρόπολη Νιγηρίας. Σ’ αυτήν κιόλας τη φράση (στον προσδιορισμό, δηλαδή, του εκδότη) εμπεριέχεται το πρώτο που μπορεί να επισημάνει κανείς. Η εν Νιγηρία εκκλησία αυτοπροσδιορίζεται ως Ορθόδοξη και όχι ως «Ελληνική Ορθόδοξη»! Το καλοδεχόμαστε ως σημείον εγρηγορούσης εκκλησιολογικής συνειδήσεως. Ίσως το έδαφος του οικουμενικού εκκλησιαστικού οργανισμού να μην είναι τελείως πετρώδες˙ ίσως κάτι από την κοπιώδη θεολογική σπορά δεκαετιών πολλών να μην πηγαίνει στράφι! Οψόμεθα!...

Αρχισυντάκτης του περιοδικού είναι ο Μητροπολίτης κ. Αλέξανδρος, συντακτική επιτροπή του έξι μέλη της τοπικής εκκλησίας και έδρα του η έδρα της Μητρόπολης, το Λάγος της Νιγηρίας. Η Νιγηρία (η πολυπληθέστερη χώρα της Αφρικής και ανάμεσα στις οκτώ πολυπληθέστερες του κόσμου, με πάνω από 150 εκατομμύρια κατοίκους) γνωρίζει αλματώδη ανάπτυξη του Χριστιανισμού, σε μια τρομερή ποικιλία εκδοχών του: από «κλασικές» εκκλησίες δυτικής και ανατολικής καταγωγής, μέχρι τις περίπου αυτοσχέδιες Ανεξάρτητες Εκκλησίες. Σύμφωνα με τον πρόσφατο Άτλαντα του Παγκόσμιου Χριστιανισμού, το 1910 οι Χριστιανοί αποτελούσαν το 1,1% του πληθυσμού της, ενώ έναν αιώνα αργότερα έχουν εκτιναχθεί στο 45,7%. Το Ισλάμ επίσης έχει εξαπλωθεί˙ αφορά περί το 50% του πληθυσμού. Σε ολόκληρη τη δυτική Αφρική οι μουσουλμάνοι διπλασιάστηκαν από το 1910, ενώ τα γηγενή θρησκεύματα υποχώρησαν κατά 80% περίπου (σήμερα τα ακολουθεί το 15% των δυτικοαφρικανών), οι δε Ορθόδοξοι κινούνται προς τις 94.000 ψυχές. Στη δικαιοδοσία της Μητρόπολης, σημειωτέον, περιλαμβάνονται άλλα τρία κράτη: το Μπενίν, το Τόγκο και ο Νίγηρας, με πληθυσμό συνολικά 30 εκατομμυρίων και με ευάριθμες Ορθόδοξες κοινότητες.

Το περιοδικό, λοιπόν, απευθύνεται κατά κύριον λόγο στους πιστούς της Μητρόπολης, προφανώς έχοντας κατά νου τη φυσιογνωμία και τα δεδομένα της πραγματικότητάς τους. Στο «Προλογικό», όπου δίνεται το στίγμα της νέας προσπάθειας, ασκείται έντονη κριτική σε ομολογίες που κηρύττουν ευαγγέλια της ευμάρειας, προσπερνούν τη σταυρική διάσταση του πόνου και αγνοούν την εσχατολογική καρδιά του Ευαγγελίου. Μαζί με αυτή την αναφορά στην αφρικανική σημερινότητα, δίνεται και το προγραμματικό στίγμα του περιοδικού, με μια υπόσχεση πολύτιμη και βαρειά: ότι θα επιχειρηθεί προσέγγιση των καίριων ζητημάτων πίστης, οικογένειας, κοινωνίας, υπό το πρίσμα της σάρκωσης του Ευαγγελίου στις συγκεκριμένες συνάφειες της ζωής των πιστών (incarnational approach).

Τον χαιρετισμό του Πατριάρχη Αλεξανδρείας ακολουθεί κείμενο του π. Paul Yerger (από τις ΗΠΑ – συμπληρώνω) για το νόημα της Σαρακοστής˙ το τεύχος, άλλωστε κυκλοφόρησε κοντά στην έναρξή της. Διευκρινίζει την Ορθόδοξη εννόηση της αμαρτίας, της μετάνοιας και της σωτηρίας, σε αντιδιαστολή προς τις θεολογικές θέσεις όπως ο δικανισμός, η κληρονόμηση προπατορικής ενοχής και η ικανοποίηση της θείας δικαιοσύνης (σσ. 6 – 8). Στη συνέχεια ο Loveday Okafor διευκρινίζει τη θέση των εικόνων στην Ορθόδοξη θεολογία και ζωή. Και εδώ επισημαίνονται παρανοήσεις, τόσο εκ μέρους ετεροδόξων όσο και Ορθοδόξων (σσ. 8 – 10). Ο π. Chrysostom Onyekakeyah γράφει για τη θέωση, μνημονεύοντας πυκνά (ίσως σε υπερβολικό βαθμό) ελληνικούς όρους (σσ. 10 – 11). Τέταρτο κατά σειρά έρχεται το κείμενο του Μητροπολίτη, ο οποίος ξεκινά από την Πεντηκοστή για να ψηλαφήσει το μεδούλι της ιεροσύνης (σσ. 13 – 16). Τονίζει την οικουμενικότητα της Εκκλησίας και την διαφοροποίηση της από την ιδέα του αγίου έθνους ή των ιερών γλωσσών, εξαίρει την ενορία ως χειροπιαστή πραγμάτωση της Εκκλησίας και επιμένει στο διακονικό έργο του ιερέα. Στη συνέχεια ο James Nwaba εξηγεί τη σχέση της Αγίας Γραφής με τον Χριστό και με την Εκκλησία και εξηγεί, συν τοις άλλοις, γιατί είναι λάθος να θεωρείται η Γραφή ως ένα κείμενο που απαρτισμένο ως έχει παραδόθηκε στην Εκκλησία (σσ. 17 – 18). Ο π. Maximos Nnachette δίνει ένα άρθρο για τη συμμετοχή στη θεία Ευχαριστία, με θεολογικές διευκρινίσεις και πρακτικές οδηγίες (σσ. 20 – 22). Σημαντικό σημείο του η επισήμανση ότι «βασική προϋπόθεση για τη θεία Κοινωνία είναι η αγάπη προς τους άλλους». Ο π. Benjamin Ezieme παρουσιάζει τη θέση των νέων στην Εκκλησία και στις ιδιαίτερες συνθήκες του τόπου (σ. 25). Τέλος ο π. Timothy Dewedi δίνει μια θεώρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της σχέσης τους με την Ορθόδοξη πίστη (σσ. 26 – 27). Η προσέγγισή του (η θέση του, κοντολογής, ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα και η αλληλεγγύη αποτελούν οργανικό μέρος της εκκλησιαστικής αποστολής) είναι πολύ σημαντική, προκειμένου να μην εξατμιστεί το ευαγγελικό, απελευθερωτικό νεύρο σε νεφελώματα θεωτικού σπιριτουαλισμού. Εδώ ας μου επιτραπεί μια προσωπική παρεμβολή, από χαρά. Από τους συγγραφείς του τεύχους ο Loveday Okafor, ο οποίος είναι και μέλος της συντακτικής επιτροπής, ο π. Chrysostom Onyekakeyah, ο James Nwaba και ο Benjamin Ezieme ήταν σπουδαστές του σεμιναρίου της Μητρόπολης, στο Λάγος, το οποίο είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ το Πάσχα του 2000, και εξ εκείνων που είχαν συμμετάσχει αποφασιστικά σε έρευνά μου για την αφρικανική πολυγαμία, όπως και ο διάκονος τότε Timothy Dewedi από το Μπενίν.

Πέραν των ως άνω κειμένων, στο περιοδικό φιλοξενούνται αποσπάσματα από Πατερικά και άλλα εκκλησιαστικά κείμενα (Μ. Αθανασίου, Συνοδικού Κυριακής Ορθοδοξίας, αγίου Σεραφείμ του Σάρωφ) και έργα συγχρόνων θεολόγων (π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, γέροντα Παϊσίου, Ματθαίου του Φτωχού, π. George Morelli, ο οποίος – προσθέτω – ανήκει στην Αντιοχειανή δικαιοδοσία Β. Αμερικής). Οι τελευταίες σελίδες του τεύχους (δηλαδή μόνο 4 από τις 32 – ευτυχώς) αφιερώνονται σε ειδήσεις και γεγονότα της Μητρόπολης. Μία παρατήρηση μόνο: στο περιοδικό αποτυπώνεται φανερά η καλή θεολογική κατάρτιση που προέρχεται από μητροπολιτικά σημεία του πανορθοδόξου χώρου. Για τους αφρικανούς αναγνώστες, όμως, νομίζω ότι είναι αναγκαίο, κάθε μνεία σε πρόσωπα της Εκκλησίας και της θεολογίας (Ιωάννη Χρυσοστόμου, Ισαάκ Σύρου, επισκ. Κάλλιστου Γουέαρ, π. Θωμά Χόπκο, και όσους προαναφέραμε) να συνοδεύεται από δυο λόγια για την ταυτότητά τους και από πλήρεις παραπομπές στα βιβλία τους που μνημονεύονται. Για τα λιγοστά χέρια που επωμίζονται την έκδοση και, ολοφάνερα, παλεύουν με χίλια δυο τεχνικά προβλήματα, είναι παραπανήσιος κόπος, αλλά είναι κάτι απαραίτητο, όσο και η πρόβλεψη για ένα παράθυρο σε μια οικοδομή.

Αν δεν κάνω λάθος (και εύχομαι να κάνω, και να μου επισημανθεί), ο Shepherd είναι το μόνο Ορθόδοξο περιοδικό, αυτή τη στιγμή, που εκδίδεται από ιεραποστολική εκκλησία. Όπως εμφανίζεται, διαφέρει ιλιγγιωδώς από τα γνωστά στον ελλαδικό χώρο περιοδικά, τα οποία εκδίδονται για την ιεραποστολή, κι όχι από την ιεραποστολή. Στο νιγηριάνικο περιοδικό μας γράφουν και οι ίδιοι οι Αφρικανοί, και οδοποιούν μια πολύτιμη ευκαιρία για ολόκληρη την Εκκλησία: να ακουστεί η αφρικανική σημερινότητα. Υπάρχει πολύς δρόμος να διανυθεί, και ο Shepherd χρειάζεται να εντείνει, να καλλιεργήσει και να ενθαρρύνει τον προβληματισμό και την έκφραση της τοπικής εκκλησίας. Να δημιουργηθούν οι συνθήκες ώστε να αναδειχθούν ζητήματα έκφρασης, τέχνης, διαχριστιανικού και διαθρησκειακού διαλόγου, κοινωνικής μαρτυρίας. Μπορεί να ακούγονται δυσβάστακτα και μακρινά αυτά (και ζητώ συγγνώμην από τους συντελεστές του εγχειρήματος), αλλά το ζητούμενο πρέπει να τίθεται. Είναι γεγονός ότι δεν βρισκόμαστε ούτε κατ’ ελάχιστον σε θέση να ονειρευόμαστε κάτι σαν το African Ecclesial Review ή άλλα περιοδικά ιεραποστολικής σπουδής. Αν, όμως, γινόταν ο Shepherd ένας μικρός καταλύτης … τότε ίσως lux ex missione – εξ αποστολής το φως!

Κλείνω το σημείωμα με τη διατύπωση μιας ανησυχίας (ίσως και να τη διατυπώνω ακριβώς για να την ξορκίσω): Το περιοδικό δεν αναγράφει περιοδικότητα έκδοσης. Παραδρομή; Ή μήπως συγκράτηση εν όψει των δυσκολιών που οι πρωταγωνιστές του γνωρίζουν κάλλιον ημών; Η ανησυχία, λοιπόν, είναι αν θα αξιωθούμε να λάβουμε και 2^ο και 3^ο κ.ο.κ. τεύχος. Το ευχόμαστε ολόκαρδα – και αναμένουμε!

Το παρόν άρθρο του κ. Θανάση Παπαθανασίου είναι από το περιοδικό «Σύναξη», τεύχος 118. Δημοσιεύτηκε με τίτλο «Ex Μissione lux»

Νιγηρία:  Χώρα της Δυτικής Αφρικής.

Πρωτεύουσα: Αμπούζα.

Πληθυσμός: 186.053.386 κάτοικοι (απογραφή 2016).

Θρήσκευμα: Μουσουλμάνοι 50%, Χριστιανοί 40%, γηγενή θρησκεύματα 10%.

 

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Προσοχή! Χωρίς όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο δεν γίνεται δημοσίευση σχολίου. Επίσης δεν πρέπει να είναι υβριστικό και άσχετο με το θέμα του άρθρου.